مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

زمینه های برافتادن فرمانروایی قاجاریه

برای آنکه بتوانیم دلائل واقعی و روند حقیقی فرو افتادن احمد شاه را از سلطنت با دقت بررسی نمائیم، ناگزیر باید مسائل و مواردی را که شاید تا امروز کمتر مورد توجه و بررسی محققين و نویسندگان قرار گرفته با دید و نظری کاملا روشن زیر ذره بین بگذاریم . تا علل و جهات را دریایم.
یک - جوانی بیست ساله عنوان شاه دارد . نه دارای تجربه کافی سیاسی است و نه در اوضاع و احوال آن روزگار مجالی برایش فراهم هست که بتواند در کوران داغ و درهم ریخته بعد از جنگ جهانی اول خود را با عنوان مردی مقتدر به ملت و یا همسایگان ایران بنمایاند ، و نه در مراجع و مجامع بین الملل جای پائی برای خود باز کرده است، نه اینکه اصولا سیستم های جهان را میشناسد و به همين جهات قادر نیست تا خود را همطراز سیاستمداران جهاندیده کشورهای بزرگ و کوچک نگاه دارد. بلکه شاهی است که طبق اسناد و مدارک معتبر برای انجام خواست های دولت بریتانیا ماهیانه از آن دولت مبلغ پانزده هزار تومان شهریه میگیرد.
حسب مدارک موجود برای به ثمر رساندن قرارداد هزار و نهصد و نوزده که مورد علاقه خاص دولت بریتانیا میباشد و قرار بوده است بدون آنکه نظر مردم و با مجلس ایران را اخذ کنند بین دولت ایران و انگلستان به موقع اجرا گذارده بشود ، و برای اجرای چنین امر خطیری شاه ایران شهریه ماهیانه ای را از دولت بریتانیا پذیرفته تا آنکه دولت وثوق الدوله را که مورد توجه انگلستان هست بر سر کار نگاه دارد .
در چنین سالهائی، خشکسالی و فقر بیداد میکند، مردم از گرسنگی کنار خیابانها و کوچه ها از پای در میآیند. دولت دست بهرگونه اقدام لازم زده است تا از احتکار غلات جلوگیری نماید . ولی شاه ایران که در قبال مردم بزرگترین وظیفه را دارد «غله املاک شاهی را احتکار میکرده، تا بتواند به گران ترین نرخ در بازار بفروشد، باین جهت به احمد علاف مشهور بوده طبق گفته ها و نوشته های بزرگان هم عصرش تنها چیزی که مورد علاقه خاصش بوده و به آسانی همگان را در مقابلش قربانی میکرده پول بوده، تا از هر طریق آنرا بدست بیاورد و به بانکهای خارج منتقل کند، بگونه ای که صفت پول پرستی اش زبانزد خاص و عام گردیده بود.
مسئله ای را که نباید از نظر دور داشت آنکه احمد شاه این جوان بیست ساله بی تجربه و اقداماتش تنها عاملی نبود که سلطنت خاندان قاجار را سرنگون نماید . بلکه اقدامات و رفتار و طرز حاکمیت پدران او که بتدریج ثمراتش در دوران این شاه جوان به چشم میخورد، موجبات سقوط سلطنت را فراهم آورد .
اگر دوران ها را از زمان فتحعلی شاه و بعد ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و آخرین هم محمدعلی شاه را بررسی فرمائید متوجه خواهید شد که هر کدام از آنها خود عامل موثری در عقب ماندگی کشور و فقر و فاقه و سیاه روزی بودند. ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه برای آنکه بتوانند به گردش ها و تفریحات آنچنانی بروند همه منابع ثروت مملکت را نزد کشورهای خارجی به گرو داده بودند. و چون دیگر کشورها به آنها وام نمیدادند ابتکار جدیدی بکار بردند و گمرکات ایران را به گرو سپردند. امتیاز بانک شاهی را به انگلیسها دادند با این خاصیت که ضرب اسکناس ایران و خزانه داری را هم او عهده دار باشد و بعد برای آنکه روسها را راضی نگاهدارند امتیاز بانک استقراضی را هم به روسیه دادند . بگونه ای که به تحقیق در دوران احمد شاه تمام منابع مالی و دارائی های ایران در گرو کشورهای روس و انگلیس بود. در نتیجه دستگاه دولت برای اداره کردن کشور ناچار بود که ماهیانه از انگلستان مبلغی با عنوان مساعده دریافت کند در غیر آن میبایستی ورشکسنگی اعلام نماید و همین امر موجب آن بود که روس و انگلیس در ایران قادر مطلق بودند و ملیون از چنین وضعیتی خون دل میخوردند و چاره ای جز براندازی حاکمیت قبیله ای نداشتند .
بکوشش آزادیخواهان و بیداردلان ایرانی که بتدریج از چنین وضعیت اسفباری به تنگ آمده بودند با همگامی پاره ای از کشورهای اروپائی نحوه حاکمیت ایران تبدیل به مشروطیت گردید، که این دگرگونی عظیم وسیله ای شده تا خاندان قاجار که ایران و ثروت های ایران را ارثیه ای میشناختند که پدرانشان بضرب شمشیر برایشان فراهم نموده بودند. ناگزیر در مقابل قانون و سیستم مشروطیت سرتسلیم فرود آورد و دیگر ملت ایران رعيت آنها نبود و ثروت های ایران بر اساس و اجراء مقررات شناخته شده بین المللی زیر کلید ملت ایران قرار گرفت و سلطنت دیگر میراث خاندانی نبود بلکه ودیعه ای بود که ملت به شاه تقویض کرده و بتدریج و آهسته آهسته امور مالی و اقتصاد کشور که از قبضه سلطنت بیرون آمده بود فرم قانونی پیدا نمود. و آن تنگنای مهلک و فقر و فاقه و درماندگی ملی از بین رفت.
اما، به همین علت هم، یک دوگانگی کاملی بین نسل باقیمانده از خاندان های الیگارشی آنروزگار و نسل جدید و روشنگر ایرانی ایجاد گردید، که ثمره آن فاصله عظيم فکری و نحوه دگرگونی اندیشه نسل پر تب و تاب جوان اعم از دختر و پسر بود. که مجموعه همین امور تغییرات بنیادی را در سیستم حاکمیت بوجود آورد نسل نو با افکاری نو دگرگونی های بزرگ را به راحتی پذیرفت . که متاسفانه هرگز مورد نظر و توجه نسل همراه قاجارها واقع نشد و چون هنوز جای گزینی چنین پدیده عظیمی در ذهن و سیستم اندیشه مردم زمان درازی، لازم داشت تا تغییرات جدید بصورت بنیادین و سیستماتیک جای خود را باز کند و هر دو طبقه ثمرات این دگرگونی را بکیفیت مطلوب درک نمایند، بین این در جامعه متفاوت پیوسته جنگ قدرت وجود داشت، که باید پذیرفت همین جنگ قدرت بین دو اندیشه ناهمگون موجب گردید تا ملت سرشار از انرژی وخوش فهم مورد سوء استفاده دولت های بزرگ استثمارگر قرار بگیرند. در نتیجه چنانکه انتظار میرفت ثمرات پیشرفت در زمینه ملی و عام بصورت تثبیت شده توسعه نیافت.
دو- قدرت های بزرگ که فاتحان جنگ اول هستند بکلی جابجا شده اند، در جریان جنگ تغییراتی در سیستم ارتباطات و سوخت و کیفیت قدرتمداران پیدا شده که ولع استعمارگران را برانگیخته و هر کدام در کمال بیرحمی و شقاوت کوشش دارند تا ملت های کوچک را زیر سیطره خود بگیرند.
سه - انگلستان بمنظور تسلط بر هندوستان تمام قدرت سیاسی اش را بکار گرفته و کوشش دارد تا عملا کشورهایی که سر راه قرار دارند زیر سیطره نظامی و سیاسی خود در بیاورد تا هیچ کشوری مجال پیدا نکند راهی به هندوستان باز نماید.
