مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

جایگاه زنان در اقتصاد هخامنشیان

در دوران هخامنشی مرد و زن در کنار یکدیگر کار میکردند و از حقوق برابر برخوردار بوده اند و گاه حتی کارهای سخت تر را برعهده داشته اند. پیشه ی بیشتر زنان دوخت و دوز خیاطی بوده است. کارهای بسیار متنوع شامل دوخت لباس های کاملا ساده یا لباس های پر زرق برق که پس از دوخت هنرمندانه سوزن کاری میشده است. امکانات آموزش های هنری و مهارت های حرفه ایی برای زن و مرد یکسان و حقوق آنان برابر بوده است.

زنان ممتاز دربار به دلیل مقام و موقعیتشان هر چند نمی توانستند آزادانه در میان عامه مردم ظاهر شوند اما در جایگاه خود از حقوق و مزایای بسیاری برخوردار بودند. بعد از شاه ملکه حق استفاده از تاج را داشت، آنان همچنین دارای املاک و زمین های کشاورزی بودند که شخصا بر آنان نظارت میکردند. میزان حقوق ثابت آنان که از سوی شاه وضع میشد و همچنین درامدهای خاص از کارگاه های مختلف پارچه بافی و ریسندگی و زمین های کشاورزی متعلق به آنان در الواح اقتصادی بدست آمده در تخت جمشید دقیقا ثبت شده است. زنان درجه اول خاندانی شاهی، از جمله قدرتمندترین شخصیت های دربار محسوب میشدند.هر چند برخی نویسندگان یونانی مانند «پلوتارک» در مقایسه ی آنان با زنان تراز اول يونان، شاهزاده خانم های پارسی را همچون بردگانی در حصار توصیف کرده اند.اما واقعیت امر چیز دیگری است. قدرت آنان به ویژه در جایگاه ملکه و مادر ولیعهد و پس از آن مادر شاه آن اندازه بود که میتوانست بسیار سرنوشت ساز باشد. گذشته از دخالت های مستقیم و آشکار آنان در امور سیاسی و اقتصادی، دسیسه ها و بازی های پنهان بسیاری در پشت دیوارهای کاخ توسط آنان میتوانست طرح ریزی شود.(ويسهوفر ۱۰۳، ۱۳۹۲ )
در ایران باستان همیشه مقام زن و مرد برابر و در کنار هم ذکر شده است. حتی گروهی از ایزدان مانند آناهیتا زن هستند و در میان امشا سپندان، امرداد، خرداد، سپندارمذ، که صفات اهورامزدا است زن میباشد و آنچه در اوستا آمده است همه نشانه از همبستگی زن و مرد است. در زمان شاهنشاهی هخامنشی ، هخامنشیان بر اساس لوح های گلی تخت جمشید، زنان همدوش مردان در ساختن کاخ های هخامنشی دست داشته اند و دست مزد برابر دریافت مینمودند. اما زنان خاندان شاهی از موقعیت دیگری برخوردار بودند آنان می توانستند به املاک بزرگ سرکشی کنند و کارگاه های عظیم را با همه کارکنانش اداره و مدیریت کنند و در آمد بسیاری داشتند اما باید خاطرنشان کرد که حسابرسی و دیوان سالاری هخامنشی حتی برای ملکه هم استثناء قائل نمیشد و محاسبه درآمد و مخارج از وی مطالبه میشد.از منابع یونانی میتوان دریافت که ثروت زنان درباری هخامنشی زبان زد بوده است. داشتن املاک زیاد برای زنان یونانی امری غیر عادی بوده است. ارسطو در انتقاد از جامعه اسپارت ها که در آن زنان مالک بیشتر املاک بودند توجه همگان را به خطری جلب کرده است که ممکن است از مجاز بودن آن ها به چنین قدرتی ایجاد شود. (بروسيوس، ۱۱۳، ۱۳۸۱ )
در زمان هخامنشیان زن حتی در جهت قوانین دینی میتوانست به مرحله "زوت" برسد.یعنی درجه ای در مقام بالای مذهبی که لازمه ی آن فراگیری علوم دینی تا بالاترین مرحله ی آن بود. او مستد، ۹۵، ۱۳۸۸)
منابع دست اول برای بحث درباره فعالیت های زنان درباری و غیر درباری متون و الواح باروی تخت جمشید و حدودی هم متون باہلی بازرگان موراشو است. منابع یونانی و خاور نزدیک در این مورد اتفاق نظر دارند که درباریان و نجیب زادگان هخامنشی در سراسر شاهنشاهی هخامنشی صاحب زمین و ملک بوده اند. (بروسيوس، ۱۱۶، ۱۳۸۱ )
گاه حتی کارهای سخت تر بر عهده زنانی بوده مانند: کشاورزی، سنگ سابی به احتمال خیلی زیاد صیقل نهایی نقش برجسته های سنگی همچون نقوش بر جای مانده از تخت جمشید کار زن هاست که بسیار هم کار سختی بوده است. در دربار کارگاه های خیاطی بیشتر استغال زنان بوده و مردها گاه زیر دست زنان قرار میگرفتند. در دوره هخامنشی زن شخصیت حقوقی داشته است و میتوانست دارای مال و خواسته باشد و نیز به اندازه برابر با برادران خود از ارث برخوردار گردد، زنان علاوه بر برابری حق ارث مورد احترام مردان بوده اند، چرا که در اوستا کوچک شمردن زن کرداری زشت از روی نادانی دانسته شده است و از جمله گناهان بزرگ به شمار میرود. (بروسیوس، ۱۳۸۱ ، ۱۱۸ ).
روز زن یکی از جلوه های ویژه ی زنان در دوره هخامنشی بود.ایرانی روزی را برای قدردانی از زن اختصاص داده بود. این روز بنا بر گفته ی عده ای پنجم اسپند ماه بوده است که به عنوان روز سپاسگزاری از زنان شناخته شده بود. در این روز زنان در خانه های مینشستند و مردان مسؤلیت های آنان را عهده دار میشدند تا به نوعی با وظایف زن و چگونگی آن آشنا شوند. در این دوره تصویر هیچ زنی مشاهده نمیشود، به عبارتی تصویر هیچ زنی در نقوش تخت جمشید و سایر بناهای هخامنشی دیده نمیشود بعلت احترام به زنان بوده است. حتی شاهان بزرگ پارسی ، احترام ملکه ی مادر را به طور کامل به جا آورده و بر سر سفره زیر دست او می نشستند. (بروسيوس، ۱۳۸۱، ۱۲۰)


بن مایه : ماهنامه ی علمی تاریخ نگار - شماره ۱۰ - اسپند ۱۳۹۵

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML