یگانگی زبان ها و گویش های محلی ایران با زبان پارسی

ضیاء طرقدار:

درباره زبان پارسی و زبان های محلی ایرانی و اقوام ایرانی دو سخن نادرست و بیهوده از سوی بی دانشان گفته می شود ؛ یکی اینکه گفته می شود ایران از اقوام گوناگون و متفاوتی تشکیل شده و این اقوام هیچ اشتراکی با یکدیگر ندارند ؛ این سخن تماماً نادرست است چرا که یگانگی و پیوند اقوام ایرانی را در تاریخ ، نژاد ، فرهنگ ، آداب و رسوم و زبان آنها آشکارا می توان دید . برای نمونه در تمام ایران و در بین تمام اقوام ایران زمین و در تمام سرزمین های اطراف ایران که جزو ایران فرهنگی هستند جشن های نوروز ، چهارشنبه سوری ، شب چله ، و دیگر جشن های ملی و آیینی برگزار می شود .

دیگر اینکه گفته می شود زبان پارسیِ کنونی هیچ یگانگی با دیگر زبان ها و گویش های ایرانی کنونی ندارد ، که این سخن نیز نادرست است . تطبیق واژه های زبان ها و گویش های محلی ایرانی با یکدیگر و همچنین با زبان پارسی ، یگانگی اقوام ایرانی و زبان های آنها را با یکدیگر و با زبان پارسی آشکارا نشان می دهد .

تنها نکته ای که می توان گفت این است که بخشی از واژه های زبان ها و گویش های محلی ایرانی ، ساختار و تلفظ کُهن تری را نگاه داشته اند که شبیه واژه های زبان اوستایی و پارسی باستان می باشد ؛ ولی بخش دیگری از واژه ها در زبان ها و گویش های محلی ایرانی همچون واژه های پارسی کنونی است با کمی تفاوت در تلفظ و حرکات واژه ها .

برای نمونه « گوسفند » در زبان اوستایی « پَسو pasu ؛ فشو fšu » گفته می شود ؛ و در زبان تالشی « پاس pâs ؛ پَس pas » ، و در زبان کُردی سنندج « پاز pāz » گفته می شود .
« خانه » در زبان اوستایی « کَتَه kata » گفته می شود ؛ در زبان تالشی « کَه kâ » ، در زبان تاتی تاکستان در قزوین « کی یِه kiye » ، در زبان تاتی وَفس در استان مرکزی « کِه ke » ، و در زبان نائینی در اصفهان « کی یَه kiya ؛ کی ki » گفته می شود .
« گُرگ » در زبان اوستایی « وِهرکَه vehrka » گفته می وشد ؛ در زبان تالشی « وَرگ varg ؛ واگ vâg » ، در زبان گیلکی « وَرگ varg ؛ وِرگ verg » ، در زبان تبری « وِرگ verg » و در زبان تاتی تاکستان و تاتی وَفس « وَرگ varg » گفته می شود .
« مرغ » در زبان اوستایی « کهرکَه kahrka » گفته می شود ؛ در زبان تالشی « کَرگ karg ؛ کاگ kâg » ، در زبان گیلکی « کَرک kark ؛ کاتیک kātik » ، در زبان تبری « کِرگ kerg » ، در زبان تاتی تاکستان « کَرکِه karke » ، در زبان تاتی وَفس « کرگِه karge » و در زبان نائینی « کَرک kark » گفته می شود .
واژه های یگانه در زبان ها و گویش های محلی کنونی ایران با واژه های زبان اوستایی بسیار زیاد است ، ولی در ادامه برای نمونه تعدادی واژه از زبان تالشی آورده می شود که مانند واژه های زبان پارسی می باشد و تفاوت چندانی در ساختار و تلفظ با واژه های برابر خود در زبان پارسی ندارد .
به دلیل اینکه نگارنده گویشور زبان تالشی می باشم در این بررسی واژه های تالشی آورده شده است . واژه های تالشی از دو گویش شمالی و جنوبی زبان تالشی می باشد . ( منطقه تالش در غرب استان گیلان می باشد ) .
دیگر گویشوران زبان های محلی ایرانی نیز می توانند تعدادی از واژه های یگانه زبان های محلی خود با زبان پارسی را نوشته و منتشر کنند تا یگانگی و پیوند زبان ها و گویش های محلی ایران با زبان پارسی برای همگان آشکار شود . برای آگاهی بیشتر درباره پیوند زبان های محلی ایرانی با یکدیگر و با زبان پارسی به کتاب های گوناگون فرهنگ واژه ها و گویش های ایرانی نگاه شود .

واژه های پارسی – تالشی

پارسی : ایران
تالشی : ایران irān ، ایرُن iron

پارسی : آب
تالشی : آو āv ، اُو ov

پارسی : زَن
تالشی : ژِن žen ، یِن yen

پارسی : مَرد
تالشی : مِرد merd ، مِردَک merdak

پارسی : گردن
تالشی : گی gǝy ، مل mǝl ، مِللَه mǝlla

پارسی : پشیمان
تالشی : پِشمون pešmun

پارسی : چشم
تالشی : چاش čâš ، چَش čaš ، چِم čem

پارسی : شلوار
تالشی : شالو šâlo ، شوار šǝvār

پارسی : دیوار
تالشی : دیوُ divo ، دیار diyār

پارسی : قبر ، گور
تالشی : قاب qâb

پارسی : ناخُن
تالشی : نانگر nângǝr ، مَنگِه mange

پارسی : جنگل ، بیشه
تالشی : ویشَه viša

پارسی : تلخ
تالشی : تِل tel ، تِلل tell

پارسی : دُشمَن
تالشی : دشمِن dǝšmen ، دشمِند dǝšmend

پارسی : دُشنام ، ناسزا
تالشی : دشنوم dǝšnum ، دشنُم dǝšnom

پارسی : خُرد ، ریز
تالشی : هرد hǝrd

پارسی : مُزد ، پاداش
تالشی : مژد mǝžd ، مز mǝz

پارسی : هیزم
تالشی : ایزیم izim ، ایزم izǝm ، اِزم ezǝm

پارسی : زمستان
تالشی : زماستون zǝmâstun ، زمِستون zǝmestun

پارسی : سپید ، سفید
تالشی : ایسپی ispi

پارسی : آهن
تالشی : اُسن osǝn ، آسون āsun

پارسی : تازه ، نو
تالشی : تُژَه toža ، تُجَه toja

پارسی : خُشک
تالشی : هشک hǝšk ، خشک xǝšk

پارسی : آراستن ، پیراستن
تالشی : آراندِه ârânde ، پِراندِه perânde

پارسی : سوختن .
تالشی : سوتِه sute ، سیستِه siste ، سی یِه siye

پارسی : دوختن .
تالشی : دوتِه dute ، دِشتِه dešte

پارسی : دوشیدن .
تالشی : دوشی یِه dušiye ، دوشِه duše

پارسی : دیدن .
تالشی : ویندِه vinde

پارسی : نشستن
تالشی : نشتِه nǝšte ، نِشتِه nešte

پارسی : باریدن
تالشی : وُیِه voye ، وارِه vāre ، وارِن vāren