چند و چونِ ایران شناسی و تاثیر فرهنگ ایران در چین

در این جستار به چند و چون ایران‌شناسی در چین و تأثیر فرهنگ ایران بر ابعاد گوناگون فرهنگی و هنری این کشور پرداخته می‌شود.

چرا ایران‌شناسی در چین اهمیت دارد؟

 ایران و چین، دو تمدن کهن و غنی، همواره در طول تاریخ دارای روابط فرهنگی و تجاری نزدیکی بوده‌اند. این پیوندها از جاده ابریشم کهن تا ابتکار کمربند و جاده جدید، همواره مورد توجه محققان و علاقه‌مندان به حوزه ایران‌شناسی در چین بوده است.

در دانشگاه‌ها و مراکز علمی چین، ایران‌شناسی به عنوان یک رشته مطالعاتی مستقل و مهم مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه زبان پارسی، ادبیات، تاریخ، فلسفه و هنر ایرانی، بخش‌هایی از این حوزه گسترده را تشکیل می‌دهند. این علاقه نه تنها به دلیل ارتباطات تاریخی، بلکه به خاطر اهمیت روزافزون ایران در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای است.

فرهنگ ایران با جلوه‌هایی چون معماری، شعر، موسیقی و فلسفه، همواره مورد تحسین و مطالعه در چین بوده است. شاهنامه فردوسی، غزلیات حافظ، اشعار مولانا و دیگر آثار ادبی، بخشی از میراث فرهنگی ایران هستند که در چین مورد توجه قرار گرفته‌اند.

با توجه به روابط دیپلماتیک و اقتصادی میان ایران و چین که در سال‌های گذشته شاهد توسعه آن بوده‌ایم، ایران‌شناسی در چین نقش مهمی در تفاهم و همکاری‌های آینده ی دو کشور ایفا می‌کند. دانشجویان و پژوهشگران چینی با مطالعه و تحقیق در این زمینه، پل‌های فرهنگی میان دو ملت را مستحکم‌تر می‌سازند.

حضور و تأثیر اقوام ایرانی در چین

اقوام ایرانی، با تاریخی کهن و فرهنگی غنی، در طول قرون متمادی به نقاط مختلف جهان کوچ کرده‌اند. یکی از این مقاصد دوردست، کشور چین بوده است. این اقوام، که برخی از آن‌ها به عنوان بازرگانان و مهاجران به چین رفته‌اند، تأثیرات ماندگاری بر جامعه و فرهنگ چین گذاشته‌اند.

در دوران سلسله‌های مختلف چینی، اقوام ایرانی به ویژه در مناطق غربی چین ساکن شده‌اند. این مناطق که امروزه بخشی از استان‌های سین‌کیانگ و گانسو هستند، در گذشته بخشی از جاده ابریشم را تشکیل می‌دادند و محل تلاقی فرهنگ‌ها و تجارت بین شرق و غرب بودند.

اقوام ایرانی در چین، با به ارمغان آوردن دانش، مهارت‌ها و فرهنگ خود، در زمینه‌های مختلفی مانند هنر، معماری، موسیقی، ادبیات و حتی کشاورزی و پزشکی نقش‌آفرینی کرده‌اند. آن‌ها با معرفی محصولات کشاورزی جدید، روش‌های پیشرفته تجارت و همچنین مبادله افکار و اعتقادات، به توسعه و غنای فرهنگی چین کمک کرده‌اند.

یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های حضور اقوام ایرانی در چین، می‌توان به مجسمه‌ها و نقاشی‌های به جا مانده از دوران سلسله تانگ اشاره کرد که نشان‌دهنده تأثیرات هنری ایرانیان است. همچنین، برخی از اقوام ایرانی مانند سغدیان، در توسعه ادبیات و نوشتار در چین نقش داشته‌اند.

امروزه نیز، با وجود گذشت قرن‌ها، هنوز می‌توان ردپای فرهنگ و تمدن ایرانی را در برخی از مناطق چین مشاهده کرد. این تأثیرات، گواهی بر تبادلات فرهنگی عمیق و دیرپایی است که میان دو تمدن بزرگ شرقی برقرار بوده است.

معماری ایرانی چگونه در چین تاثیر گذاشته است؟

معماری ایرانی، با سابقه‌ای دیرینه و غنی از هنر و فرهنگ، همواره به عنوان یکی از شاخص‌ترین نمادهای تمدن ایرانی شناخته شده است. این سبک معماری که ریشه در تاریخ و فرهنگ کهن ایران دارد، تاثیراتی فراتر از مرزهای جغرافیایی به جای گذاشته و حتی در چین نیز نمود یافته است. اما سوال اینجاست که معماری ایرانی چگونه در چین تاثیر گذاشته و هنر ایرانی چه جایگاهی در این کشور دارد؟

باید یادآوری کرد که این تاثیرات می‌تواند در عناصری مانند طراحی باغ‌ها، نقوش و تزئینات بر روی سفالینه‌ها و کاشی‌کاری‌ها مشاهده شود. همچنین، استفاده از خطوط منحنی و طرح‌های هندسی در معماری، که ویژگی بارز معماری ایرانی است، در برخی از بناهای تاریخی چین به چشم می‌خورد.

یکی از نمونه‌های بارز تاثیر معماری ایرانی در چین، می‌توان به استفاده از گنبدهای آجری و کاشی‌کاری‌های رنگارنگ اشاره کرد که در برخی از مساجد و بناهای دینی چین به کار رفته است. این عناصر معماری، که از ویژگی‌های بارز معماری اسلامی ایران هستند، در چین نیز با استقبال مواجه شده و به عنوان بخشی از هویت معماری این کشور جای گرفته‌اند.

علاوه بر این، هنر ایرانی در قالب فرش‌های دستباف، منسوجات و صنایع دستی دیگر، نیز در چین شناخته شده و مورد تقدیر قرار گرفته است. این آثار هنری، که بیانگر ذوق و سلیقه هنرمندان ایرانی هستند، در موزه‌ها و کلکسیون‌های خصوصی در چین به نمایش گذاشته شده و تاثیرات فرهنگی عمیقی را ایجاد کرده‌اند.

این تاثیرات ، نشان‌دهنده غنای فرهنگی و هنری ایران است که توانسته است فراتر از مرزها، قلب‌ها و ذهن‌ها را تسخیر کند و به عنوان بخشی از میراث جهانی به شمار آید.

نمایی از برگزاری نمایشگاه هنرهای سنتی و معاصر ایران در شانگهای چین

تأثیر هنر ایرانی بر هنر چینی از قرن هشتم تا پانزدهم

دو مرکز بزرگ تمدنی در آسیا، ایران و چین هستند. هر کدام سنت قوی خود را دارند. آنها هر از گاهی بر یکدیگر تأثیر گذاشته اند و این تأثیرات متقابل محرک مفیدی برای دستیابی به دستاوردهای تازه در هر دو کشور بوده است.

تاکنون توجه بسیار بیشتری به تأثیر هنر چینی در ایران نسبت به جنبش معکوس شده است، اما موارد خاصی از تأثیر ایران بر هنرهای سلسله تانگ مورد توجه و اعتراف قرار گرفته است. آینه های برنزی که در پشت آن با طرحی از شیر در میان انگور تزئین شده اند. و میخ‌های سفالی لعاب‌دار با نقوش ساسانی، سوارکاران یا گل سرخ‌های برجسته در کناره‌ها که به‌عنوان جایگزین ارزان قیمت برای ظروف نقره‌ای برای دفن در مقبره‌ها ساخته می‌شدند. اینها از سالهای اول سلسله (618-906 پس از میلاد) شروع می شود.

در قرن هفتم و قبل از آن، مسیر اصلی که چنین تأثیراتی طی می‌کرد، مسیر زمینی از طریق آسیای مرکزی بود، «مسیر ابریشم» قدیمی که چین ابریشم‌های خود را از طریق آن به غرب روم می‌فرستاد. همه کشورهایی که در مسیر قرار داشتند از این تجارت بین المللی سود می بردند. مسیر به قدری طولانی و حمل و نقل با آن بسیار پرهزینه بود که فقط کالاهای لوکس مبادله می شد. کالاهای شرق عمدتاً فلزات گرانبها بودند، اما به نظر می‌رسد که شیشه از نظر چینی‌ها تقریباً به همان اندازه بالا بوده است. کشف انبار یک تاجر در بگرام در افغانستان نشان داد که لاک چینی وارد شده و صادرات از دریای مدیترانه شامل نقش برجسته های گچبری تزئینی و شیشه بوده است. در حدود سال 600 پس از میلاد، نقوش ساسانی برای تزئین ظروف سلادون با لعاب سبز در کوره ای در شانتونگ در شمال شرقی چین استفاده می شد. این نمونه ای از ذوق چینی ها برای هنر ایرانی است.

پس زمینه قرمز در نقاشی دیواری، و استفاده تزئینی از حاشیه مروارید، هر دو منشاء ساسانی، در معابد غار بودایی در تون هوانگ، آخرین مکان در چین در مسیر غرب، در قرن ششم و اوایل قرن هفتم است .

قبل از فتح ایران توسط اعراب، این تجارت از طریق راه زمینی به چین باید در مقیاس نسبتاً کوچکی بوده باشد، اما در قرن هشتم به دلیل افزایش قدرت چین و علاقه به تجارت خارجی، این تجارت بسیار گسترش یافت. و به پایه بهبود یافته تجارت بین المللی که توسط پول طلای عباسی ارائه می شود. سکه های نقره ای از بیزانس و امپراتوری ساسانی در مقبره های قرن ششم در چانگ آن پایتخت تانگ یافت شده است. اما پس از سال 695 میلادی ضرب سکه خلفا وسیله مبادله بین المللی در سراسر جهان قدیم بود.

نمادهای فرهنگ ایران در چین

وجود نمادهای فرهنگی متعدد فرهنگ و جامعه ایران در شهرها و روستاهای چین نشان می دهد که دو کشور از ظرفیت های بالقوه برای گسترش روابط فرهنگی-اجتماعی برخوردار هستند.

دهکده ایرانیان در یانگژو، کوچه ایرانی در نینگبو، باغ ایرانی در پکن و مساجد در شیان از مهمترین نشانه های فرهنگی ایرانیان در چین هستند که نشان از روابط دوستانه دو ملت دارد.

کوچه ی ایرانیان در چین

وقتی مردم در خیابان های شهر نینگبو چین قدم می زنند، ممکن است وارد منطقه ای شوند که نام آن کوچه ایرانی است. تاریخچه شهر نشان می دهد که این کوچه گذرگاه شلوغی برای بازرگانان ایران، جهان عرب و منطقه غرب آسیا بوده است.

یافته های باستان شناسی نشان می دهد که بسیاری از تجار ایرانی و عرب به نینگبو سفر کرده و با ساکنان این شهر تبادلات تجاری و فرهنگی انجام داده اند.

برخی از تجار ایرانی تصمیم گرفتند در چین اقامت کنند و تشکیل خانواده دهند. از این رو حاکمان وقت کشور آسیای شرقی بنایی به نام دیوان ایرانی برپا کرده بودند که به کوچه ایرانی تبدیل می شد.

باستان شناسان در محوطه باستانی یونگ فی کو در نینگبو سفال هایی با طرح های آبی پیدا کرده اند که منشا آن ها از ایران و غرب آسیا است.

دهکده ی پارسیان در چین

دهکده ای در 1000 کیلومتری جنوب پکن و در حومه شهر یانگژو وجود دارد که بیش از 600 سال مرکز ایرانیان بوده است. نام آن بوسی جوان یا روستای پارسیان است.

مطالعات محلی نشان می دهد که این نام ریشه در یک داستان واقعی جالب دارد. یک قهرمان ایرانی بود که با حمله راهزنان به روستا سعی کرد جان روستاییان را نجات دهد. او مانند یک شهید بزرگ کشته شده بود و جسدش را در رودخانه ای پیدا کردند که به آن رودخانه بوسی یا پارسیان می گفتند.

در سال 1994، دولت استانی برای بزرگداشت قهرمان ایرانی و برجسته کردن دوستی بین چینی ها و ایرانیان، یک تخته سنگی منقوش برپا کرد.

 ........

بن مایه ی جستار :

IRNA ENGLISH - Pic

 Exhibition of Iranian art underway in China – Mehrnews English

JSTOR.ORG  - Basil Gray