واژگان اطاق، طاق، عروس، بندر (بنادر)، دوره (دوران)، آدم، شک (شکاک)

Question

درود،

آیا ریشه واژگان اطاق، طاق، عروس، بندر (بنادر)، دوره (دوران)، آدم، شک (شکاک) ایرانیک است یا سامیک؟

Answer 1

اندرباره ی «شک» و «دوره» هنوز بیگمان نه ام. شاید «دوره» ریشه ی سامیک دارده باشد (بایم بیشتر پژوهیدن). واژه ی آدم بیشک ریشه ی ایرانیک ندارد. دیگر واژگان ایرانیک اند.

Comments

درود،

پس از کمی جویش، انگار واژه human و واژه زمین ( هند و اروپاییک کهن dh)ghomon) و‌لیتوانیک کهن žmuni)، از یک ریشه هستند. انگار ریشه آدم، اندر سامیک هم، زمین (سرخ/خاک سرخ) است. (واژگان adamah و الدم یا خون اندر اربیک، از یک ریشه هستند).

و انگار ریشه مرد و مشیه، هردو، اندر اوستاییک و سنسکریت، با ریشه مرگ و مردن یکی است.

human (adj.)

mid-15c., humain, humaigne, "human," from Old French humain, umain (adj.) "of or belonging to man" (12c.), from Latin humanus "of man, human," also "humane, philanthropic, kind, gentle, polite; learned, refined, civilized." This is in part from PIE *(dh)ghomon-, literally "earthling, earthly being," as opposed to the gods (from root *dhghem- "earth"), but there is no settled explanation of the sound changes involved. Compare Hebrew adam "man," from adamah "ground." Cognate with Old Lithuanian žmuo (accusative žmuni) "man, male person."

Mašyā:

Originally and etymologically, Mašyā means "mortal being" as Old Persian martya, Persian mard and even Sanskrit martya also mean "mortal" and therefore "man".

Answer 2

شک از شکرفیدن می آید که در پهلوی آمده است در زبان آلمانی به سقف داخ می گویند همانطور که به اوج و بالا هوخ می گویند 

Comments

این ریشه‌یابی از کی،ست؟

Answer 3

درود،

به پهرست می توان واژگان غذا (تغذیه)، وزیر (وزرا)، ترجمه [ترگمان؟] را هم افزودن

Comments

واژه-ای هممانند غذا اندر ختنیک هست اندرباره ی همریشه بودنشان چیز-ی نمیدانم.

واژه ی ترجمه بیگمان ریشه ی سامیک دارد.

وزیر نیز بیگمان ایرانیک است.

---

ترجمه اربیده ی واژه ترگومان است

ترگومان: تر(ترا مانند ترابری، تردید) + گو(گویش، گفتن)  + مان(پسوند نامواژساز)

---

 برخی میگویند وزیر اربیده ی واژه ی فرزین(اَپَرزین) بوده و برخی میگویند اربیده ی واژه ی ویچیر است.

Answer 4

طاق همان تاگ و اطاق نیز اتاگ بوده همریشه با تاج

اروس واژه ای اوستایی است

Answer 5

نگارش درست این واژه اروس می باشد؛ زیرا پارسی است نه اربی. این واژه در سنسکریت: اَروسَ arusa ( رو به سرخی؛ زیرا بر چهره ی اروس سرخاب می مالیدند تا زیباتر شود ) و در اوستایی: اَئوروشَ aur - uŝa ( سپید، درخشان ) و در پهلوی اروس arus ( سپید ) بوده است و این که اروسان جامه ی سپید بر تن می کنند از همین روست

عروس ریخت اربی واژه ی پارسی اروس است.

پارسی باستان: ائوروشا ( سپید )

پارسی پهلوی: اروس

پارسی نوین: اروس

اربی: عروس

ارمنی: هارس

گرجی: اردزالی

تاجیکی: اروس

Answer 6

دوره از ریشه پهلوی " دورک " است

پِیرَس(بنمایه): کتاب فرهنگ برابرهای پارسی، واژه های بیگانه از ابوالقاسم پرتو

Answer 7

این واژه پارسى است و اربان از واژه شک Shak در پهلوى به معناى تردید و دودلى برداشته اند و از روى آن مشکوک ، شکاک ، تشکیک ، مشکّک!!! را ساخته اند!!! در پهلوى شَکَرْویدن Shakarvidan : تردید - شک کردن ، مردد - مشکوک بودن و همتاى آن گمانیدن Gomanidan

: گمان - شک - خیال کردن ، ظنین بودن

نگرش استاد ایرزاد:

با دَرنِگَری ( تَوَجُّه ) به واژه یِ پَهلَویِ " شَکَرویدَن " وَ گویِشِ پارسیِ نو " شَکبیدَن، شَکباندَن یا شَکویدَن، شَکواندَن " پیشنَهاد می شَوَد . می تَوان بَرابَرنَهایی بَرایِ واژِگانی با ساختارِ اَرَبی اَز آن بَرساخت :

