طریقه ساختن صفت (وجه وصفی) از فعل ماضی در فارسی سره

Question

drud,

ceguna bâyim az godardag bon, govâš sâxtan? âyâ âmizešn e godardag bon + a, govâš ast? yâ bâyim âmizešn e godardag bon + a + šoda râ, andarvarzândan?

kodâm šiva drost ast?

1.

roqan e rixta râ, mayazd [نذر] kardan? 

yâ,

roqan e rixta šoda râ, mayazd [نذر] kardan?

2.

šiša ye škasta râ, roftan?

yâ,

šiša ye škasta šoda râ, roftan?

3.

xoh [غذا] e nimxvarda râ, dur andâxtan?

yâ,

xoh [غذا] e nimxvarda šoda râ, dur andâxtan?

andar zovân e englig, govâšešnig sân [past participle/وجه وصفی], eevâz, yak vâža ast.

nemunavâr, 

[glass has been broken. sweep the broken glass] -> šiša škasta šoda ast. šiša ye škasta? škasta šoda? râ, berub.

[food has been half eaten. throw away half-eaten food] -> xoh nimxvarda šoda ast. xoh e nimxvarda? nimxvarda šoda? râ, dur beandâz.

Answer 1

نخست باییم کارواژگان را دسته‌بندی کردن و گونگان آنان را بازشنادن و سپس سامانمند کردن.

پندارم سامانمندکنی کارواژگان از همه ی دیگر رستگان واژگان (word classes) دشخوارتر است. برای من تاکنون بازشنادن چه‌بَوی/چبوی کارواژگان چندان آسان نبوده است.

سازن (ساختار) اکنون بوندک یا گدردگ گزارشیک (ماضی نقلی) اندر پارسیک چندان درست و خوب نیست. پنداری باییم سازن-ی بهتر جایگزین آن کردن.

گواش کنشناکیک (وجه وصفی) اندر سازن سهمان با [نمود aspect] و زمان اندرورزد.بژ گواش یله (مطلق؟) جدا از زمان و [نمود] اندرورزد. نشانه ی گواش کنشناکیک «-ه = a-» است.

broken اندر broken glass اندر بنیاد گواش (ساده، یله) است نه گواش کنشناکیک. ما به وند-ی نیازمند ایم برای ساختن گواش یله (؟) بیپروا و ناادوبنده به زمان و [نمود].

Comments

pasvand e -en andar englig az pasvand e hend ud urupâyig e naxost? naxostin? e *-nós vâm setada šoda ast. az pasvand e *-nós, 2 pasvand e irânig e naxost? naxostin? e *-nás (-न -na andar sanskrit), ud *-nah (-𐬥𐬇‎ -nə̄ andar avestâyig) vâm setada šoda and. 

payvand e zir râ donbâl konid:

https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/-nás

yak nemuna barây e sâxtan e govâš az kârvâvâža:

laqzan yâ lašan = laqz + -nah=narm, hamvâr, sâda

payvandân e zir râ donbâl konid:

https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/slagžʰnás

https://en.m.wiktionary.org/wiki/لشن#Persian

https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-Iranian/slágžʰati

naqzag: pasvand e -anda (andar laqzanda), az pasvandân e *-nás ud *-nah vâm setada nešoda ast, ivart az pasvand e hend ud urupâyig e *-onts, vâm setada šoda ast. 

payvandân e zir râ donbâl konid:

https://en.m.wiktionary.org/wiki/ـنده

https://en.m.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/-onts

pas agar pasvand e -nah yâ -na râ bâzzivânim, mitavânim az aknunig bon? yâ godardag bon? govâš sâxtan.

nemunavâr:

roqan e riznah?/rixtnah? râ mayazd kardan

šiša ye škannah?/škanah?/škastna? râ roftan

xoh e nimxvarnah?/nimxvardnah? râ dur andâxtan

Answer 2

 این جمله ها هیچ کدام از لحاظ دستوری غلط نیستند و همه بر اساس دستور فارسی درست هستند.

............................................

در مورد جمله‌هایی که مثال زدید !

این جمله‌ها یکی نیستند بلکه دو گونه جمله متفاوت هستند!

جمله‌ی 1 = جمله‌ی کُنش‌گر (active) : شیشه‌ی شکسته را، رفتن؟

جمله‌ی 2 = جمله‌ی پذیرش‌گر(passive):  شیشه شکسته شده  را، رفتن؟

درست است  که در هر دو جمله از زابِ(صفت)مفعولی شکسته (شکست+ه) بکار رفته اما از لحاظ دستوری دو جمله کاملا متفاوت از لحاظ ساختاری هستند.

به جمله شماره 2 نگاه کنید واژه «شده» را با خطی زیرش مشخص کرده‌ام تفاوت را آنجا بجویید!

جمله پذیرش‌گر در فارسی اینگونه ساخته میشود :

1-زدایش کاروَر (فاعل).

2- دگراندن کنش/کارواژه(فعل) به زاب مفعولی.

3-جانشین کردن مفعول به جای کارور(فاعل).

4-افزودن کارواژه کمکی «شدن» به زاب مفعولی.

5-افزودن باقی جمله(در صورت بودن باقیمانده‌ای).

..................................................................................

نمونه‌ی دگرش یک جمله‌ی کنش‌گر به جمله پذیرش‌گر:

- علی ماشین را راند. (این جمله کنش‌گر «active» است)

- ماشین رانده شد. (این جمله اکنون پذیرش‌گر «passive» شده است)

امیدوارم این نوشته‌ها کمک کننده باشد و پاسخ  پرسشتان را گرفته باشید.

Comments

spâsmand am.

cand naqzag:

gozinagân e zir râ bebinid:

1. šiša ye škasta râ, roftan

2. šiša ye škasta šoda râ, roftan

3. šiša i râ, ke škasta šoda ast, roftan

===================================

naqzag e naxost:

agar “škasta”, andar gozina ye 1 govâš bâšad, ud “škasta šoda”, andar gozina ye 2, kârvâža ye godarâ?/godarvah?/godardvah? [passive] bâšad, mifrahacim? प्रसजति {प्रसञ्ज्} [نتیجه میگیریم], ke andar gozina ye 2, “ast” az pâyân e kârvâža, setorda šoda ast. pas gozina ye 2 drost ne ast/neest, ud bâyim ân râ, abâg gozina ye 3, jâygozidan.

âtâyešn abâg zovân e englig:

gozina ye 2 râ, nemitavânim andar zovân e englig neveštan. 

gozina ye 1, ud gozina ye 3 râ, mitavânim andar englig padinguna neveštan:

1. šiša ye škasta râ, roftan -> [to sweep the broken glass]

3. šiša i râ, ke škasta šoda ast, roftan -> [to sweep the glass, which has been broken]

===================================

naqzag e doyom:

conânke dânim, pasvand e -a yâ -ag andar pârsig, nâmvâžasâz ast, mânand e kardag (karda), goftag (gofta), neveštag (nevešta). pas “škasta” niz (andar gozina ye 1, bâyad afzâyâ [مضاف الیه] budan, ne govâš. 

beež agar “škasta” andar gozina ye 1, nâmvâža bâšad, sahmân [جمله], cam e drost nedârad.

nemunavâr,

šiša ye škastag (agar škastag afzâyâ bâšad, cam e drost nedârad)

yâ 

nepig e neveštag [کتاب نوشته] (agar neveštag, afzâyâ bâšad, cam e drost nedârad)

taka [جلد] ye neveštag (agar neveštag, afzâyâ bâšad, cam e drost dârad -> taka ye yak neveštag, mânand e taka ye yak nepig)

vâža ye neveštag (agar neveštag, afzâyâ bâšad, cam e drost dârad -> yak i az vâžagân e andarun e yak neveštag)

pas bâyim barây e sâxtan e govâš az kârvâža, pasvand i digar yâftan. šâyad betavânim pasvand e -nah yâ -na râ, bâzzivândan. barây e azdâyešn [اطلاعات] e bištar, payvâzešn e bâlâ râ bebinid (payvâzešn pad xvâja vâspuhr).

---

درود

گزینه ۱ جمله کنشگر است.

گزینه ۲ و ۳ هر دو جمله پذیرش‌گر هستند.( آمدن واژه «است» در جمله‌ی سومی در پذیرشگر بودن یا نبودن آن تاثیری ندارد)

نکته: جمله‌های ۱ و ۲ در نمود پرسشی هستند و در آنها واژه پرسشی «آیا» زُداییده شده است  و جمله سوم خبری است.

...........................................

ساختار دستور فارسی با انگلیسی متفاوت است نباید انتظار داشته باشید بتوانید جمله ها را پایاپا به یکدیگر بترجمانید.

در فارسی تنها ۱ گونه ساخت جمله پذیرش‌گر(passive) داریم اما در انگلیسی ۳ گونه جمله‌ی پذیرشگر داریم. میبینید تفاوت زیاد است.

این تفاوتها در بین زبان فارسی و انگلیسی در ساختارهای دیگر هم نمایان است مثلا ما در فارسی بیش از ۷ گونه زمان گذشته داریم که در انگلیسی ۴گونه است تازه این چهار گونه هم برابر دقیق نمونه فارسی نیستند.

پس همانطور که میبینیم نباید این دو زبان را با هم سنجش کنیم.

(البته انگلیسی من قوی نیست تا بخواهم بر پایه‌ی نمونه های که آوردید پاسختان را بدهم چون نمیخواهم پاسخی بدهم که ممکن است نادرست باشد)

.........................................

کلا زمانی که «مصدر + ه» شود زاب مفعولی(یا همان گواشِ مفعولی) ساخته میشود: گفت(مصدر)+ ه =گفته (زاب مفعولی)

رفته = رفت + ه

شکسته= شکسته + ه

اینها همه زاب مفعولی هستند و اینکه در چه حالتی از جمله بکار روند باز هم زاب هستند و نامواژه‌ساز(اسم‌ساز) نمیشوند.

..............................................

میبخشید پرسشی برایم پیش آمد؟

 در چه کتاب،منبعی یا از فردی برای این ساختار از واژه «نامواژه‌ساز/اسم‌ساز» استفاده کرده‌است؟

---

barây e bâzdânestan e nâmvâža az govâš, mitavânim šiva ye alfanjdâr kardan e vâža râ, andarvarzândan.

nemunavâr, barây e âzmudan e in ke vâžagân e nevešta (neveštag), karda (kardag), gofta (goftag), zibâ, ud draxt, nâmvâža and, yâ govâš, ânân râ alfanjdâr mikonim:

neveštagân [نوشته ها] (drost ast)

kardagân [کرده ها/اعمال] (drost ast)

goftagân [گفته ها] (drost ast)

zibâyân [زیباها] (nâdrost ast)

draxtân e zibâ [درخت های زیبا] (drost ast)

az in ruy, vâžagân e nevešta (neveštag), karda (kardag), gofta (goftag), ud draxt, nâmvâža and, ne govâš (cun ânân râ mitavânim alfanjdâr kardan). beež zibâ govâš ast, cun ân râ nemitavânim alfanjdâr kardan)

âyâ mitavânim [صفت مفعولی] râ alfanjdâr kardan? agar payvâzešn ari ast, pas [صفت مفعولی], nâmvâža ast, ne govâš.

===================================

afzun bar in, barây e bâzdânestan e nâmvâža az govâš, mitavânim šiva ye anjâmândan [خاتمه دادن] e vâža, pad “tar” ud “tarin” râ, andarvarzândan.

nemunavâr, barây e âzmudan e in ke vâžagân e nevešta (neveštag), karda (kardag), gofta (goftag), zibâ, ud draxt, nâmvâža and, yâ govâš, ânân râ pad “tar” ud “tarin” mianjâmânim:

neveštagtar (nâdrost ast)

neveštatar  (nâdrost ast)

neveštatarin  (nâdrost ast)

kardagtar (nâdrost ast)

kardatar (nâdrost ast)

kardatarin (nâdrost ast)

goftagtar (nâdrost ast)

goftatar (nâdrost ast)

goftatarin  (nâdrost ast)

zibâtar (drost ast)

zibâtarin (drost ast)

draxttar (nâdrost ast)

draxttarin (nâdrost ast)

az in ruy, vâžagân e nevešta (neveštag), karda (kardag), gofta (goftag), ud draxt, nâmvâža and, ne govâš (cun ânân râ nemitavânim pad “tar” ud “tarin” anjâmândan). beež zibâ, govâš ast (cun mitavânim ân râ pad “tar” ud “tarin” anjâmândan)

âyâ mitavânim [صفت مفعولی] râ, pad “tar” ud “tarin” anjâmândan? agar payvâzešn na ast, pas [صفت مفعولی], nâmvâža ast, ne govâš.

---

ببینید برداشتتان از نامواژه یا اسم نادرست است.

نامواژه به دو دسته بخش میشود:

نامواژه ویژه(اسم خاص): که به نامهای افراد یا کشوری گفته میشود و قابل جمع کردن نیستند.مانند: سارا، بابک، آمریکا

نامواژه همگانی(اسم عام): که به نامهایی گویند که به دسته‌ای از آدمها یا چیزها دلالت کنند اینگونه نام ها را میتوان جمع بست: درخت، مرد، بلوچ،عرب،پرنده و ...

..................

واژه‌گانی چون کشته، رفته، نواخته، شکسته و.... هیچکدام نام یا اسم نیستند بلکه صفت(به گفته شما گواش) هستند  و نوعشان «صفت مفعولی» است. اینها هیچکدام نام(نامواژه) نیستند صفت(گواش) هستند.

......................

اگر واژه «درخت‌تر» در فارسی بکار نمیرود چون بدان نیازی نداریم وگرنه نادرست نیست.

درخت (نامواژه)

درخت‌تر (صفت برتر/ گواش برتر)

همین واژه«درخت‌تر» اگر جای نیاز باشد میتوانیم بسازیم و به کار ببندیم.

.............................

آیا می‌شود صفت مفعولی را به صفت برتر و برترین( تر/ترین) تبدیل کرد؟

بله میتوان تبدیل کرد.نمونه:

شکسته،خفته،نشسته (همه صفت مفعولی هستند)

شکسته‌تر/شکسته‌ترین _ خفته‌تر/خفته‌ترین _ نشسته‌تر/نشسته‌ترین (همه صفت برتر و برترین هستند)

به این تکه شعر توجه کنید:

دلم شکسته‌تر از شیشه‌های شهر شماست 

---

porsešn: ceguna draxttar, bartargovâš ast?

andarbâra ye in ke agar niyâznâg bâšad, mitavânim az har nâmvâža i, govâš sâxtan, abâg šomâ hamrây am. beež barây e sâxtan e govâš, az nâmvâža, bâyid az aviyâkaranig handân [قواعد گرامری], payravih kardan. 

nemunavâr, mitavânim az handân e zir payravih kardan:

hand e naxost: barây e sâxtan e govâš az nâmvâža, ân râ pad “ig” mianjâmânim.

nemunavâr,

zamin (nâmvâža), zaminig (govâš), zaminigtar (bartargovâš)

draxt (nâmvâža), draxtig (govâš), draxtigtar (bartargovâš)

hand e doyom: barây e sâxtan e govâš az kârvâža, aknunig bon râ, pad “ešnig” mianjâmânim.

nemunavâr,

kârvâža ye neveštan -> nevis (aknunig bon), nevisešnig (govâš), nevisešnigtar (bartargovâš)

kârvâža ye škastan-> škan (aknunig bon), škanešnig (govâš), škanešnigtar (bartargovâš)

==================================

porsešn: agar godardag bon + ag râ, pâckart [عوض] e nâmvâža, bâyim gavâš dânestan, âyâ âmizešn e godardag bon + ag + ân, nâdrost nexvâhad budan? cun govâš râ, nemitavânim alfanjdâr kardan.

nemunavâr,

neveštagân e u (nâdrost?)

nepigân e neveštag? e u (drost?)

kardagân e u (nâdrost?)

kârân e kardag? e u (drost?)

goftagân e u (nâdrost?)

saxvanân e goftag? e u (drost?)

âmixtagân e zir (nâdrost?)

mâtagân e âmixtag? e zir (drost?)

---

تکه نخست:

بله همین گونه ساخته میشود.

هرچند شما از پسوندهای کهن(ešn/ig) پارسی میانه بهره بردید.

پیشنهاد من برای این دو پسوند دیسه‌ی کنونی آنهاست که امروز به گونه‌ی (eš/ik) بکار میروند. 

اینکه چنین پیشنهادی میدهم دلیل‌هایی دارد اگر دلیل‌اش را خواستید تا بگویم.

..................................................

آیا منظورتان ساخت زاب(گواش ) از سازه‌ی گذشته کارواژگان به جای سازه‌ی اکنون آنهاست؟

 من از نمونه‌هایی که نوشتید سر در نیاوردم نمیدانم دقیقا چه میخواهید بپرسید.

---

porsešn in ast ke agar vâžagân e neveštag, kardag, ud goftag râ, bâyim govâš angâštan, âyâ neveštagân, kardagân, ud goftagân, aviyâkaranigvâr [از لحاظ گرامری], drost and yâ ne? cun govâš râ, nemitavânim alfanjdâr kardan.

---

پیشنهاد میدهم این کار را نکنید همان ساختن زاب کاروَری (صفت فاعلی) از سازه‌ی اکنون هم مشکل‌دار است چون با نشانه‌ی «ان» چندینه(جمع) یکسان است. 

در فارسی برای ساخت زاب کاروَری روشهای زیادی است آنرا بکار ببریم و پسوند «ان» را تنها برای چندینه‌سازی(جمع) بکار ببریم.

از پسوندهای زیر برای ساخت زاب کاروَری در پارسی: 

 -َنده: راننده، پرنده

گر: دادگر، آهنگر، کارگر

ا: کوشا، جویا، رها

کار: ستمکار، ورزشکار، تراشکار

گار:پروردگار، کردگار، آموزگار

ار:خریدار، پرستار، خواستار