زنان را همین بس بود یک هنر / نشینند و زایند شیران نر

ابوالفضل خطیبی

زنان را همین بس بود یک هنر / نشینند و زایند شیران نرنویسندۀ این سطور این بیت زن‌ستیزانه را به‌رغم شهرت آن به نام فردوسی، نتوانست در هیچ‌یک از چاپ‌های معتبر و نامعتبر شاهنامه بیابد. این بیت بدون نام سرایندۀ آن در امثال و حکم دهخدا آمده است(دهخدا، 1386ش: ج2، ص920)، ولی در برخی کتاب‌هایی که پس از آن دربارۀ امثال و حکم نوشته شده، بیت مذکور به نام فردوسی درج شده است (مثلاً نک: ذوالفقاری، 1389ش، ج2، ص1133).این بیت، در طومارهای نقالی چاپ‌شدۀ موجود نیز دیده نمی‌شود. کهن‌ترین منبعی که در آن، نویسنده به این بیت برخورده است، کتابی است از بی‌بی خانم استرآبادی به نام معایب‌الرجال در اواخر عصر قاجار(1312قمری) که در نوشتۀ خود، مصراع یکم را کامل نقل کرده و به مضمون مصراع دوم نیز بدین‌سان اشاره کرده است: «زنان را همین بس بود یک هنر که مردان اگر سر به اوج آسمان کشند زائیدۀ زنانند و پس‌افتادۀ ایشان» (بی‌بی‌ خانم استرابادی، 1372ش: ص46). شاید بیت مورد بحث، از روی بیت زیر در گرشاسب‌نامه ساخته شده باشد (اسدی طوسی، 1354ش: ص260) . اسدی پس از چند بیت در نکوهش زنان، می‌گوید:هنرشان همین است کاندر گهر (کمر) / به گاهِ زَهه[1] مردم آرند برچنانکه ملاحظه می‌شود هم قافیۀ دو بیت یکسان است و هم مضمون آنها یکی است.
....
اسدی طوسی، علی بن احمد. 1354ش. گرشاسبنامه. به کوشش حبیب یغمایی. چاپ دوم. تهران: طهوری.دهخدا، علی اکبر. 1386ش. امثال و حکم. چاپ چهاردهم. تهران: امیرکبیر.ذوالفقاری، حسن. 1389ش. فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی. چاپ دوم. تهران: معینبی‌بی‌خانم استرابادی. 1372ش/1992م. معایب‌الرجال. به کوشش افسانه نجم‌آبادی. کلمبیا: دانشگاه کلمبیا.
[1] . به معنی زاییدن

در همین زمینه

دیدگاه‌ها

+6 # فرزاد 1395-09-23 21:21

سلام دوستان
می خواستم بگم که زاییدن شیر های نر کار کمی نیست و فردوسی در واقع با این بیتش داره از زنان تعریف می کنه و میگه که اگر زنان فقط همین یک هنر رو داشتند براشون بس بود چه برسه که کلی هنر دیگه دارند بجز زاییدن شیر نر
مثل همدم بودن برای خستگی های شوهرشون و تربیت بچه هاشون که قراره اجتماع و آینده ی مملکت رو بسازند

پاسخ دادن

+11 # Sarah 1396-03-11 18:44

کجای این بیت زن ستیزانه است؟ فردوسی در تجلیل مقام زن این رو میگه که زایمان یک هنره و شیران نر مقصود فرزندانی هستند که بسان شیر میمانند و شیران نر که این همه ادعا دارند از زن به دنیا میان.

0 # مژده 1396-06-25 02:40

مرسی از تحقیق ارزشمندتون. همیشه برام این بیت از فردوسی جای سوال بود.

+6 # روژینا 1396-07-09 23:36

اولش دیدگاهم نسبت به این شعر در کنار شگفتی همراه با خشم بود ولی بعد از خوندن این تحقیق پرمحتوا به نظر دیگه ای پیدا کردم و متوجه شدم که این بیت نه تنها زن ستیزی نیست بلکه در تمجید از مقام زن نوشته شده...البته دیدگاه ها نسبت به این تک بیت یقینا متفاوته

+3 # Suri Dalir 1397-11-09 09:33

حتماً شما شاهنامه تصحیح نفیسی را نگاه نکردید.

0 # حمید 1398-06-25 11:17

زبان فخیم فردوسی به زیبایی و ابهت ،در حال توصیف مقام بزرگ زنان است. به راستی زیباتر از ساختن موجودی زنده چه چیزی می باشد. معجزه ای است که توانایی آن را پروردگار تنها به زنان داده است.

0 # نرگس 1398-11-27 08:58

وای این شعر عالی بود من که خوشم اومد واقعا، بیت باهات حرف میزنه، ازمقام زنان میگه

+1 # محسن 1399-06-23 07:36

این توضیحات در تجلیل زن را خواندم. این شعر را آدم‌های خیلی ضد آزادی زن حجت می آورند که کار زن این است که تنها در خانه بماند و شیر نر تربیت کند. بقیه کار های اجتماع با مرد است. من استفاده «منطقی» دیگری از این شعر ندیده ام.

+2 # یاس 1400-08-29 22:35

بله متاسفانه از سر جهل این رو به کام خودشون استفاده میکنند انسان های نادان بی خرد...

-2 # عاطفه 1399-07-13 15:15

این بیت رو فردوسی در مجلسی در حضور سلطان غزنوی و همسر قدرتمندش سروده و ناچار باید در تمجیدشون شعری میگفته که زن و مرد رو در یک بیت کوتاه تجلیل کرده باشه پس مردانو شیران نری توصیف میکنه که زایش و پرورششون تنها از عهده ی شیر زنان برمیاد

-9 # فریدون 1399-07-29 15:05

اتفاق" می خواستم خدمت تمامی ایران دوستان عرض کنم این شاه بیت فردوسی در موردزن کاملا" بخاست و حکیم طوس زن اصیل ایرانی را زنی توصیف کرده که فرزند آور باشد و بتواند آن فرزند را درست تربیت کند. بیاد تمامی مادران شهید خطه شیران زمین . درود

+12 # Sadeya 1399-08-25 14:40

زنان را بود هزار هنر که یک آن بود زاییدن شیر ان نر

-3 # ناشناس 1400-02-21 03:58

منظورش زن ستیزی نیست ولی نگفت همین که شیر نر بزایند حله چون کار هر کسی نیست واین هنر رو خیلیا ندارند

-4 # چراغی 1400-05-03 14:31

فردوسی در تجلیل مقام زن این رو میگه

+5 # F 1400-07-09 20:22

چه فردوسی گفته باشه چه نگفته باشه چند نفر تو کامنتا یجوری اومدن این بیت رو توجیه کردن که ادم حالش بهم میخوره
کلا کارتون سفسطه چیدنه انگار :)

-2 # ali 1401-02-17 12:28

کسی که این بیت را زن ستیزانه می داند اصلا معنای شعر را نفهمیده است .
همه اساتید و دانشمندان معتقدند که اصول شخصیت انسان در کودکی به خصوص در سال های نخست شکل می گیرد آیا تربیت یک انسان کار کوچک و حقیری است .آیا کار یک مادر همان معلمی بلکه بالاتر از معلمی مصطلح امروزی نیست ؟

0 # رحیمی 1401-05-13 22:40

این بیت زن ستیز نیست . فردوسی بزرگ میگوی از بین هنرهای فراوانی که زنها دارن هنر تولید نسل و تربیت فرزند و پهلوان پروری سرامد دیگر هنرهای زن است . کاری که از هیچ مردی بر نمی آید