شاهنامه واقعا چند بیت دارد؟

Question

بعضی ها میگویند شاهنامه 60 هزار بیت دارد بعضی جاها خوندم می گن 50 هزار بیت و بعضی جاها هم تعداد ابیات شاهنامه را 65 هزار نوشتن . میخوام بدونم واقعا شاهنامه فردوسی چند تا بیت دارد و چرا هر نسخه ای تعداد ابیاتش با دیگر نسخه ها متفاوت هست ؟ دلیل این چیه ؟

Answer 1

از گذشته در میان توده ی مردم اینگونه جا افتاده که فردوسی 60 هزار بیت سروده و برای آن بنا بوده است فلان میزان پاداش از شاه محمود بگیرد . همچنین یک بیت افزوده در برخی دستنویس ها و نسخه های چاپی شاهنامه مانند چاپ مسکو آمده است که این گمانه را نیرو بخشیده است :

بود بیست شش بار بیور هزار

سخنهای شایسته و غمگسار

در بیت بالا شمار بیت های شاهنامه 1 میلیون و 200 هزار بیت آورده شده است که نادرست است و گمان می رود نگارنده ی نسخه واژه ی بیت را بیست خوانده و نوشته و همینگونه به چاپ مسکو نیز راه یافته و چاپ شده است .

(بیور هزار = 10 هزار . 20 ضربدر 60000 = 1200000 بیت )

به هر روی این انگاره و این بیت نادرست است و نه این بیت سروده ی فردوسی است و نه شاهنامه 60 هزار بیت دارد .

پهرست وار پاسخ این پرسش را می نگارم :

1 - بهترین نسخه ی چاپی شاهنامه ، شاهنامه ی پیرایش دویم استاد خالقی مطلق است . شاهنامه ی ویرایش خالقی مطلق 49550 بیت دارد .

2 - شاهنامه مهدی قریب بر پایه ی دستنویس لندن که یکی از بهترین دستنویس های شاهنامه است ویرایش شده است و شمار بیت های آن 49325 بیت دارد .

3 - برخی نسخه های بی ارزش شاهنامه از دید محتوا مانند نسخه ی امیربهادری بیش از 60 هزار بیت دارد که پس از پایان شاهنامه داستان هایی از دیگر سراینده ها بدان افزوده شده است .

4 - اینکه برخی نسخه ها 60 یا بیش از 60 هزار بیت دارد برای این است که بیت افزوده دارد و یا داستان هایی از دیگران بدان افزوده شده است .

5 - فردوسی بیش از 50 هزار بیت نسروده است .

سالها پیش نزدیک به 2 سال بر روی چهار نسخه ی ایرانی شاهنامه کار کردم و پژوهشی در سنجش آنان نوشتم . می توانید آن جستار را بخوانید :

بررسی و سنجش چهار نسخه ی چاپی و ایرانی شاهنامه

در همین زمینه جستار زیر نیز خواندنی است :

شمار بیت های شاهنامه