شَکّاک = شَکوَنده ، شَکبَنده

مَشکوک = شَکویده ، شَکبیده

شَکّاکیَّت = شَکوَندِگی ، شَکبَندِگی

تَشَکُّک = شَکوِش ، شَکبِش

تَشکیک = شَکوانِش ، شَکبانِش

Comments

drud,

sepâsmand am az payvâxtan e šomâ, barây e vâžagân e tâg, otâg/otâk, arus, o vazir. vâža ye škarvīdan/škarvidan, andar pahlavik ba cam e [stagger/stumble] ast (bonxân: Concise Pahlavi Dictionary, D. N. MacKenzie), o barâbarvâža i farzâm, barây e kârvâžagân e mât šodan yâ gij šodan mitavân ad budan. 

barâbarvâžagân e farzâm barây e [doubtful]/مشکوک, andar pahlavik, gumânīg o warōmand/varumand hast and.

andar rây man, nebây im “r” râ az miyân e vâža, barây e âtâyeš bâ vâžagân e arabik, setordan. 

pas šâyad behtar ast begov im: mât karda/gij karda-> škarvanda, mât šoda/gij šoda-> škarvida, mâti/giji -> škarveš, شکاک -> gomângar/gomânmand, شک -> gomân/varumandi, مشکوک-> gomânnâk/varumand

Answer 8

وزیر

نگرش استاد آریابوم:

پارسی پهلوی: فرزین

زبان اربی: وزیر

واژه "وزیر" از واژه پارسی پهلوی "فِرَزین" گرفته شده است که فرزین از دو بخش فرا ( بالا ) و زین ( جایگاه ) ساخته شده است و به معنی "بلندپایه" می باشد.

برخی نیز واژه وزیر را برگرفته از واژه پارسی پهلوی وچر ( =فرمان ) یا وچرگر ( =فرمانده ) می دانند که از ریشه "واج" است به معنی "سخنگو".

واژه وزیر از راه دودمان عثمانی به اروپا و به زبان انگلیک هم راه یافت که در آن جا vizier گفته می شود. در زبان پارسی پهلوی به نخست وزیر مهیست ( =بزرگ بزرگان ) می گفتند که یکی از هموندان مهستان ( مجلس بزرگان ) بود.

نگرش استاد ایرزاد:

این واژه گویش کهن واژهء : گُزیر است.

وَزیر کسی است که در چاره اندیشی میکند و راه گُزیر از دشواری ها را می یابد.

نکته: این واژه با گریز(گریختن) ناهمسان است.

نگرش استاد فرتاش:

( ویچیردن ) از کارواژگان پارسی میانه می باشد و به مینوی ( فتوی دادن، حکم کردن ) می باشد.

این واژه (مانند واژه ویچاردن که به ویزاردن بدل شده) به گونه ویزیردَن نیز بکار می رود ( واژه وزیر از این کارواژه برگرفته شده است ) . واژگان پارسی میانه با پیشوند ( وی ) به ( گُ ) تبدیل شده اند که برای همین ( ویچیردن ) به ( ویزیردن ) و ( ویزیردن ) به ( گُزیردن ) بدل می گردد و در زبان پارسی کنونی، گزیر به معنای ( چاره، علاج ) می باشد.

نگرش استاد باغری:

گزیر در پهلوی وچیر vičīr و وزیر wizīr بوده است و " وزیر" بُن اکنون از بنواژه وزیرستن wizīristan می باشد.

بر آن محضر اژدها ناگزیر

گواهی نوشتند برنا و پیر

( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 302. )

Answer 9

تاق از واژه پارسی پهلوی "تاگ" گرفته شده که به مینوی "بالا" و "بلند" است. تاق یک روش ساخت ایرانی است که در زمان ساسانیان بسیار کاربرد داشت و بناهای ماندگاری مانند "تاق بستان" در کرمانشاه و "تاق خسرو" در اراک ( عراق ) و موزه ایران باستان در تهران به این روش ساخته شده اند. مسلمانان پس از تازش به ایران با این روش از ساختمان سازی آشنا شدند و تاق را در بناهای اسلامی هم بکار بردند. واژه "تاق" با واژه های زیر هم خانواده می باشد:

تاج: افسر

تاش: صاحب خانه

تک: بالاتر از همه، یگانه

تاگ: تکزایی

تاک: درخت انگور که بوته اش برآمده و تاق مانند است.

تاخت: برفراز چیزی آمدن

تاغ: درختچه بیابانی

تاق: بام برآمده

طاقت: تاب آوردن

tag: آویزه

tog: ردا، جامه بلند

tack: میخ سر پهن

take: بالا کشیدن، گرفتن

�در زبان لاری به طاق میگیم ( تاک ) به پرودژ آب انبار ( برکه ) هم میگیم ( تَیتَخ ) که در واقع تَیتَخ دگرگون شده ی تیتاک میباشد

واژه ی اربیده ی اتاق از واژه ی سغدی اوتاک ōtāk بر گرفته شده است که در متن های بازمانده از این زبان به مینوی جای، جایگاه است.

این واژه در زبان سغدی اتاک ōtâk و ōtâq ( اتاغ ) بوده.

پِیرَس(بنمایه): An Introduction to Manichean Sogdian by Harvard University ( مقدمه ای بر ( لغات ) مانوی و سغدی ، تالیف دانشگاه هاروارد.