نخستینگی برای گزیدن واژگان، از سنسکریت یا پارسیک یا هر دو؟

Question

drud,

andar rây e šomâ, conânce netavân im barây e sâzândan e barâbarvâžagân e fandâvarigân, vâža (yâ riša) i farzâm, az avestâik yâftan, âyâ bây im bâ andarvarzândan e vâžagân o vandân e pârsik  e no, barâbarvâžagân râ sâxtan? yâ bây im vâžagân e sanskrit râ andarvarzândan? yâ bây im sanskrit o pârsik râ bâ ham âmizândan? bâ kam i juyeš andar Google, vâžanâmagân i basyâr, bârây e sanskrit mitavân im yâftan, beež deriqmandâna, vâžanâmagân i ke hama ye vâžagân e avestâik râ andargir ad, nemitavân yâftan (kamtarinâna, man netavânest am andar Google, vâžanâma i avestâik ke hama ye vâžagân e avestâ râ, andargir ad, yâftan). hamconin, agar betavân im šivanâma i bârây e barâbarsanji e dranješ miyân e sanskrit o pârsik e no sâzândan, mitavân im, basyâr i az važagân e sanskrit râ vâm setadan. nemunagân e zir râ bebin id:

[theory]: sanskrit -> zâstra, tantra. pârsik -> binmân

[angle]: sanskrit -> azri, âra. pârsik -> guša

[triangle]: âmizeš e sanskrit o pârsik -> seazri, seâra. pârsik -> seguša

[cellular phone, mobile phone]: âmizeš e sanskrit o pârsik -> kozâvâna durvâž. pârsik -> durvâžak?

[electronics]: sanskrit -> vidyutaka (yâ vidyutakazâstra). pârsik -> ?

[web]: sanskrit -> jâla, kulâya. pârsik -> jâlmân, azdix? 

[camera]: sanskrit -> citraka. pârsik -> farturgir, fartursâz

[motorcycle]: sanskrit -> iryacakrikâ, yantradvicakrikâ (barâbarsanji ye pârsik -> yantradocarxa?). pârsik -> docarxmivanda

[robot]: sanskrit -> kâruyantra. pârsik -> ?

[robotics]: sanskrit -> kâruyantrazâstra. pârsik -> ?

[virus]: sanskrit -> višânu. pârsik -> viša (avestâik)?

[font]: sanskrit -> vârna, vârnacitra. pârsik -> nevisadân, nevisagix?

[energy]: sanskrit -> sâra, virya, parâkrama, urjâ. pârsik -> kârmâya

[zoom in]: sanskrit -> upasarpana. pârsik -> ?

[zoom out]: sanskrit -> apasarpana. pârsik -> ?

Answer 1

درود و آفرین بر شما

شیوه-ای که اندر پالایش زوان خواهید داردن بسیار درست است.

بدبختانه همه نخست به واژه‌سازی و گزود واژه پردازند بی هیچ شیوه یا با شیوگان نادرست و نابوندک.

زوان پارسیک مرز و روان دارد بسیار-ی از واژه‌سازیان به زیان روان پارسیک است یا بیرون از مرز آن است.

هر کس-ی خواهد پارسیک را پاس داردن یا پالودن نخست باید برای خود هند و داتا بگزیند و دارده باشد سپس به کوشش بپردازد.

نخست واژه‌یابی و واژه‌گزینی سپس اندر انجام واژه‌سازی.

واژه‌یابی نخست باید از اندرون پارسیک نو (از سدگان نخست اسلام) آغازد. سپس جویش اندر دو زوان پارسیک میانیک و پارتیک، چون وامواژگان اندر این دو زوان کمتر اند. واژگان اربیک به میانیک پارسیک نیز اندر رفته اند فریفته نببویم (مانند گزیرک، کادی). سپسیک گامه اندر زوانان سغدیک و بلخیک و ختنیک و خوارزمیک است. پس از آن زوانان اوستاییک و پارسیک باستان، سپس سنسکریت. پس از آن نیمزوانان و لهجگان ایرانیک نزدیک به پارسیک. به چِم (علت) آشکار نبودن ریشه ی واژگان و آبُهرش (تغییر) واژگان و وامواژگان ناشناده اندر این نیمزوانان واژه‌یابی و واژه‌جویی اندر آنان اندر این گامه است نه اندر گامگان نخست. اندر گامه ی سپسیک واژه‌یابی تواند از دیگر زوانان هندوآریاییک و اروپاییک باشد.

