دست دادن یکی از آداب معموله و متداول است ولی برای اینکار هم حدی قائل اند بهر کس ندیده و نشناخته نمیشود دست داد و یا در مقابل اشخاص بزرگ نباید دست دراز کرد پیش اشخاص محترم دست را بدون دستکش حاضر باید داشت که اگر ایشان بخواهند دست بدهند باید فورا دست داد . دست دادن با دستکش مخصوصا اگر طرف دستکش نداشته باشد با نزاکت و مؤدب نیست ولی در صورتیکه طرف مقابل مقامش بالاتر نباشد ولو آنکه دستکش هم داشته باشد مجبور نیستند که دستکش را در آورند دوستان صمیمی نیز با دستکش میشود دست داد رعایت اینطور احترامات وقوانین برای زن و مرد مساوی است با دستکش چیز خوردن جایز نیست گاتو و شیرینی را مخصوصا با دستکش نباید گرفت چونکه دستکش با هر چیز تماس دارد و تمیز نیست . بعلاوه دستکش از شیرینی کثیف میشود . حتى فنجان چای را هم با دستکش نباید گرفت .
همزیستی بانوان با مردان
بطوریکه دنیای امروز می پسندد احترام خانه ها بر آقایان لازم و در این زمینه زن در جلو مرد جا دارد . بنا بر این بانوان نسبت به آقایان متين و با وقار و در واقع با نهایت بیطرفی باید رفتار کنند بانوان عموما با مردانی که آشنایی ندارند صحبت نمیکنند اگر در عبور و مرور مردی صحبت کرد . خانم با بی اعتنائی بان مرد نظر می کند ورد میشود مگر آنکه صحبت مرد در يك موضوع جدی و قبلا خودش را معرفی کند و معلوم شود که واقعا مطلب یا حاجتی دارد . در اینصورت خانم ایستاده بسئوال او جواب میدهد ورد می شود در چنین موقع اگر مرد معرفی شده صاحب حیثیت باشد و خانم قبلا اسم او را شنیده باشد موقع خدا حافظی خانم بطرف او دست دراز میکند و بطور دوستانه از هم جدا میشوند و اگر کسی بود که اسم و رسما خانم نتوانست او را بشناسد بدون دست دادن خدا حافظی کرده میگذرد .
بانوان دعوت هیچ مردی را بدون سابقه و آشنائی کا مل قبول نمی کنند اغلب اوقات بعضی از مردهائی که از آداب و رسوم و طريقة احترام بخانه ها بی خبرند بدون سابقه خود را بخاني معرفی کرده فورا خانم را به رستوران ، گردش و رفتن به سینما و تاتر دعوت میکنند بانوان باید در اینطور مواقع بكلی دعوت را رد و با بی اعتنائی کامل دعوت کننده را تنبیه و تربیت نمایند رفتار بانوان اساسا باید طوری باشد که آقایان جرأت باینگونه دعوتها نکنند عادة در کوچه و خیابان صورت بانوان جدی و بی اعتناء بايد نمودار باشد و در راه رفتن دقت زیاد داشته باشند تند راه بروند سر را بالا نگه دارند وهمیشه کوشش داشته باشند که از سمت دست راست خودشان راه بروند و اگر هر کس این رعایت را بکند هرگز کسی کسی تنه نخواهد زد . بر فرض خانم بکسی تنه زد با لطف کلام معذرت خواسته ورد میشود اگر راه مسدود و خود مجبور بود زودتر عبور کند جمله «بخشید خانم یا آقا» را گفته ورد میشود . در جاهای پر جمعیت مردان بی تربیت از موقع استفاده کرده و بخانها تنه میزنند در چنین موارد بانوان با کمال بی اعتنائی رد میشوند و اگر این کار را مکرر دیدند حق دارند که عامل را سرزنش کنند و اگر او از خبط خود نادم نشده و باز اسباب زحمت خانم را فراهم کرد آنوقت پاسبان مراجعه می کنند.
بانوان در کوچه و خیابان با صدای بلند حرف نمیزنند و در جاهای پر جمعیت بدون جهت توقف نمیکنند در مقابل قهوه خانه های سرگذر که جای مردمان ولگرد و بیکار است نمیایستند اگر ولگردی خانمی را تعقیب کرد تا حرف نزده خانم به بی اعتنائی برگذار میکند هرگاه صحبتی کرد و مزاحمتی نمود در مرتبه اول اظهار تنفر نموده در دفعه ثاني آن شخص واگرد را پاسبان معرفی میکند و خود رد میشود .
خودرو یا درشه سواری
در موقع بالا رفتن بها شين يا درشکه اول بانوان بعد آقایان سوار میشوند طرف دست راست درشکه یا ماشین جای خانه است و آقا طرف چپ می نشیند و اگر عده زن و مرد زیاد بود و کسی باید رو برو بنشیند البته مرد این کار را میکند . در موقع پیاده شدن آقا زودتر پیاده میشود که بخاتم كمك بدهد.
