دیدی نو بر علم تاریخ

هوشنگ طالع

بیشتر مردم درس تاریخ را شرح وقایع گذشته می دانند با این برداشت تاریخ به صورت درسی زاید و حدیثی بر مردگان جلوه گر می شود . گاه نیز به طعنه نیز می گویند تاریخ مربوط به گذشته هاست . بهتر است از مسائل امروز سخن بگوییم .
تاریخ تنها شرح حوادث گذشته نیست بلکه تاریخ علمی است برای توجیه هستی ها و رویدادهای امروز در راستای شناخت سیمای مطلوب جهان فردا ...

درست است که در بررسی های تاریخی سر و کارمان با گذشته است اما این بدان منظور نیست که گذشته را تنها در قالب گذشته بشناسیم . پیجویی درابره علل موجودیت های کنونی گاه ما را به زمانهای نزدیک و گاه به زمانهای بسیار دور می کشاند . فرایند همین بررسی هاست که استعدادهای یک ملت را برای حرکت به سوی آینده نشان داده و تاثیر هندادهای گوناگون فکری را بر پیکره ی ملت ها آشکار می کند . سرانجام همین بررسی هاست که خمیر مایه هایی را که در آینده قابل به کارگیری خواهند بود به ما می نمایاند .
باید بدانیم که علم تاریخ و بررسی های تاریخیست که اراده ملت ها را در آینده آنها موثر می سازد درحقیقت :
واقعیت های جهان فردا در قالب استعدادهای جامعه امروز وجود دارد .
مردم می توانند با توجه به استعداد های موجود به پرورش جنبه های ویژه ای از آن پرداخته و جامعه را به سوی گزینه ای که استعداد آن را دارد به حرکت در آورند .
علم تاریخ به معنای نوین آن علمی است که استعدادهای یک ملت را که واقعیت های جهان فردا خواهند بود به ما می شناساند .
گفته شد که مردم می توانند از میان استعداد های جامعه جنبه ویژه ای از آن را توان بخشند این سخن بدان معنا نیست که اجتماع می تواند هر تحولی را که دلخواه اوست از قوه به فعل در آورد . بلکه جامعه تنها توان پیاده کردن برنامه هایی را دارد که موجبات آن در نهاد جامعه وجود داشته باشد .
در این برداشت از مساله جامعه چنان شخصیتی است که می تواند استعدادی را بر استعداد دیگری ترجیح داده و در این فرایند به آینده شکل ویژه ای ببخشد . عامل گزینش نیز خود از پدیده ها و نهادهای اجتماعی است اما اثر آن معطوف به آینده است . به گفته ی دیگر اثری که گذشته و حال بر آینده می گذارند موجب پدید آمدن نیرویی می گردد که کشش آن بر زمان حال احساس می شود .
هنگامی که ساختمانی برپاست می توان تاریخ ساخت . آن را در قالب شرحی از حوادث گذشته بررسی کرد یعنی :
می توان مشخص کرد که پی ساختمان در چه زمانی کنده شده , چه زمانی دیوارهای آن را ساخته اند و چه زمانی درهای ن را نصب کرده اند و اما ساختمانی که هنوز ساخته نشده است با کشش خود برنامه کار را نشان می دهد در اصطلاح می گویند ساختمان به این تعداد آجر , به این تعداد در و ... نیاز دارد .
گذشته ها تنها امروز را نساخته اند بلکه فردا را نیز خواهند ساخت . تاریخ به ما نشان می دهد که با چه استعدادی امروز پدید آمده و با استعداد های موجود چگونه فردایی پدید خواهد آمد . سرانجام تاریخ به ما می نماید که کدام یک از حرکت هایی که امروز وجود دارد ناشی از کشش جهان فرداست .
خواسته های یک ملت عبارت است از : کشش هایی که جهان فردای آن ملت بر مردم امروز تحمیل می کند . تحمیلی دلپذیر که امروز با هزاران وسیله موجبات آن را فراهم می سازیم .