هرمز؛ جزيره شگفتيهاي طبيعت
- توضیحات
- دسته: سرزمین ایران
- بازدید: 3905
جزيره هرمز واقع در دهانه دریای پارس از نظر نظامي، سياسي، اجتماعي، اقتصادي و زيستمحيطي ارزش و ظرفيتهاي فراواني دارد. وجود معدن خاك سرخ، چشماندازهاي زيبا، تنوع چشمگير كانيها و رخنمونرهاي زمينشناسي، وجود آبسنگهاي مرجاني، سواحل صخرهاي، غارهاي دريايي و شكل و جنس متنوع كرانههاي ساحلي در كنار پوشش گياهي بومي و حيات وحش ساكن در اين جزيره و برخي يادمانهاي تاريخي و فرهنگي پيوند خورده با زندگي بومي از جمله ويژگيهايي است كه ميتواند طبيعت گردان را به سوي اين جزيره بكشاند.
جزيره هرمز اصولاً يك گنبد نمكي است كه در آن سازندهاي آذرين و غالباً آتشفشاني تيپ غالب سنگشناسي را تشكيل ميدهد.
چشماندازها و منابع تفرجي طبيعي جزيره هرمز شامل آبسنگهاي مرجاني در آبهاي ساحلي، جنگلهاي مانگرو، لاكپشتان دريايي، پرندگان آبزي، غارهاي دريايي و كرانههاي سنگي، پهنههاي جزر و مدي، سواحل شني ـ ماسهاي و ناهمواريهاي زمينشناختي است كه آشنايي بيشتر با آنها خالي از لطف نيست.
*آبسنگ هاي مرجاني:آبسنگهاي مرجاني از زير سيستمهاي دريايي هستند كه در آبهاي كمعمق گرمسيري و نيمه گرمسيري يافت ميشوند. اين اكوسيستمها به طور عمده شامل بستر سخت و مشخصاً با صخرههاي آهكي هستند كه در آنها مرجانها به همراه خرده سنگها و ماسههاي پراكنده غالب هستند. آبسنگهاي مرجاني پس از جنگلهاي گرمسيري دومين بيوم غني دنيا را تشكيل ميدهند. آبسنگهاي مرجاني هرمز با 125 هكتار وسعت در جنوب شرق جزيره قرار دارند. اين زيستگاه مكان مناسبي براي تغذيه و فعاليت لاكپشتان دريايي است و تنوع آبزيان در آن بالاست. اين مرجانها در زمان جزر از آب خارج ميشوند و يكي از جاذبههاي طبيعت گردي جزيره هرمز به شمار ميآيند.
*جنگلهاي مانگرو: جنگلهاي حراي جزيره هرمز، دست كاشت است كه با وسعت 16 هكتار بر يك پهنه گلي قرار دارد و اين محدوده زيستگاه 1000 قطعه از 20 گونه پرنده آبزي و كنار آبزي از قبيل اگرتها، پرستوهاي دريايي و كاكاييها است. اين اجتماعات گياهي تنها رويشهاي چوبي ناحيه جزر و مدي سواحل گرمسيري و نيمه گرمسيري هستند مقابله با شوري آبهاي دريايي به واسطه مكانيزمهاي مختلف از ويژگيهاي انحصاري اين گياهان به شمار ميرود. اين مانگروها از شرايط زيستگاهي مطلوب براي شمار بسياري از آبزيان دريايي و پرندگان آبزي برخوردارند.
آبراهههاي اجتماعات مانگرو به واسطه غني بودن از پودههاي گياهي آلي و دريافت مواد مغذي، ارزش پرورشگاهي بالايي براي گونههاي آبزي دارند و از اين جهت نقش غيرقابل جانشيني در زنجيره غذايي دريا برعهده دارند.