مردانی از این تکلیف آزاد هستند که پدر و پدر بزرك بوده باشند در اتوبوسها اگر صندلی ها پر باشد و خانمی وارد شود که جا نداشته باشد مناسب است آقایان با ادب جای خود را بخانم وارد بدهند . وظیفه کارکنان اتوبوسها اینست که در ایستگاهها بانوان را مقدم بر آقایان سوار کنند.
همزیستی بانوان در مجالس
در مجالس دید و بازدید و مهمانیها اگر بانوان با شوهر و یا برادر و یا یکی از اقوام و دوستانشان وارد بشوند خانم در جلو وآقا عقب سر او داخل میشود جای بهتر مثل روی نیمکت یا صندلی راحتی برای خانم است اما بانوانی جوان که با پدر و پدر بزرك و عموی محترم و یا استاد پیر مرد خود بمجلسی بروند . البته آن خانم در عقب و آقای محترم را جلوی خود وارد اطاق میکنند و جای بهتر را بأن شخص میسپارند .
خانم مهمان مواظب باشد اگر خانم صاحب خانه یا مهمانان دیگر که حضور دارند آقای مصاحب او را نمیشناسد.. لدالورود آقا را اول بصاحب خانه و بعد ببانوان و آقایان مهمانان معرفی کند. . . و در یک جا استثنا هست که آقایان مصاحب باید جلوی خانه ها راه بروند و آن در کافه و رستوران رسیده او تأتر است چونکه آقایان باید جامعين کنند در کوچه و خیابان همیشه بانوان طرف دست راست آقایان راه میروند مگر آنکه طرف دست راست . خانم جای خطرناکی باشد مثل لب جوی لبه پیاده رو یا پرتگاه در این موقع آقا باید در طرف دست راست خانم راه برود که از او محافظت کند.
بانوان در موقعیکه باید در سینما و تاتر جای خود را بگیرند و در میان صندلیها راه میروند طوری باید بروند که پشت شان به نشیمن گاه باشد و مواظب باشند پای کسی را اذیت نکند در مجالس مهمانی که بانوان نشسته اند اگر مردی وارد شود عادت بانوان تواضع نمیکنند و خیال میکنند که از زنان مغرب زمین این رویه را باید سرمشق بگیرند در صورتی که پیش آن ها هم اشخاص پیرمرد ، محترم و مهمان استثنا هستند و برای اینطور آقا یان تواضع میکنند مخصوصا برای ما ایرانیان که ادب سرمشق آبا و اجدادی ما است آنرا نباید از دست بدهیم، بلکه باید حدود آقایان را منظور داشته باشیم . بنابر این بهتر است بدین ترتیب رفتار کنیم
اگر خانم و آقای محترمی وارد مجلس شدند که صاحب خانه احترام زياد بآنها کرد و معلوم شد که شخص با حیثیتی هستند بانوانی جلوس کرده همه باید تواضع کنندهر گاه آقای مسن محترم تنها وارد مجلس شد و بر حسب عادت از طرف صاحب خانه یکی یکی از بانوانی مجلس معرفی و برای دست دادن در مقابل خانها رفت و ایستاد خانم مخاطب موظف است که در حال تواضع بطرف آقا دست دراز کند. .
اگر خانمی در مجلس شخص محترمی مثل وزیر یا رئیس اداره حضور داشت و آقایانی وارد شدند که بخانه معرفی بشوند اما واردین آنقدر محترم بودند که آن وزیر یا رئيس برای آنها تواضع و احترام منظور داشت خانم با ادب بایستی رفتار شخص وزیر یا رئیس را متابعت کرده باحترام صاحب مجلس تواضع کند ، مهمان مرد یا زن برای خانم میزبان مساویست و برای مهمانان محترم خود على السویه خانم باید تواضع و احترام منظور دارد مگر آنکه مرد وارد خیلی جوان و بی اهمیت باشد در اینحال هم خانم میزبان بی تواضع باید با مهربانی و ملاطفت اورا بپذیرد.|
این تقلید بی اساس که بانوان یا روی پامیاندازند و برای آقایان محترم اعم از پیر و جوان محترم و غیر محترم هر که باشد تواضع نکنند و و یا نشسته متکبرانه دست بطرف او دراز کنند بهیچوجه پسندیده نیست و از ادبدو راست بانوان باید مواظب باشند و بدانند که در احترام کردن مردان مسن و محترم احترام خودشان در تزاند خواهد بود مخصوصا اکنون که زنان تازه پا بمعاشرتهای اجتماعی گذاشته اند از حسن سلوك میتوانند حدود خود را بهتر محفوظ بدارند .نیز مردان بی تربیت را با کردار نيك محدود و مؤدب کنند اما بانوانئی که باداب معاشرت پی نبرده و برای معاشرت با مردم حاضر نیستند کرارة دیده شده که آنچه را ایشان ادب و انسانیت تصور و رفتار میکنند باعث خفت میشود مثلا بانوان خیال میکنند که چون آقایان در موقع ورود یا ملاقات اشخاص بزرك كلاه بر میدارند ایشان هم باید همین معامله را بکنند در صورتیکه کلاه روی سر نگاهداشتن برای بانوان در معاشرتھای عمومی و در غير مواقع لزوم که در این رساله ذکر شده مانند سایر لباسشان لازم است و ناشی بودن اینطور رفتار های غیر معمول خود سبب حقارت بانوان میشود .