اگر ریشه یا واژه ی فرزام را نیافتیم اندر این گامه به واژه‌سازی پردازیم.

هشتاد برسد یا اندرسد واژگان سنسکریت و اوستاییک هنباز اند.

دو نسک واژگان ایرانیک باستان (اوستاییک و باستان پارسیک) از کریستیان بارتولمه و فرهنگ واژگان اوستاییک به کوشش احسان بهرامی از انتشارات بلخ (بنیادگاه نیشاپور) 

بهتر است نخست واژگان شالدگیک (پایه) زوان سره ببوند. مانند پیوندواژگان، افزونواژگان، سانواژگان ناآمیخته و شالدگیک، واژگان ندا (حرف ندا) و دیگر واژگان باب (متداول) و [کثیر الوقوع] و پر [بسایه/بسامد]. 

باییم فرهنگستان زوان مردمیک دارده باشیم و گروه-ی باشند که واژگان ساخته را بررسی و پسندش (فراپسندش؟، فرپسندش؟، تصویب) کنند.

Answer 2

برای واژه‌سازی و برابرسازی بهتر است به روش زیر انجام داد (هر روش پاسخ نداد به ترتیب سراغ دیگری برویم):

1-از تواناییهای ساختاری و دستوری خود فارسی امروزین یاری گرفت و واژگان نو را با پیشوندها،پسوندها،نشانه‌ها و ... که در زبان کنونی موجود است استفاده شود.

 

2- از گویشهای فارسی( تاجیکی،خراسانی ،افغانی،اصفهانی و ...) استفاده کنیم و واژگان را از این گویشها بیابیم.

3-از متنهای کهن(هزارسال پیش به اینسو ) واژگان فراموش شده را زنده گردانیم و بکار ببندیم.

 

4- از واژگان زبانهای پارسی‌میانه،پارتی،کردی،گیلکی،بلوچی و .... استفاده نماییم و با آوایش و دستور فارسی امروزین هماهنگ کنیم.

5- اگر راههای بالا پاسخ نداد آنگاه به سراغ زبانهای بیگانه (انگلیسی،فرانسه و....) برویم و از آنها واژگان را وامگیری نماییم البته باید آن واژگان را بومی‌سازی کنیم تا با آوایش و دستور فارسی هماهنگ شوند.

Comments

شما نیز به گونه-ای دیگر و ساده‌تر گفتگان مرا بازگفتید.

Answer 3

سبک لاتین نویسیتان پرسشهایی را برایم پیش آورده.

چرا شما نشانگان فعلها را جدا از خود فعلها مینویسید؟

نمونه:   mitavân im ،andargir ad ، bebin id

 این نمونه‌ها بر پایه‌ی دستور آوایشی و ساختاری فارسی نادرست هستند و باید سرهم بنویسید.

*********************************************************

دلیل نوشتن متن‌تان با گویش کهن فارسی چیست؟ مثلا کسره ها را به گونه فتحه مینویسید؟ کنجکاوم دلیلش را بدانم؟

Comments

sepâsmand am barây e payvâxtan e šoma. 

payvâxtan ba porseš e naxost e šoma:

andarbâra ye hayuqândan e kârvâžagân, bây im bištar pažuhidan.

râyan e naxost e man, barây e nâpayvastagvâr neveštan e šenâsagân? [grammatical person], az riša ye kârvâžagân, šiva ye neveštan disân e godardag? [past tense], andar pahlavik ast. payvand e zir râ, barây e hayuqândan e kârvâžagân (disân e godardag), andar pahlavik, bebin id:

http://www.languagesgulper.com/eng/Pahlavi.html

[I went]: pahlavik -> šud ham. pârsik -> šod am, yâ raft am

[I had gone]: pahlavik -> šud bud ham. pârsik -> šoda bud am, yâ rafta bud am

harcand mipadir am, ke dis e aknunik [present tense], andar pahlavik, payvastagvâr nevešta mišav ad:

