مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

دانستنی های شاهنامه خوانی

زنان شاهنامه

بایسته است بدانیم و به دیگران هم گوشزد کنیم که نمی توان همه ی زنان شاهنامه را در یک پایگاه و جایگاه قرار داد و با یکدیگر برابری کرد . هر زن مقام و ارجی دارد . در شاهنامه سخن از زنهای نیکوسرشت و زنهای بدخو فراوان آمده است . نکته ی بسیار مهمی که باید بدان توجه کنیم این است که سخنانی که در شاهنامه درباره ی زنان نیکوسرشت و  زنان بدخو امده است هیچ یک سخن خود فردوسی  نیست !

برای نمونه اگر در جایی زنی نکوهیده می شود نباید چنین بپنداریم که زن در شاهنامه از سوی فردوسی نکوهیده شده است ،زیرا این سخن از فردوسی نیست و دیدگاه انسان دیگری بوده است که فردوسی نثر گفتار او را به نظم درآورده است و خود نقشی در گفتار او ندارد .گاهی دیده میشود برخی  کسان پژوهش ها و مقالاتی می نگارند با فرنام " زن در شاهنامه " و یا " دیدگاه فردوسی درباره ی زن " این پژوهش ها با این چنین فرنام ها از بن نادرست است . زیرا شاهنامه تنها سخن خود فردوسی نیست که ما بتوانیم بگوییم " زن در شاهنامه " ! در شاهنامه زنان فراوانی پدیدار است با پایگاه ها و مقام های گوناگون، در دوره های گوناگون تاریخی . همچنین نمی توان با فرنام " دیدگاه فردوسی درباره ی زن "  مقاله ای نوشت و به پژوهش و بررسی پرداخت، زیرا فردوسی سخنی از خود در نکوهش یا ستایش زنان ایران باستان نگفته است و کار او همانند مترجمی است که در حال ترجمه یک متن لاتین به پارسی است و باید دقیقا همان متن را به پارسی برگرداند با این تفاوت که فردوسی نثر را به نظم (شعر) در آورد .اگر بخواهیم با جستجوی بیشتر دریابیم که واقعا دیدگاه خود فردوسی درباره زن چه بوده است باید بنگریم  به آغاز داستان بیژن و منیژه که فردوسی اندکی درباره ی زندگی درونی (خصوصی) خویش سخن می گوید . در این چند بیت فردوسی از بانوی خود با فرنام " مهربان یار" و "بت مهربان"  یاد می کند که نشان دهنده ی ارزش والای زن در دیدگاه خود فردوسی است.

برای آگاهی بیشتر در این باره جستارهای زیر را با هشیاری بخوانید :

1- محتوای شاهنامه از فردوسی نیست
2 - زنان در شاهنامه

نیامدن نام برخی پادشاهان سرشناس در شاهنامه
نکته ی دیگری که بیشتر خوانندگان شاهنامه را به اندیشه وا می دارد این است که چرا نام برخی از پادشاهان که جزو پادشاهان نامی ایران هم بوده اند ، در شاهنامه نیامده است . برای نمونه برخی می گویند که چرا نام و نشان پادشاهان هخامنشی و اشکانی به صورت کامل در شاهنامه نیامده است . در پاسخ باید بگوییم که نخست اینکه دوران شاهنشاهی هخامنشیان و اشکانیان در شاهنامه به گونه ی مختصر آمده است و دوران هخامنشیان از آغاز داستان داراب آغاز می گردد و تا تازش اسکندر به ایران زمین ادامه دارد ، اما همانگونه که اشاره شد به گونه ی خلاصه آمده است و دلیل آن نیز نابودی بسیاری از اسناد تاریخی هخامنشیان و اشکانیان به دست حکومت های پسین آنها یعنی حکومت های اسکندر و ساسانیان بوده است . آنگونه که داده های تاریخی نشان می دهد اسکندر کتاب های ارزشمند دوران هخامنشیان را با نگارندگان آن می سوزاند و از میان می برد . ساسانیان نیز برای خودنمایی حکومت خود، اسناد اشکانیان را نابود می ساختند .

برای آگاهی بیشتر به  جستار  زیر بروید :

تاریخ و فرهنگ اشکانیان

دلیل دیگری نیز برای نابودی اسناد اشکانی وجود دارد و آن اینست که چون بن مایه هایی(منابع) که فردوسی از ان بهره برده بود بیشتر به زبان پهلوی و برگرفته از خدای نامک ها بود و این نامه ها بیشتر در زمان ساسانیان نگاشته شده بود بنابراین طبیعی است که ساسانیان از حکومت پیشین خود نامی به میان نیاورند و خود را برتر از آنان جلوه دهند.  نیک است بدانیم که هیچ آبشخوری هیچگاه نمی تواند کامل و بدون کم و کاست باشد ، حتی بن مایه های شاهنامه ! اسدی توسی سراینده ی نامه ی "گرشاسپ نامه" در آغاز کتابش چنین می گوید  که داستانی را بازگو می کند  ( منظور داستان "گرشاسپ" نیای رستم است ) که در شاهنامه نیامده است و او برای تکمیل کار فردوسی آن را به نظم در می آورد.

برای آگاهی بیشتر به این جستار بروید :

گرشاسپ نامه

از این گفتار می توان دریافت که حتی اگر نابودی اسناد تاریخی حکومت هایی مانند هخامنشیان و اشکانیان به دست دولت های پسین را هم در نگر نیاوریم، ممکن است بن مایه هایی که در دست فردوسی بوده است دارای کم و کاستهایی هم بوده باشد . اما با همه ای این کم و کاست ها نباید از کوشش بی دریغ نیاکانمان برای گردآوری این داده های تاریخی مهم چشم بپوشیم . خود فردوسی بسیار کوشید تا توانست بن مایه های فراوانی را گرد آورد و از همه ی آنها به بهترین گونه بهره برد.

درنیافتن معنی واژگان و بیت ها
شاهنامه را نباید سرسری بخوانیم و هر کجا را که درنیافتیم از رویش گذر کنیم . به گفته ی خود فردوسی باید به شاهنامه به ژرفی نگاه کرد . هر کجا بیتی را درنیافتیم باید به جستجو و پژوهش بپردازیم و معنی آن را دریابیم و سپس به بیت پسین برویم . برخی از بیت های شاهنامه از لحاظ معنی خود یک کتاب است ! امروزه با روی کارآمدن ابزارهای رایانه ای و چندرسانه ای به آسانی می توان معنی بسیاری از واژه های کهن را دریافت . برای نمونه می توان از تارنماهایی مانند لغت نامه دهخدا ، واژه یاب و گنجور بهره برد و به آسانی واژه ها را معنی و در نتیجه معنی کامل بیت را بدست آورد.گاهی نیز پیش می آید که معنی یک واژه را در نمی یابیم و هرچه در واژه نامه ها هم می گردیم آن را نمی بینیم در این هنگام باید نسخه های گوناگون شاهنامه را نگریست تا ببینیم که آیا این واژه در آن نسخه ها به چه گونه ای آمده است و حتا ممکن است یک غلط املایی ما را به دردسر بیندازد که البته بسیار هم این اتفاق برای هر شاهنامه خوانی رخ می دهد .

 شاهنامه خوانی

نگارش : مهدی زیدآبادی نژاد ( گروه نویسندگان مهرمیهن )

در همین زمینه

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML