1 – پدر :
تالشی آستارا : دَدَه dâdâ
تالشی رودبار : پِیَر peyar ؛ دَدَه dada
2 – پدربزرگ :
آستارا : بوبو bobo
رودبار : بابا bābā
3 – دختر :
آستارا : کِلَه kela
رودبار : دِتَر detar
4 – خواهر :
آستارا : هووَه hovâ ؛ تالشی فومن : خا xā
رودبار : خُر xor
5 – هوو ، زن دوم شوهر :
آستارا : آوسنِه âvǝsne
رودبار : اَوزِنی avzeni
6 – اشک :
آستارا : آست âst ؛ آرس ârs
رودبار : اَستِه رو asteru
7 – بازو ، دست :
آستارا : داس dâs ؛ داست dâst = دست ؛ بُل bol = بازو
رودبار : بال bāl
8 – گریستن :
آستارا : بامی یَه bâmiye ؛ فومن : برَمه bǝramǝ
رودبار : بِرِمِستِن beremesten
9 – گوساله ماده دو ساله :
آستارا : پورنَه porna
رودبار : پارنَه pārna
10 – تگرگ :
آستارا : تاقرسَه tâqǝrsâ
رودبار : تاسَه tāsa
11 – زمین شیب دار و پرتگاه :
آستارا : تِش teš
رودبار : تاش tāš
12 – دیوانه :
آستارا : تور tur
رودبار : تور tur
13 – گِل آلود ( برای آب ) :
آستارا : تُول tūl
رودبار : تیل til
14 – بالا :
آستارا : پِه pe
رودبار : جُر jor
15 – پایین :
آستارا : جینَه jina ؛ جی یِه jiye
رودبار : جیر jir
16 – ادرار :
آستارا : چومین čomin
رودبار : چامین čāmin
17 – سخت و مشکل :
آستارا : چَتین čatin
رودبار : چَتِم čatem
18 – استخوان :
آستارا : آستَه âstâ ؛ فومن : خاش xāš
رودبار : خاش xāš
19 – شاخه درخت :
آستارا : خولَه xola
رودبار : خالَه xāla
20 – خوابیدن :
آستارا : هتِه hǝte ؛
رودبار : خُتِن xoten
21 – تاریک بر اثر مه یا دود گرفتگی :
آستارا : هر hǝr ؛ فومن : خر xǝr
رودبار : خِر xer
22 – خیساندن :
آستارا : داخسونی یِه dâxsoniye
رودبار : دِخِسونین dexesonin
23 – سلامت ، سالم :
آستارا : ساق sâq = زنده مادی ؛ ژی ži = زنده معنوی ، بژی bǝži = زنده باد ؛ بژی یویش bǝžiyoyš : زنده باشی
رودبار : ساق sāq
24 – پیراهن :
آستارا : شَی šay
رودبار : شَوِی šavey
225 – لاکپشت :
آستارا : کَسو kasǝ
رودبار : کَرسو karsu
26 – مرغ :
آستارا : کاگ kâg ؛ فومن : کَرگ karg
رودبار : کَرک kark
27 – اجاق و جایی که آتش و خاکستر در آن هست :
آستارا : کی یَه kiya ؛ فومن : کیلاقا kilāqā
رودبار : کِلَه kela ؛ کِلِجارَه kelejāra
28 – گردن :
آستارا : گی gǝy ؛ مل mǝl
رودبار : مِل mel : گردن
29 – رقص و پایکوبی ؛ پریدن :
آستارا : واشتِه vâšte = پریدن ؛ دوش duš = رقص ، پایکوبی
رودبار : وَشتِن vašten
واژه هایی از زبان منطقه الموت در شمال استان قزوین (2)
1 – دادا – dādā : پدر
2 – نَنِه – nane : مادر
3 – بَبَه – baba : پدر بزرگ
4 – ماما – māmā : مادر بزرگ
5 – دَدَه – dada : خواهر
6 – بِرار – berār : برادر
7 – دتَر – dētar : دختر
8 – وَچَه – vača : الف : پسر ؛ ب : بچه
9 – تول – tul : گِل لجن مانند
10 – گالِش – gāleš : الف : کفش لاستیکی ؛ ب : چوپان گوسفندان
11 – گوگَلوان – gōgalvān : چوپان گاوها ، گاودار ، گاوبان
12 – درگَز – dargaz : داس بزرگ و دسته بلند
13 – کُلَش – kōlaš : کاه برنج
14 – کونِس – kōnes ؛ کوندِس – kōndes : ازگیل
15 – وِرگ – verg : گرگ
16 – کِرگ – kerg : مرغ
17 – فَرِک – farek : مرغ کوچک و جوان که هنوز تخم نمی گذارد
18 – وَرزِه – varze : گاو نر
19 – اُسکول – oskol : درون رفتگی کناره صخره ها که حالتی سایبان ایجاد می کند ؛ در روزهای بارانی این محل پناهگاه چوپانان و دام هایشان می باشد
20 – کَلِه – kale : اجاق خوراک پزی
21 – کَل – kal : بُز نر بزرگ و جلودار گله ، در گردن این بُز زنگوله می اندازند
22 – مُرغانَه – morqāna : تخم مرغ
23 – چیلِه – čile : جوجه
24 – تِل – tel : تلخ
25 – تَلِه – tale : سنگ بزرگ ، صخره ، سنگ های بزرگ کوه
26 – چَتِن – čaten : مشکل ، دشوار ، سخت
27 – قَلی ناهار – qali nāhār : صبحانه ، وعده خوراک صبح
28 – وَروَرَک – varvarak : خوراک بین صبحانه و ناهار ، خوراک نیمروز
29 – چاشت – čāšt : ناهار ، وعده خوراک ظهر
30 – شو چَرَه – šo čara : خوردن آجیل و تنقلات بعد از شام
منابع و پی نوشت :
(1). واژه های تالشی این قسمت مربوط به گویش شهرستان آستارا و در بعضی موارد گویش شهرستان فومن نیز آورده شده است . واژه های تالشی شهرستان رودبار از کتاب : فرهنگ عامه رودبار ( گیلان ) ، محمد علی جعفری دو آبسری ، نشر گیلکان ، چاپ اول 1388 ، ص 152 – 201
(2). منطقه الموت در شمال استان قزوین قرار دارد و به دو بخش شرقی به مرکزیت معلم کلایه و بخش غربی به مرکزیت رازمیان تقسیم می شود . منطقه الموت با استان های گیلان و مازندران و البرز همسایه است . تعدادی از پژوهشگران نام زبان این منطقه را « تاتی » و بعضی دیگر آن را « الموتی » می نامند . در کل زبان مردم منطقه الموت با زبان های گیلکی و تالشی در استان گیلان و زبان تبری در استان مازندران و زبان تاتی در جنوب استان قزوین مانند شهرستان تاکستان اشتراکات زیادی دارد . واژه های زبان منطقه الموت در این نوشته مربوط به بخش الموت غربی می باشد و حد فاصل بین روستای پراچان و روستای فانفین را در بر می گیرد و واژه ها به صورت مستقیم از گویشوری از همین منطقه پرسیده شد .
نویسنده و گردآورنده : ضیاء طرقدار (گروه پژوهندگان مهرمیهن)