جایگاه فقیهان شیعه در روی کارآمدن صفویان

روشن است که فقهای نامدار شیعی مانند خواجه نصیر الدین طوسی، علامه ابن مطهر حلی، ابن مکی (شهید اول)، علامه سید حیدر آملی، علامه ابن فهد حلی و دیگر فقها، فقه تشیع اثناعشری را غنا بخشیدند.
سربداران به رهبری علمای شیعه با آغاز کردن حرکت سیاسی و نظامی از خود, راه را برای روی کار آمدن صفویان هموار ساختند تا مذهب تشیع اثناعشری را مذهب رسمی کل منطقه شرق اسلامی اعلام نمایند.
فقهای اثناعشری از زمان علامه ابن مطهر حلی، بر تلاشهای خود در زمینه تغییر مذهب سلسله های حاکمه افزودند،و آنها را به سوی «تشيع اصیل ، فرا خواندند.
پس از آمدن مغول، علامه ابن مطهر حلى (۷۲۷-14۸ ه. ق) در مجلس سلطان الجایتو خدابنده با عالمان سنی مناظره و آنان را مغلوب کرد و مذهب شیعی اثناعشری را رواج داد و در کتاب منهاج الكرامه و کشف الحق را بدین منظور نوشت سلطان الجایتو خدابنده بعد از این مناظره شیعه شد و برای مدت یک دهه و یا بیشتر در قرن هشتم هجری مذهب شیعه اثناعشری، مذهب رسمی سرزمینهای مغولان گردید.
محمد بن مکی العاملی (شهید اول) مکاتباتی با سربداران داشت و از این طریق آنها را راهنمایی می کرد.
فقيه عالیقدر شیعه اثناعشری علامه ابن فهد حلی (متوفی ۸۶۱ ه. ق)، در دربار اسپند فرزند قرایوسف (و برادر جهانشاه قراقویونلو)، حاکم عراق از سال ۸۳۹تا ۸۶۸ ه. ق، وارد مباحثه شد و بر آنان پیروز گشت و از آن پس اسپند، تشیع اثناعشری را به عنوان مذهب رسمی ایالت خود برگزید.از مغول سلسله های حکومتی مانند چوپانیان، آل جلایر، سربداران و قراقویونلوها دارای نظریات شیعی شدند
شیخ حسن بزرگ، مؤسس آل جلایر، (متوفی ۷۵۷ ه. ق) نجف را به عنوان پایگاه خود برگزید و او خودش شیعه اثناعشری بوده است. سلسله های حکومتی شیعه در شرق اسلامی که بعد از زمان مغول به وجود آمدند راه را برای ظهور حکومت شیعی صفوی در ایران هموار نمودند.

معماری ایرانی دوره ی صفویه - آراد اسکندری