ویژگی های خط پارسی
- توضیحات
- دسته: زبان و گویش
- بازدید: 8473
مراعات روش های نگارشی به لحاظ"حفظ چهره ی خط فارسی"وهمگون نویسی درزبان نوشتار،ازامرهای مهم درزمینه ی نوشتاراست؛زیرا رعایت این هنجارکمک می کند تاازیکسوویژه گی های صوری خط درزبان فارسی حفظ شود،وازجانب دیگربرای جلوگیری ازبیگانه ماندن نسل های آینده باخط فارسی وپراکنده گی درنوشتار،به این مسأله مهم{همگون نویسی هنجارمند}باید توجه صورت گیرد.
دراین بخش،هنجارهای عمومی برای رعایت این مسأله را بازگو می کنم:
استقلال درنگارش: خط فارسی،برای رعایت اصل استقلال درنگارش،نبایدازروش های نگارشی خط های دیگرپیروی کند{تنهادریک مورد؛یعنی نقل آیات قرآن کریم،احادیث ونصوص عربی این امرمستثنا دانسته شده است}
همخوانی نگارش باتلفظ: درزبان فارسی،کوشش همواره برآن بوده تازبان نوشتار{مکتوب}تاجایی که قاعده های خط فارسی مجازمی داند،باشیوه ی تلفظ همخوانی داشته باشد؛بنابراین، توجه به این مسأله،بسیارضروری دانسته می شود.
فراگیربودن قاعده درنگارش: درروش نگارش زبان فارسی،سعی برآن است تاگونه ی نگارشی به شکلی باشدکه استثناهای نوشتاری وجودنداشته باشد؛مگرآن که موجودیت استثناها هنجارمندویامحدودباشد.{این فراگیربودن قاعده هم تاحدودامکانات نگارشی درزبان فارسی است؛اماکوشش بیشترآن بوده تامیزان این استثناهادرنگارش، کم ویاقانونمند باشد}
ساده نویسی وساده خوانی خط: قاعده های نگارشی درزبان فارسی باید به گونه یی باشدکه پیروی ازآن هادرکارنگارش وخواندن،آسان ترباشد؛یعنی تاجایی که ممکن است،بایدرعایت این قاعده هاوابسته به کاربرد معنایی وقرینه ی مفهومی واژه هاباشد.
ساده بودن قاعده های نوشتاری: قاعده های نوشتاری خط درزبان فارسی،بایدبه گونه یی باشد که فراگیری وکاربردآن تاحدممکن برای باسوادان،ساده باشد.
رعایت روش های فاصله گذاری،مرزبندی واژه ها،پیوسته نویسی وجدانویسی: فاصله گذاشتن میان واژه های ساده ومرکب،مرزبندی واژه ها وپیوسته نویسی بربنیادقاعده اگردرهنگام نوشتاررعایت شود،بهترخواهدبود؛زیرا رعایت این موارد کمک می کند تاازبدخوانی،ابهام مفهومی ونادرست خوانی جلوگیری شود.
● ویژه گی های خط فارسی:
خط درهرزبانی،بربنیادهنجارهای عمومی،دارای ویژه گی های مربوط به خودش است.خط درزبان فارسی نیزویژه گی هایی دارد که به گونه ی کوتاه به آن ها اشاره می شود:
برای برخی ازصداها،بیش ازیک نشانه وجوددارد:
ت:درواژه هایی مانند:"تار،چتر،دست و..."؛
ط:درواژه هایی مانند:"طاهر،خطر،ضبط،شرایط و..."؛
ز:درواژه هایی مانند:"زن،بزم،تیز،بازو..."؛
ض:درواژه هایی مانند:"ضرب،حضرت،تبعیض،فرض و..."؛
ظ:درواژه هایی مانند:"ظاهر،نظر،حفظ،حفاظ و..."؛
ث:درواژه هایی مانند:"ثبت،مثل،عبث،حادث و..."؛
س:درواژه هایی مانند:"سبد،پسر،نفس،خروس "؛
ص:درواژه هایی مانند:"صبر،نصر،تفحص،حرص"؛
غ:درواژه هایی مانند:"غالب،مغز،تیغ،باغ"؛
ح:درواژه هایی مانند:"سحر،شبح،روح"؛
ھ:درواژه هایی مانند:"هاشم،شهر،فقیه،دانشگاه".
برای برخی ازحروف،تنهانشانه ی یک صداوجوددارد،ویابه تعبیردیگر،آن ها "تک صدایی" می باشند مانند:"و"دردو{عدد}،چو،مور،روز،لیمو،دارو،وام،جواب،روان،ناو،لغو،جوشن،روشن،نو،رهرو،خواهر و خویش.
● دودسته بودن حرف های فارسی:
حرف های فارسی دودسته اند:یکی حروفی که ناپیوسته{نامتصل}اندوبه حرف پس ازخود نمی چسبند مانند:"ا،د،ذ،ر،ز،ژ،و".
دوم حروفی که پیوسته{متصل}اند وبه حروف پس ازخود می چسبند.
حرف های"و"و"ه":حروف "و"و"ه"درجاهایی به خاطر بیان حرکت به کار می روند،وزمانی که برای بیان حرکت پیش ازخود به کاربرده شوند،سه گونه اند:مصوت کوتاه مانند:دو،تو،چو،مصوت مرکب مانند:اوج،گوهر،روشن،نو{مانندنوروز}ومصوت بلند مانند:مور،روز،موش،سبو،لیمو،تکاپوو..
● نشانه های دوگانه درخط فارسی:
درخط فارسی دوگانه{دودسته}ازنشانه هابه کارمی رودکه به آن ها نشانه های"اصلی"و"ثانوی"می گویند.
نشانه های اصلی،"به گونه ی مجموعی۳۳ نشانه است که حروف"الفبا"نیزگفته می شوند."
نشانه های ثانوی نیز به گونه ی جمعی، دارای ۱۰نشانه است که در بالا یا پایین نشانه های اصلی می آیند و بربنیاد ضرورت به کار گرفته می شوند مانند:
"مد" با نشانه ی"آ" در واژه هایی مثل: "آرد، مآخذ، آوردو ..."
"زبر"(بالای حرف) : در واژه هایی مانند: "گرَما، درَجات ".
"ضمه" (پیش) بانشانه ی "و" دربالای حرف "گ"و"ع"در واژه هایی مثل: "گُندُم ، عُبوُر".
"زیر" (کسره) در پایان حرف "ن"و"ف"در واژه هایی مانند: " نِگاه، فِرستاده ".
هم چنان نشانه ی تشدید بالای حرف"ل"در واژه هایی مثل: "معل م ،حق مطلب و..." و تنوین نصب مانند: "ظاهرا&#۷۷۹;ً، واقعا&#۷۷۹;، بناء&#۷۷۹; و..."
.......
جاوید فرهاد - دانشنامه آفتاب