به سال ۱۹۳۵ میلادی در پارسه (تخت جمشید) سنگ نبشنه یی ( به سه زبان پارسی ، ایلامی و بابلی) به دست آمد که در شناخت آیین عصر هخامنشی اهمیت بسیار دارد . نگارنده ی این سنگ نبشته خشایارشاه است. شهریار ایرانی پس از مقدمه ی سنتی ( بر ایزدی است اهورامزدا)، عناوين والقاب خود را بر می شمرد و از سرزمینهای تحت فرمانروایی خویش یاد می کند . تفاوت این سنگ نبشته با کتیبه یی که برمزار داریوش قرار دارد افزایش قوم داهه وقوم دیگری به نام اکئوف چیی (کوه نشینان؟)[ به فهرست نام اقوام تحت فرمانروایی داریوش( است . ضمنا به جای واژه ی یونانیان (يئون) به طور اعم، [در سنگ نبشته ی خشایارشاه ( از یونانیانی که در جزایر و آنان که در ماورای دریا سکونت دارند یاد شده است . یونانیان اخير [ آنان که در ماورای دریا زندگی می کنند( ساکنین بخش بری و اروپایی یونان هستند. اینان به دنبال نبردی که توسط داریوش آغاز شد و در عصر خشایارشاه ادامه یافت فرمانبردار امپراطوری ایران تلقی می شدند . سپس خشایارشاه چنین ادامه می دهد: «آنگاه که به شهریاری رسیدم [ مردم) برخی از سرزمینهای مذکور در بالا دست به طغیان زده بودند. آنگاه اهورامزدا مرا یاری داد . به اراده ی اهورامزدا من این مردمان را شکست دادم و امور را به مجرای اولیه وصحیح آنها برگرداندم . در بین این سرزمینها محلی بود که در گذشته در آنجا دیوان را می پرستیدند. آنگاه به اراده ی اهورامزدا من این لانه ی کثیف دیوان را ویران کردم و [ چنین اعلام داشتم : دیوان نباید مورد پرستش قرار گیرند. آنجا که در گذشته دیوان مورد پرستش قرار داشتند ، من اهورامزدا را پرستش می کردم و در کنارش ارت وطبق برزمن (ارتاچا برزمنینی) تو که از پس ما خواهی زیست و می خواهی در زندگی بهروز و پس از مرگ قرین سعادت و آمرزشی (ارتاوا) باشی، از قانونی که اهورامزدا وضع کرده پیروی کن واهورامزدا را به همراه ارت، وطبق برزمن، پرستش نما . کسی که از قانون اهورامزدا پیروی کند و اهورامزدا را به همراه ارت، طبق برزمن بپرستد در زندگی نیکبخت و پس از مرگ آمرزیده خواهد بود.
آرتور کریستنسن - برگردان : احمد طباطبائی
مهدی زیدآبادی نژاد