ملاقات بیمار :
چون از کسالت دوستان و اقوام خانمی اطلاع حاصل کرد بنا بوظيفه انسانیت بعیادت مریض رفته با ایام نا راحت او چند دقیقه شرکت می کند . وقتی بخانه مريض وارد شد پیش از آن که مریض را ملاقات کند بوسیله پرستاران او از حالش استفسار مینماید اگر حال مریض مقتضی است که کسی را ملاقات کند قبلا بمریض اطلاع میدهند که فلان خانم بعیادتش رفته است پس از آن که مریض اجازه داد خانم وارد میشود صحبتش شیرین و مفرح و با صدای ملایم خواهد بود اگر مریض اظهار درد و رنج نمود او را با بیان شیرین و بعبارات ذیل دلداری میدهد ، و «حال شما بد نیست رنگ چهره شما خوب است فقط خسته شده اید . منهم پیش از این مزاحمتان نمیشوم و مطمئن باشید که از دیدن شما خیالم راحت شد و حالا با خوشحالی میروم » اگر مریض خواست که عبادت کننده بیشتر نزد او بماند. البته قبول میکند و دو سه دقیقه دیگر می نشیند در هر حال عبادت مریض بیش از ده دقیقه طول نمیکشد برای مرضائی که از ناخوشی سخت نجات یافته و ضعیف و بستری هستند - بردن گل یا بعضی میوه های مناسب هر فصل خوب و فرحبخش است . البته برای مریضهای سخت بردن هدایا مورد ندارد و مخصوصا بوی گل برای اینطور مرضی مضر است .
ملاقات دوستانه:
برای ملاقاتهای دوستانه تعيين وقت و تکلیف زیاد لازم نیست چونکه دوستان صمیمی بر فرض بملاقات یکدیگر هم رفته و طرف منزل نباشد یا باشد و اشتغالی داشته باشد که بتواند دوستش را کاملا پذیرائی کند. اهمیت ندارد و چون اینطور ملاقات از روی محبت و صمیمیت بین اشخاص بعمل میآید مراسم پذیرائی و رسمیت بخود نمیگیرد تعیین وقت ملاقات و طرز پذیرائی منوط بروابط خصوصی آنها است .
ملاقاتهای رسمی:
ملاقاتهای رسمی با تعيين وقت وسر ساعت باید عمل بیاید برای اینطور ملاقات تا یکربع ساعت از سر وقت گذشته هم جایز است كه میزبان اینمدت را برای موعود خود انتظار بکشد از یکربع ساعت که گذشت تکلیفی بر او نیست . اگر خانمی توانست سر وقت حاضر بشود البته میزبان اطلاع میدهد تا بیجهت متنظر نباشند .
مهمان عموما قبل از داخل شدن باطاق پذیرائی اگر هوا سرد و . بخاری باشد البسه روئی را از قبیل پالتو و شنل با بارانی و چتر و مگالوش خود را در اطاق دیگر باید بگذارد و موقع بیرون رفتن بپوشد تا سرما نخورد بر فرض که در اطاق آتش نباشد آقایان در هر حال حتما پالتو کلاه وعصای خود را در محل جارختی گذارده و با طاق پذیرائی داخل میشوند ولی خانمها در موقع سردی هوا اگر آتش نباشد از کندن پالتو معاف هستند و ممکن است پالتو و پوست روی شانه را با خود به همانخانه بیرند اگر اطاق گرم بوده همانجا پالتو و پوست را بکنند و روی پشت صندلی خود بگذارند و مخصوصا کلاه را خانمها باید روی سر نگاه دارند . و این رسم آقایان است که بمحض ورود بمجلس باید کلاه از سر بردارند و با کلاه با هیچ خانم و آقای محترمی حرف نزنند ودست ندهند.
ملاقات مردمان بیچاره:
ملاقات اشخاص پریشان روز کار باید کاملا از روی مهربانی و سادگی باشد مخصوصا خانها رعایت این قسمت را بیشتر باید بکنند که با ساده ترین البسه و بدون آرایش باینقسم ملاقاتها اقدام نمایند و بهتر است اگر تجملی از قبیل اتومبیل و نوکر همراه دارند. طوری رفتار کنند که آن تجلات از چشم بیچارگان دور بماند هر چه ساده تر باشند میزبان کمتر خجالت زده میشود . توجه بموقعیت اشخاص بیچاره از فرائض انسانیت و هر گونه كمك مادی و معنوی که بتوانند باید بایشان بدهند تا اینملاقات سیب خوشبختی بیچارگان شده اداء وظیفه انسانیت را نموده باشند .
از کتاب آداب معاشرت نوشته ی صدیقه دولت آبادی
مهدی زیدآبادی نژاد