[I go] -> pahlavik -> šavam. pârsik -> šavam?, yâ ravam? ba jây e šav am? o rav am? (az in ru, ba pažuheš e bištar niyâz dâr im)

râyan e doyom e man, barây e jodânevisi, šiva ye  neveštan disân e godardag, o disân e aknunik, andar zovân e englik ast:

[I am going] [you are going] … ([I amgoing] [you aregoing] nâdorost hast and)

[I was going] [you were going] … ([I wasgoing] [you weregoing] nâdorost hast and)

bâz ham mipadir am ke in râyan, mitavân ad nâdorost budan, cun ke, andar barx i digar az zovânân e orupâik, šenâsagân o riša ye kârvâžagân, payvastagvâr nevešta mišav and, nemunavâr:

englik -> [I am running]

âlmânik -> [ich renne]

frânkik -> [je cours]

slovenik -> [jaz tečem]

englik -> [we are running]

âlmânik -> [wir rennen]

frânkik -> [nous courons]

slovenik -> [tečemo]

(az in ru ham, ba pažuheš e bištar niyâz dâr im)

=======================================

payvâxtan ba porseš e doyom e šoma: xvâheš mikon am, payvand e zir râ donbâl kon id (porseš e šašom e man râ bexvân id. dustân payvâxta and)

https://www.mehremihan.ir/forum/292/از-کدام-نویسمان-برای-زبان-پارسی-دری-بهره-ببریم؟

---

برای این که درنجش (dranješ تلفظ) اکنونیک زوان پارسیک بیشتر بر شالده ی لهجه ی  تهران است. درنجش بنیادیک و وژاریک و درست پارسیک نو به زوان میانیک پارسیک و زوان پردیسی توسیک و درنجش چند سده ی نخست اسلام هممانند است.

---

من پندارم جدانویسی ی شناسگان کارواژگان اندر سره پارسیک چندان بایا و ارجمند نیست و به بهتر ببودن زوان یاری نکند.

---

سپاس جناب احسانی

راستش جدا نویسی نشانگان از فعل درست نیست اگر کسی هم اینکار را در آموزش پارسی‌میانه«پهلویگ» انجام داده، کاری نادرست انجام داده و شاید هدفش درک بهتر زبان‌آموز بوده تا بتواند با جدا نوشتن نشانگان، گرامر آن زبان را دریابد.

در نوشتار همانگونه که گفته میشود باید نوشت مگر اینکه دلیل قانع کننده ای وجود داشته باشد.نمونه: در الفبای عربی برخی نشانگان اگر چسبیده بنویسیم باعث کژتابی میشود مانند برخی از ترکیبها: ویرا(وی را)/ باغوا (به اغوا)/ نمونهها(نمونه‌ها)/ دوچرخهران(دوچرخه‌ران)/ بایران(به ایران)

نمونه های بالا بخاطر خط ناکارامد عربی، چسبیده نویسی باعث بدخوانی و کژتابی میشود اما خط لاتین اینگونه نیست.

-----------------------------------------------------------------------------

در مورد دوم هم نیازی به کهن نویسی وجود ندارد گویش امروز در آوایش«تلفظ» و دستور دگیریده(تحول یافته) از پارسی میانه است که روان‌تر و ساده‌تر شده و خوش آهنگ تر گردیده. و از آن سو هم دوباره فارسی‌نو امروز هم با فارسی‌نو() 700 سال پیش دگرگون‌تر شده که بسیار هم طبیعی است چون هیچ زبانی ایستا نیست.

این دگرش‌ها در دو سطح انجام شده:

1.دگرش دستوری

2.دگرش آوایی

----------------------

دگرش دستوری در ساختهای فعلها،صفتها،قیدها و ... دیده میشود این  دگرگونی‌ها فقط ویژه‌ی ایران نیست و در افغانستان هم وجود دارد با فارسی‌نو یا دری قزنهای 3 تا 7 هجری تفاوت دارد مثلا آنها هم جمله‌ی : «او به بازار میرود»  را بگونه‌ی  «او به بازار میره» میگویند که تفاوتش تنها در آوایش حرف «هـ» در فعل «میره» است که ما ایرانیها (mire) میگوییم و افغانها (mira) میگویند اما تاجیکها کماکان همان گونه کهن «میرود» را بکار میبرند که بیشتر این موضوع بخاطر جدایی این چند صده اخیر است که نزدیکی زبانی کمتر با ایران و افغانستان داشته‌اند (جداسازی زبان تاجیکها از زبان فارسی توسط شوروی)

اگر شبکه های توزیون افغانستا را ببنید متوجه خواهید شد که آنها هم مانند ایرانیها صحبت میکنند فقط آوایش (تلفظ) را متفاوت انجام میدهند از لحاظ دستوری یکسانی زیادی وجود دارد.

----------------------

دگرش آوایی در کشور تاجیکستان افغانستان و قسمت خراسان نسبت به دیگر مناطق فارسی زبان ایران متفاوت است و آنها نزدیک به آوایش صده‌های نخست اسلامی یا پارسی میانه ، زبان فارسی را می‌آوایند اما در ایران کمی نوین تر می‌آوایند.

اینکه بخواهیم همه یکسان آوایش کنند شدنی نیست حتی در نوشتار هم کاری سخت و دشوار است و بدون آغاز و انجام  آن در کتابهای درسی و آموزشی با گویشی استاندارد، این کار غیر ممکن است تازه باید بر سر این موضوع توافق شود که کدام گویش برای نوشتن فارسی برگزیده شود که در زمان کنونی امکان پذیر نیست.

-------------------------------

خود من ترجیحم این است هرکس با گویش استاندارد کشور خود بنویسد و به اندیشه‌ام بسیار هم خوب است تا ما با گویشهایی همدیگر آشنا شویم و کتابها را با گویشهای متفاوت بخوانیم.

مهمترین چیز اینست که درست، ساختارمند و استاندارد بنویسیم نه اینکه با چه گویشی بنویسیم.

پیروز باشید.

---

ВОСПУҲР

در پاسخ به جناب احسانی چیزهایی نوشتم آنرا بخوانید.

در کل  رفتن به سمت پهلوی و آوردن قواعد آن در فارسی نو کاری نادرست است و باعث مشکلات بسیار در فارسی خواهد شد عقبگرد در هیچ کاری درست نیست.

 فارسی امروز نسبت به پهلوی آسانتر ،ساده‌تر و خوش‌آهنگتر شد. امروز باید مشکلات فارسی را درست کنیم و قاعده های فارسی نوین (که در اثر هجوم واژگان عربی بهم ریخته ) را بهسازی کنیم.

پیروز باشید.

---

آوایش بیشتر با سدا کردن/زدن برابر است نه درنجش (تلفظ) که با آن ناهمسان است.

درنجش پهلویک هنوز اندر افغانستان و کمابیش اندر تاجیکستان زنده است. و تا چند سده پس از اسلام نیز کمابیش اندر بیشتر ایران بی آبهرش (تغییر [ساختن کارواژه از واژه ی «دیگر» هنجارشکنی است]) بوده است. ما به درنجش هیچ نیمزوان (گوِش [گویش]) کار-ی نداریم. درنجش درست پارسیک اندر تهران تباه ببوده است. درنجش اکنونیک کمابیش بیشتر نمیزوانان یا لهجگان به درنجش میانیک پارسیک یا پارسیک دریک پس از اسلام نزدیک اند وارونه ی لهجه ی تهران اکنون و شاید تا اندازه-ای اسپهانیک. این درنجش درست اواز ویژه ی میانیک پارسیک و برگرفته از آن نیست.

---

 sepâsmand am barây e payvâxtan.

cahâr naqzak:

اگر کسی هم اینکار را در آموزش پارسی‌ میانه «پهلویگ» انجام داده، کاری نادرست انجام داده و شاید هدفش درک بهتر زبان‌آموز بوده تا بتواند باجدا نوشتن نشانگان، گرامر آن زبان را دریابد: 

vina ye xub i ast. mikuš am tâ cand neveštag e kohan, ke bâ nevismân e pahlavik nevešta šoda bâš and râ, biyâb am. 

conânce šenâsagân o kârvâžagân râ, andar godardag, payvastagvâr nevešta bâš and, bây am rây e šomâ râ, padiroftan.

در نوشتار همانگونه که گفته میشود باید نوشت مگر اینکه دلیل قانع کننده ای وجود داشته باشد: 

dorost ast. agar andar neveštagân e kohan ham, šenâsagân o kârvâžagân râ, nâpayvastagvâr nevešta bâš and, barây e degarsâni, andar dranješ buda ast, 

nemunavâr, agar andar sahmân e [I had gone]: pahlavik -> šud bud ham, bud o ham râ, payvastagvâr benevis im, vât e “h”, došxvârâna xvânda mišav ad, 

beež andar pârsik e no, cun vât e “h” ba vât e “a”, degargun šoda ast, digar niyâz i ba jodânevisi nist.

هرکس با گویش استاندارد کشور خود بنویسد و به اندیشه‌ام بسیار هم خوب است تا ما با گویشهایی همدیگر آشنا شویم و کتابها را با گویشهای متفاوت بخوانیم: 

hamrây nist am. nemunavâr, andar kešvarân e irestân, skâtestân, englestân, ostânân e hampayvand e âmrikâ, ostrâlestân, o rapitvâik âfrikâ, ba zovân e englik soxan migov and. andar har yak az in kešvarân, vâžagân e englik râ, nâhamsânvâr midranj and, beež andar hama ye ânân, vâžagân râ, neezumâna, yaksânvâr minevis and. hamconin, englik aviyâkaran râ ham, neezumâna, yaksânvâr miâmuz and. andar ostânân e hampayvand e âmrikâ, andar har nesang, šiva ye dranjidan e vâžagân e englik, nâhamsân ast. nemunavâr, andar ostânân e rapitvâik, mânand e [Alabama], o [Tennessee], o [Georgia], šiva ye dranjidan, bâ ostânân e eskekrânik apâxtarik, mânand e [Massachusetts] o [Connecticut], yaksân nist, beež andar hama ye in ostânân, 

vâžagân e englik râ, neezumâna, yaksânvâr minevis and. 

in râyan râ, barây e kešvarân e frânkik zovân, mânand e belžestân o frânkestân, yâ kešvarân e âlmânik zovân, mânand e ostârestân o âlmânestân ham, kamâbiš, mitavân im âvordan.

کل  رفتن به سمت پهلوی و آوردن قواعد آن در فارسی نو کاری نادرست است و باعث مشکلات بسیار در فارسی خواهد شد عقبگرد در هیچ کاری درست نیست: 

hamrây nist am. andar hama ye kešvarân e pišravanda, mânand e orupâ o ostânân e hampayvand e âmrikâ, bištar e vâžagân e farâno râ, barây e dâneš o honar,  az zovânân e kohan e yunâik o lâtin o žermanik, misâzân and. andar ostânân e hampayvand e âmrikâ, nojavânân, andar dânešgâh, zovân e lâtin miâmuz and.

cerâ mâ bây im ba rišâgân e zovânik e cand hazâr sâla ye xviš, nebâlidan o vâžagân e sâzânda šoda az yunâik o lâtin o žermanik râ, vâm setadan?

---

با سپاس از پاسخگویی‌تان .

راستش در مورد گویش یکسان برای نوشتار، کاری بسیار ارزنده‌ای است و درستش هم همین است اما در زمان کنونی راضی کردن میلیونها نفر به اینکار ناممکن است چون نیاز به دولت هست تا چنین کاری را سازماندهی کند  و پیش ببرد.

********************************

ترجیح من هنوز به جلو بردن فارسی امروزین است تا عقبگرد به پهلوی.

تنها استفاده از زبان پهلوی جایی باید باشد که آن ساختار در زبان امروز ازبین رفته و نیاز روز هم آنرا میطلبد مانند: 

زنده‌سازی پسوند زابساز «ایک/ik» که امروز به ی کوتاهیده است.

یا پسوند نامساز «ایح/ih» که آنهم به ی»کوتاه شده.

امروزه پسوند «ی» کار سه ساختار متفاوت را انجام میدهد که واقعا فاجعه است.

 چنین زنده‌سازی از ساختارهای پهلوی را میپذیرم چون نیاز فارسی به آن حس میشود و باعث توانایی بیشتر فارسی خواهد شد.

اما آوردن هر ساختاری را بجا نمیدانم یا دگریدن (تغییر) آوایی برخی واژگان که امروزه تحول یافته‌اند را به دیسه‌ی (شکل) کهنشان را درست نمیدانم.مانند تغییر دادن: رواج به رواگ / جهان به گیهان / ترجمان به ترگمان

Answer 4

درود.

به هیچ روی درست نیست. ادیاریِ سانسکریت انیازیده است.

به‌ویژه آنکه آمیخت سانسکریت با زبان‌های دراویدی چونان آن‌ را از پارسی دورناده است که چندان برای الگویش نیاویده نیست. تنها گونه‌ی ودیک برای ریشه‌یابی سودمند افتد.

برای واژه‌پردازی بیرون از هوزه Op:aozáی ایرانیک، توان از زبان‌های ژرمنیک به‌ویژه هلندی بهره برد که از دید ساختواژه بسیار به پارسی نزدیک اند.

مانیها( مثلاً) سورپرایز در آلمانی überrachen است که فرساخت آن در پارسی به ستاک “وراشیدن” بیانجامد.

- اما نمونه‌هایی که آورده شده، به‌سادگی در پارسی یرانیدنی( قابل معادل گذاری) استند.

•theory: دهیره، دویسره، تیاره، دیدمان،دیمانته

•angle: آنک، انخنا، کُنته،زویه، آسره

•triangle: هرانک، تریژنوک، سکُنته، تریز،تریژه

•cellular phone: موفان ( مو: حرکت+ فان/ اوزفان)

•electronic: آلامونیک

•web: واب، واف، اوبته، یاسته، انفست، سیت، کلاشه

•camera: کمره: آغل است در پارسی

•motorcycle: رسیکا ( ارابه)

•robot: آربوت : آر( کار)+ بaibi  تناوب+ وت( نساوندی، دارندگی)

•robotics: آربوتیک

•virus: وشیزه

•font: پیسه، پیسره،نوسه،کتو

•energy: اوژه، اوژیاگ، انورژه

•zoom in: آنیشتن

•zoom out: وینیشتن

Comments

آمیخت (نادرست) = آمیزش

استند (نادرست) = اند

آری وامواژگان اندر سنسکریت بَوَند دانستن ریشه ی دراویدیک آنان بایا است.

ریشه  و سازن (ساختار) هریک از واژگان نو را بگوید (begovid).

هر کس با آشنایی با چند زوان تواند چند ده واژه ی گوناگون را اندر برابر وامواژگان بنهد به این کار برابرواژه‌یابی نگوند. کارتان باید نزومان (دقیق) باشد پالایش زوان به رنج و کوشش و دانش وِژاریک (واقعی) نیاز دارد نه اواز اطلاعات عمومی از واژگان و زوانان گوناگون.

شما باید نخست شیوه ی کارتان را آشکار بکنید و پروندگان و دادگان-ی که از آن مایه گیرید اندر دسترس کسان پژٰوهنده بنهید تا بتوانند اندرباره ی درستی ی کارتان دادوری کنند و رای دهند.

---

*آمیخت ، پیریخت، آموخت…… کنیده‌نام استند و کاربرد آنها می‌تواند بسیار سودمند باشد.

* آنچه همگان “هستند”می‌خوانند گومیخت است با “استند”.. چه آنکه “هستند” ساخته شده است

از “هی( وجود)+است”. بنابراین هر جایی که “هستیم، هستند” می‌آورند، باید “استیم، استند” بوده باشد.

* واژ‌پردازی من سراسر نزومند است، در اینجا آنچه نمارده شده بود را برای نمونه آوردم.

به گفته‌ای دیگر “پارسیتک: زبان پارسی برای فناوری” رایشنِ(سیستم) من است

برای واژه‌پردازی که تا بدینجا بسیار کارامد بوده است.

 بسیاری از این واژه‌ها را توان در فرهنگ‌نامه‌های هماسره( معاصر) همی یافت.

به‌مانند(مثلاً)، آنیش zoom in,  در بن به چم “ زیر نظر گرفتن” است، از ستاک “ نیش: نگاهیدن”،

وارون آن “ وینیش: وی( جدا)+ نیش” zoom out

 و یا “ رسیکا: موتور سیکلت” ، همان ارابه دو چرخ است با ریخت‌های رهیک، رسیک، رثیک، رئه‌ثه

موفان، برای موبایل. از mvo: to move  و فان: واژیدن: اوزفان،زوفان همگن با یونانی phonein

---

موبایل اندر بنیاد گواش است نه نامواژه اگرچه اندر انگلیک بریتانیک نامواژه است. شما باید برابرواژه-ای برای «تلفن همراه» بیابید.

ریشه ی «هی= وجود» از کدام زوان است؟

---

دربایستی از برداشت مویینه از انگلیسی نیست. در پارسی واژه‌ی “ فان،وان،بان” که در اوزفان، زبان،هیسوان دیده می‌شود به چم واژیدن است. از آنجا که این واژه هیچ کاربرد ای نه‌دارد، توان آنرا برای کاربرد ای نوین ویمانید:

- فانیدن: مکالمه‌ی تلفنی برقرار کردن

-فاننده: کسی که م.ت. برقرار کرده

-فانیده: کسی که با او م.ت برقرار شده

- فانش: کنش برقراری م.ت

- فانت: دستگاه تلفن

-فانته: ارتباط تلفنی

- دورفان: تماس راه دور

-موفان/ موفانت: تلفن همراه

-رایافان: تلفن اینترنتی

-وینوفان: ویدیو کال

-ویافان: کنفرانس کال

-دیسفان: call display 

-میسفان: miss call

* گرچه خود call نیز ریشه در پارسی دارد،لیک بهتر است کمی واژه‌ی پارسی با انگلیسی بازه‌مند باشد.

*هی،آه اوستیک است که در تازی چون تهیه، مهیا کارنیده شود. واژه‌های اهوان،اخوان، اهمات، اهماییتی از دیگر نمونه‌ها استند.

---

«زُوان، زُبان، زُفان، زَبان از واژه ی اوستاییک hīzvā است. ندانم «ن» اندر انجام چگونه افزوده ببوده است.

ریشه ی «فان» که نپدارم پسوند باشد از کجاست ؟

هیسوان ؟

---

برخی زبان (اندام) و زبان (سخن) را یکی پنداشته و هر دو را با language, tongue همگن!

هتا اگر اینگونه باشد، جز دوم فان می‌تواند به چم سخن باشد. لیک چونین ساهد که اینها از دو ریشه باشند، چه آنکه واژه‌ی زبان به ریخت‌های “ زفان، اوزفان” نیز آمده است. زینرو بخش نخست این واژه ازoz همگن با

Out, aus,ex است، و بخش دوم همگن است با یونانی phonein. واژه‌‌های “ بحث و بیان” نیز از این ریشه اند.

در سانسکریت batana, bassana.  در زبان ارمنی “بان” واژه است.

اَوَس ( بنابراین) اوزفان یانی speak out

گفتنی است، زبان در واژه‌هایی چون زبانه‌( زبانه‌ی چفت، آتش…) که آنرا به زبان در دهان پیوانده‌اند، بی‌رفت و بست است. زبان در اینجا با جوانه(گیاه) در پیوند است، از ریشه‌ی ozvaiti با چم‌های

 “بیرون زدن، روییدن، آویخته شدن” که در تازی به ریختِ “ عضو” درمی‌آید.

---

drud,

man barây e juyeš e vâžagân e sanskrit, ba jây e vâžanâma ye [pdf], jâldima?jâlaparšta?/azdixdima?/[webpage] e  englik -sanskrit e https://www.learnsanskrit.cc/ râ, miandarvarzân am. 

andarvarzândan e vâžanama ye [pdf] e avestâik e bahrâmi/bonyâdgâh e nayšâbur, basyâr zamângir ast, cun vâžagân râ az avestâik, ba pârsik pehrest karda and, ne az  pârsik ba avestâik. 

agar barâbarvâžagân e avestâik râ, barây e vâžagân e sanskrit beyâb im, mitavân im ustigânvâr, vâžagân e sanskrit râ, vâm setadan, bi ânke barây e vâmvâžagân e drâvidik, andar avestâik, bimnâk bâš im. 

nemunavâr, pas az juyeš, andarbâra ye vâžagân e jâlaparšta [webpage], o vârnacitra [font], paybord am ke in vâžagân, barâbarvâžagân e avestâik o pahlavik dâr and. payvandân e zir râ donbâl kon id:

https://en.m.wiktionary.org/wiki/पृष्ठ#Sanskrit

https://en.m.wiktionary.org/wiki/चित्र#Sanskrit

https://en.m.wiktionary.org/wiki/वर्ण#Sanskrit

---

drud,

sepâsmand am barây e nemâyândan e dorost e riša ye vâža ye [camera], ke az avestâik vâm setada šoda ast (bonxân: https://en.m.wiktionary.org/wiki/καμάρα#Ancient_Greek). âyâ mitavân id, bonxânân e barâbarvâžagân e digar râ ham benevis id? nemunavâr, barâbarvâžâgân e [angle]-> konta? [triangle]-> sekonta? [zoom out] -> viništan? o digar barâbarvâžagân? 

tâ jây i ke midân am, vâžagân e [web], [weave], o bâftan, hamriša hast and (bonxân: https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/web%CA%B0-). vâb? yâ vâf? barâbarvâžagân i farzâm, barây e farmânik kârvaža ye bebâf hast and. barây e [web], bây im pasvand, yâ pišvand i râ afzudan.

hamconin, vâžagân e [angle], o angošt hamriša hast and (bonxân: https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/h₂eng-). andar sanskrit, ba [angle], kona, yâ koti -> [perpendicular side of a right-angled triangle] ham, migov and. andar zovân e slovenik ham, ba [angle] kota migov and. hamconin, andar slovenik, ba [triangle], trikotnik, o andar sanskrit ba ân tryazra, migov and. riša ye konta? o sekonta? az kojâ ast?

vinišn/wēnīšn, andar pahlavik ba cam e didan ast o barâbarvâža i farzâm, barây e vâžâgân i mânand e  [sight/seeing] ast (bonxân: Concise Pahlavi Dictionary by D. N. Mackenzie). šâyad barâbarvâža i farzâm, barây e vâžagân e [vision/view] ham bâš ad, beež barây e [zoom out] bây im pasvand, yâ pišvand i râ afzudan.

---

درود.

واژه‌ی هرانک Herunk به چم مثلث، ساخته شده است از هر( شماره‌ی سه در پارثویک)+ انک به چم گوشه، زاویه.

این واژه را در“انخنا” (در تازی انحنا/ منحنی) به چم کمان، شانه، کول می‌بینیم.

 انک در پارسی همگن است با Eng. angle. چونانکه آوردید انگشت نیز از همین ریشه است.

و با همین روند است رشتانک: مستطیل/ کادرانک: مربع

واژه‌ی سکنته/ سه‌کونته Sekónte ساخته شده است از سه3 + کنته( کنت+ه: ریخت دیگر کنج: گوشه،زاویه)

واژه‌ی تریژنوک Trizcnøk ساخته شده از تری3+ ژنوک: زانو/ زانویی.

از همین ریشه است واژه‌ی ذوزنقه که تازیسته است از ذو( جفت)+ زنقه( زانکه،زونکه، ژنوک) پس:

ذوزانکه، ذوژنوک، ذوزونکه: ذوزنقه

- تریزه، تریژ، تریش. در زبان هماسره( معاصر) اندر است و آن تکه پارچه‌ای سه‌گوشه است

که پایین کبا( قبا) می‌دوخته‌اند.

این واژه ساخته شده است از تری3+ یژ. که یژ پسوند زاب/ ستاک-ساز است، زینرو توان از آن ستاک ای برهیخت:

* تریزیدن: به ریخت مثلثی درآوردن

* تریزار: ابزار مثلثی شکل

* نیش در پارسی به چم دیدن است از ریشه‌ی shau ( نی+ شاؤ)همسنگ با eng. Show 

پیشوند آ بازتابی است. چم راستین آنیشتن زیر نظر گرفتن است مانند stalk

اگر در اینجا آنیش را zoom in به‌گیریم، آنگاه وینیش( وی: جدا+ نیش) zoom out شود.

* web چونانکه آمد همان بافتن است که ریخت‌های بسیاری از آن در گویش‌ها یافت می‌شوند،مانند:

واف، واب، اوف، اوب

لیک، واژه‌‌های پیشنهادی من برای اینترنت، و وابسته‌های آن چونین اند:

-رایازه: internet

-رایازش: networking

-رایافیک: internet traffic

-رایافتن: computer programming 

-رایافتار: programmer 

-یاسته: website ( مانند یاخته، یاختن، یاخت،یاس/ یاز)

-انفست: شبکه‌ی داخلی

-مدیازه: Social network