*لاكپشتان دريايي: لاكپشتان دريايي را ميتوان از مظلومترين آبزيان دريايي قلمداد كرد كه به سبب بيمهري انسان تنوع و جمعيت گونه و زيستگاههاي بسيار محدودي يافتهاند. از ميان پنجگونه لاكپشت دريايي شناسايي شده در آبهاي خليج فارس، دو گونه شامل لاكپشت دريايي سبز و لاكپشت منقار عقابي بر روي سواحل شني و ماسههاي نرم با شيب ملايم در جزيره هرمز تخمگذاري كرده و در مناطق مرجاني و مناطق واجد علفهاي دريايي و جنگلهاي مانگرو به تغذيه ميپردازند. زيستگاههاي شني مكان مناسبي براي تخمگذاري لاكپشتان دريايي به شمار ميآيد كه در كرانه ساحلي شرق هرمز با طول 2500 متر قرار دارد. اين لاكپشتان از اواخر زمستان تا اوايل بهار هر سال براي تخمگذاري به اين سواحل ميآيند و حدود 50 روز بعد بچه لاكپشتها از تخم بيرون آمده و به سمت دريا حركت ميكنند كه بسيار ديدني است.
*پرندگان آبزي: مناسبتترين مكانهاي زيستي پرندگان آبزي و كنار آبزي در جزيره هرمز، جنگلهاي مانگرو و پهنههاي گلي شمال شرق جزيره، زيستگاه جلبكهاي دريايي در سمت شرق و جنوب شرق جزيره و همچنين بسترهاي صخرهاي بيرون زده از آب و سواحل صخرهاي غرب و شمال غرب جزيره است كه به علت وفور مواد غذايي، امنيت و آرامش پناهگاه، مورد توجه قرار ميگيرد.
*جوامع جلبكي: زيستگاه اصلي جلبكهاي دريايي نواحي صخرهاي و سنگي است كه دليل آن لزوم وجود تكيهگاه ثابت براي رشد است. عمدهترين زيستگاههاي جلبكها در محدوده بين جزر و مدي قرار دارد. بسياري از موجودات دريايي و آبزيان مانند نرمتنان، سختپوستان، ماهيها و لاكپشتهاي دريايي از جلبكها بهطور مستقيم تغذيه ميكنند. فرشهاي جلبكي در كرانههاي سنگي بهويژه هنگام جزر يكي از چشماندازهاي طبيعي و جالب توجه در جزيره هرمز است كه ميتوان اين جلوههاي طبيعي را در جنوب جزيره به چشم ديد.
*جاذبههاي زمينشناسي: جزيره هرمز به دليل تنوع بالاي سنگ و كاني به عنوان نگين زمينشناسي
خليج فارس شهرت يافته است.
قسمت بزرگي از جزيره گنبد نمكي بوده كه حدود 69 درصد از مساحت كل جزيره را شامل ميشود و بخشهاي جنوبي (نيمه جنوبي) جزيره را دربر ميگيرد.
حلاليت و فرسايش پذيري شديد سنگ نمك و برعكس مقاومت بلوكهاي سنگي همراه آن مانند ريوليتها، تراكيتها و بازالتها باعث ايجاد پستي و بلندي فراوان و فرسايش خشن سطحي در گنبد نمكي هرمز شده و يك توپوگرافي با بريدگيهاي زياد و يالهاي تيز و غارهاي نمكي بهويژه در بخش مركزي و غرب را بهوجود آورده است.
*پهنههاي گلي جزر و مدي: بخشهاي كمشيب سواحل جنوبي كه در طول شبانه روز تحت تأثير جزر و مد آب واقع ميشوند، در صورتي كه از عناصر ريزدانه تشكيل شده باشند با رخنمودن اراضي گلي ديده ميشوند، اين گسترهها به واسطه شيب كم ساحل و مصون ماندن از تلاطم دريا و امواج اغلب نواحي رسوبي غني از مواد آلي محسوب ميشوند. لذا معمولاً از پوشش گياهي مطلوب و جمعيت بالاي كف زيان برخوردارند كه نه تنها حمايت كننده زنجيره غذايي دريا هستند بلك شرايط مطلوب زيستگاهي براي جلب پرندگان آبزي را فراهم ميآورند. پهنههاي گلي جزيره هرمز به وسعت 200هكتار در شرق و شمال شرق جزيره قرار دارند.
*سواحل شني و ماسهاي: اين دسته از سواحل اغلب به صورت باريكههايي با عرض حدود 20 تا 30 متر در سمت شرق جزيره تا جنوب ديده ميشوند كه مورد توجه لاكپشتهاي دريايي براي تخمگذاري است. لذا در رديف مناطق حساس ساحلي جزيره قرار دارد. در سواحل شني و ماسهاي معمولاً در تمام فصول سال ميتوان حضور انواع پرندگان دريايي را مشاهده كرد. چنين سواحي از قابليت تفريحي بالايي برخوردارند. مناسبترين دريا كنار براي شنا و تفريحات آبي محسوب شده و از اين نظر قابل برنامهريزي هستند.
*كرانههاي سنگي: اين دسته از سواحل در مناطقي ديده ميشوند كه كوه و ارتفاعات سنگي در كناره ساحل وجود دارد و در سواحل جنوبي تا غرب جزيره مشاهده ميشوند. اين كرانهها به صورت پرتگاههايي يا بدون باريكههاي ماسهاي كه هنگام جزر از آب خارج ميشوند يا به صورت مناطق سنگي و صخرهاي كمارتفاع و آب گرفته ديده ميشوند. معمولاً در كرانههاي سنگي سمت جنوب غرب كه به واسطه نزديكي ارتفاعات به دريا ايجاد شده آبهاي نزديك كرانه عميق است و در اين مناطق ميتوان در اوقاتي از سال فعاليت جانوران دريايي بزرگ را مشاهده كرد. كرانههاي سنگي از تنوع بالاي كفزيان ساحلي بهويژه دو كفهايها و خرچنگها برخوردارند، بيشترين پهنههاي جلبك جزيره نيز در اين مناطق ديده ميشود. يكي از جذابيتهاي اين سواحل وجود غارهاي دريايي است كه در جنوب و جنوب غرب جزيره قابل مشاهده است.
*زيستگاههاي خشكي: زيستگاههاي حساس شامل شمال شرق، جنوب و جنوب غرب جزيره به دليل حضور پرندگان به ويژه در مناطق صخرهاي، زيستگاه عقاب ماهيگير است. زيستگاه جبير، خرگوش و جيرفتي بيشتر بخش مركز جزيره به سمت جنوب را شامل ميشود كه گاه تا نزديك منطقه شهري نيز ديده ميشوند. زيستگاه لاكپشتان دريايي و محل تخمگذاري آنها در جنوب و جنوب شرق جزيره است. يكي ديگر از زيستگاههاي حساس جزيره گستره آبسنگهاي مرجاني در محدوده جنوب شرق جزيره است كه در محدوده جزر و مدي ديده ميشوند. زيستگاه كفزيان منطقه به دليل اهميت آنها در زنجيره غذايي نيز از زيستگاههاي حساس منطقه است. همچنين رويشگاه كهور ايراني در جنوب و جنوب شرق از نواحي حساس پيكره خشكي جزيره به شمار ميآيد.
*فعاليتهاي تفرجي: باتوجه به منابع تفرجي طبيعي جزيره هرمز، ميتوان در اين جزيره فعاليتهاي گردشگري متكي به طبيعت را تدارك ديد. همچنين در كنار ظرفيتهاي بالقوه طبيعي جزيره هرمز، ويژگيهاي تاريخي و فرهنگي نيز بر غناي فعاليت گردشگري آن تأثيرگذار است و ميتواند تكميل كننده طبيعتگردي به شمار آيد. از منابع گردشگري تاريخي و فرهنگي جزيره هرمز ميتوان به قلعه پرتغاليها، برج ناقوس، قصر صورت، قصر بيبي گل، ويرانههاي دارالعلم قديم، خانه زعفراني، برج تيرانداز، خرابههاي شهر قديم هرمز و زيارتخانه حضرت خضر(ع) اشاره كرد.معدن خاك سرخ را نيز ميتوان جزو ديدنيهاي اين جزيره به شمار آورد.
قسمت مركزي جزيره به دليل وجود طبقات ارتفاعي بيشتر براي كوهنوردي و دامنه نوردي مناسب است و بخش جنوبي جزيره به دليل وجود غارهاي دريايي و سواحل زيبا از نظر جذب گردشگر ساحلي اهميت دارد. اين جزيره از نظر زمينشناسي نيز مورد توجه علاقهمندان به علوم زمينشناسي است.
در اين منطقه به دليل گرما و رطوبت بالا بهترين فصل گردشگري پاييز و زمستان است.