مفاهیمی است که از لحاظ لفظ و معنى طرفي قبول عوام و خواص بوده و ایشان در لحظات خوش و در ساعات دشوار زندگی بقسم بدیهی و سادگی آن را استعمال میکنند و بشکل در نایاب جهت دریافت مطالب زودتر آنرا بکار می برند و در هنگام محنت بحیت پند و اندرز استعمال میشود و مفهوم آن بليغتر از حکمت میبا شد زیرا اجتماع مردم يك چیز ناقص و ناشايسته را قبول کرده نمیتواند دانشمندی دیگری میگوید .
«امتیاز ضرب المثل نسبت به دیگر انواع سخن در چهار چیزاست کوتاهی لفظ رسانیدن معنی تشبیه و کنایه بهتر و اینها عالی ترین پایه بلاغت است» .
- میدان نیم مثل وضرب المثل هريك عصاره و چکیده واقعه ایست که از وقایع و حوادث در هر عصر و زمان نیز مبین و مترجم افکار و احساسات عمومی است.
هم چنان مردم بعضا مثل را (در منثور) ممثل خوی و عادات و زندگی مادی و معنوی نیاکان و اسلاف و نماينده اندیشه و روش فکر و اجتماع دانسته اند.
- ضرب المثلها: امثال یکی از ارکان عمده ادبیات هر زبانی است طبقات دانند كان صاحب قلم و اهل فضل وادب میدانند ... استخراج همه سخنان است که به عنوان استان ضرب المثلها اصطلاحات کنایات استعارات کلمات - قسمار- اخبار-حکمنا، و پندها در نظم و نثر در آن آثار وجود دارد و دیگر سخنو ران بدهآوردن آنها در گفتار خود به صورت تضمین یا شاهد به سخن خود کمال و جمال و تاثير وجذبه میبخشید ».
- ضرب المتل: زدن مثل یعنی آوردن مثل چیزی در کلام
- امثال و حكم تاثیرات قوم و ملت به منزله عصاره فکر و محصول اندیشه و تراوش ذوق و قریحه بزرگان و پیشینیان آن قوم شمرده می شود» .
- ضرب ع زدن و نیز بمعنی مثل وشکل و نوع وصنف از چیزی اضراب جمع و نیز به معنی مرد تیز خاطر وچست و چابك باران سبك و در اصطلاح عروض جز اخیر از مصراع دوم شعر ضرب در دری بمعنی تنبك نیز گفته می شود و.. ضر ب الفتح: نواختن کوس ودهل هنگام فتح و پیروزی ضرب المثل: « به فتح میم و ثا» مثل زدن آوردن مثل ....
پس دانسته شد که هر عالم و دانشمند ضرب المثل را بزعم خود ترجمه و تعریف نموده که خلاصه افکار عقاید آنها باز هم بیك نقطه ای متمرکز میکردند که آن عبارت از عصاره و یا چکیده افكار يك قوم و یا يك جمعیت است که هر کدام آن به ذات خود ارزش بسزا داشته و شامل حیات روزمره مردم گردیده است.
امثال و حکم - عنایت الله شهرانی
مهدی زیدآبادی نژاد