چهار- در منطقه خلیج پارس که منابع زرخیز تازه ای از قبیل نفت - گاز و منابع غذائی دریائی با مروارید و همچنین کارگران ارزان قیمت، پیداشده و انگلستان هم در این راستا بزرگترین تجربه را چه برای سوختگیری ناوگانش در جریان جنگ بدست آورده و چه با غارت سایر منابع ثروت این قل ممالک خود را کشوری غنی و صاحب قدرت نموده است که همه محققین و کارشناسان نوشته اند، همین سوخت آسان بدست آمده از معادن نفتی ایران مجال داد تا نیروی دریائی انگلستان فاتح دریاها باشد و در عین حال مزه شیرین ثروت های پایان ناپذیر ارزان را در سراسر این منطقه چشیده، و توانسته با تمهیدات و حیله های ماهرانه ای آن مناطق و جزائری را که مشخص شده بود که دارای منابع عظیم ثروت هستند، و در گذشته یا متعلق به کشورهایی مثل ایران بودند یا بصورت شیخ نشین بصورت مردمانی بدوی زندگی میکردند و اصولا از منابع زرخیر و ثروت های خدادادی زیر پایشان اطلاع کافی نداشتند و دانش و پیشرفت های علمی جهان را اصلا نمیشناختند، در تقسیمات جغرافیائی جهان بصورت شیخ نشین و با سلطان نشین در بیاورد و بعد هم مجمع بین الملل را وادار کند که خود (انگلستان را با عنوان نایب السلطنه و یا قيم) بر آنها مسلط نماید، تا تمام ثروت آن سرزمین ها را یکجا در اختیار بگیرد . طبیعی است که در کمال دقت و ممارست کوشش دارد آقائی وسروری خویش را بر سراسر منطقه حفظ نماید.
پنج - کشوری بنام روسیه که تبدیل به مملکت شوراها شده و تمام علاقه اش آن است که بهر کیفیت راه به دریاها و آب های گرم جهان باز نماید با مرامی جدید بنام بلشويزم ناگهان سر بر آورده و جهان اطرافش را تبدیل به آشفته بازاری عظیم نموده است و میخواهد با کمال قدرت در قبال زیاده خواهی های اروپا قد علم نماید و با بی پروائی به سرزمین های همسایه اش دست اندازی نموده و داعیه مالکیت نیمی از دنیا را دارد .
شش - طبقاتی از ایرانی ها که در اروپا تحصیل کرده اند و یا با روند پیشرفت های علمی جهان آشنائی بافته اند و بتدریج متوجه تفاوت عظیم سیستم های دولتمداری اروپائی با سیستم حاکمیت قبیله ای ایران شده اند. و میخواهند که با ایجاد جنبش های آزادیخواهانه کشور ایران را از تنگناهای قرون وسطی بیرون بیاورند. و همین امر موجب شکاف بزرگی بین تجدد طلبان و مردمان سنت پر ست ایجاد نموده و بتدریج فاصله طبقاتی بین این دو گروه موجبات بروز ناهماهنگی هائی را فراهم آورده و مقابل هم قرار گرفته اند.
هفت - کشوری غنی و ثروتمند که دارای بزرگترین منابع زیر زمینی هست ، جوانانش کمال علاقه و اشتیاق را برای رسیدن به پیشرفت های علمی دارند . ولی حاکمیت قبیله ای و تعصبات و خرافات مانع از هر گونه فعالیت سالم جوانانش میباشد. با همت اقلیتی آزادیخواه روشن بین دست به دگرگونی زد.
هشت - یکی از مشکلاتی که تمام مسائل دیگر کشور را تحت الشعاع قرار داده بود اینکه ارتش های مختلف با نام ها و عناوین متفاوت زیر نظر افسران انگلیس و یا افسران روس سفید سراسر ایران را زیر پای خود داشتند و احمد شاه هم کمال علاقه را داشت که این فرماندهان بیگانه بر ارتش ایران حاکمیت داشته باشند و هر کدام از این بیگانه ها هم کوشش میکردند تا تفوق و برتری خود را نسبت به آن دیگری نشان بدهند که عملا دود این جنگ قدرت به چشم سربازان و افسران ایرانی میرفت که ناگزیر از اجرای فرامین آنها شده بودند .

تیشه ها به ریشه ها - نورمحمد عسگری

در همین زمینه

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML