اشترانكوه بام استان لرستان

اشترانكوه رشته‌كوهي در شرق استان لرستان است كه لقب بام لرستان را دارد و بلندترين رشته كوه اين استان و يكي از كوه‌هاي بلند زاگرس است. اين رشته‌كوه به درازاي 50 كيلومتر هشت قله بالاي 4000 متر دارد كه بلندترين قله‌اش به نام «سن بران» با 4050 متر بلندي در نزديكي درياچه گهر واقع است. يكي از سرشاخه‌هاي رود دز به نام «ماربره» از اشترانكوه سرچشمه مي‌گيرد. قله‌هاي بلند و پربرف، دره‌هاي ژرف، رودهاي هميشگي، پوشش گياهي و جانوري گوناگون، روستاهاي كوهپايه‌اي از ويژگي‌هاي اشترانكوه است. گفته مي‌شود اين كوه به سبب وجود قله‌هاي هشتگانه كه هر كدام بلندتر از 4000 متر است و مانند كارواني از شتر به رديف قرار گرفته‌اند به شتركوه يا اشترانكوه معروف شده است. قله‌هاي مهم آن چال ميشان، گل‌گل، گل‌گهر، سن‌بران، كوله لايو، ميرزايي، فيالسون، لگه، سراب‌شاه تخت، سوزني مهرجمال، پياره دره تخت، پياره كمندون، ازنادر و كوله‌جنو نام دارد. در ارتفاعات اشترانكوه دره‌هايي يخچالي هست كه در زبان بومي به آنها چال مي‌گويند. از جمله اين چال‌ها مي‌توان از چال ميشان، چال كبود، چال بران، چال فيالسون، چال شاه‌تخت، چال پيارو و چال همايون نام برد. رودهاي كوچك بسياري از قله‌هاي اين كوه سرچشمه مي‌گيرند كه مهره زرين، ماربره، گهرود، دره‌دايي و دره دزدان از آن جمله‌اند. «درياچه گهر» در يكي از دامنه‌هاي جنوب غرب اشترانكوه و در دره گَهَررود قرار دارد. اين رشته كوه در سال 1340 از نظر گونه‌هاي جانوري و گياهي جزو بخشي از مناطق حفاظت شده و در سال 1348 جزو بخشي از محيط زيست جهاني قرار گرفت. از گونه‌هاي جانوري آن مي‌توان به خرس قهوه‌اي، روباه، كفتار، گراز، گرگ خاكستري، بزكوهي و قوچ و از پرندگان به عقاب، كبك، شاهين، جغد و اردك اشاره كرد كه همگي زيرپوشش محيط زيست هستند. در اشترانكوه پسته كوهي به فراواني يافت مي‌شود و در پوشش گياهي گوناگونش و در استپ‌ها در شيب ملايم برخي دامنه‌ها گل‌هاي طبيعي و خودرو مأمن مناسبي براي جانوران بومي اشترانكوه است.
در برخي دامنه‌هاي اشترانكوه سنگواره‌هايي يافته‌اند كه بين آنها سنگواره‌هايي از جانوران مانند صدف و ماهي به چشم مي‌خورد. روستاهاي بسياري در كوهپايه‌هاي اشترانكوه هستند كه از آن ميان مي‌توان از دره تخت، سيوله، كمندان و طيان نام برد. روستاي دره تخت به دهكده گردشگري تبديل شده است.
*روستاي كمندان
اين روستا در 25 كيلومتري شهرستان ازنا در يكي از دامنه‌هاي سرسبز اشترانكوه قرار دارد. براي رسيدن به آن بايد از ميدان راه‌آهن ازنا به سوي غرب رفت و با گذر از روستاهاي گرجي، دره تخت، نصرت‌آباد و سياوش‌آباد به روستاي كمندان رسيد. راه‌ ديگر رسيدن به روستاي كمندان از سمت شهرستان اليگودرز است. از جاهاي ديدني روستا «تونل برفي كمندان» است ك در دل اشترانكوه قرار دارد. اين منطقه در زمستان با بارش برف انباشته شده و با آب شدن برف در فصل‌هاي گرم تونلي زيبا را شكل مي‌دهد كه در پايين رودخانه‌اي زيبا با آبي زلال، سرد، سبك و گوارا جاري است و تا دوره سرما و برف سال ديگر همچنان پابرجا است.
منطقه حفاظت شده اشترانكوه: اين منطقه كه شامل درياچه گهر، تونل برفي كمندان، پريزكوه، چشمه وقت ساعت و دره اسپر مي‌شود، 98 هزار هكتار وسعت دارد و يكي از مهم‌ترين منابع طبيعي ايران است.
* درياچه گهر
اين درياچه بين رشته كوه اشترانكوه درمنطقه حفاظت شده اشترانكوه ميان بخش زز و ماهرو اليگودرز و بخش مركزي دورود قرار دارد. اين درياچه كه «نگين زاگرس» نام گرفته يكي از زيباترين درياچه‌هاي طبيعي ايران است كه بلنديش ازسطح درياي آزاد به 2350 متر مي‌رسد.
اين درياچه به سبب نداشتن راه ماشين رو تا حد زيادي بكر مانده است. سالانه نزديك به 70 هزار گردشگر از اين درياچه ديدن مي‌كنند.
* موقعيت جغرافيايي
گهرداراي دو بخش به نام‌هاي گهر بزرگ (كله گهر) و گهركوچك (كره گهر) است. درياچه گهر بزرگ نزديك به 5/1 كيلومتر درازا، 400 تا 800 متر پهنا و 4 تا 28 متر ژرفا دارد. اگر از اليگودرز به سمت گهر برويد نخست گهر كوچك را مي‌بينيد سپس به گهر بزرگ در مرز دورود مي‌رسيد.
تنها كرانه‌هاي غربي و شرقي درياچه گهر كه ساحلي ماسه‌اي دارد براي شنا مناسب است و كرانه‌هاي ديگرش سنگي است. در بخش‌هاي بالا و پايين درياچه، جنگل‌هاي انبوهي وجود داردكه در آستانه نابودي است. از بخش بالا، جوي آبي به درياچه مي‌ريزد و سپس به درياچه‌‌اي ديگر سرازير مي‌شود. با 40 دقيقه پياده روي مي‌شود به اين درياچه (گهر دوم يا گهر پايين) رسيد. ژرفايش اندك است و ماهيان كفش را با كمي دقت مي‌شود به خوبي ديد. جريان ورودي آب درياچه 10 فوت مكعب بر ثانيه و جريان خروجي آن حدود 20 فوت مكعب بر ثانيه است. علت افزايش ميزان آب خروجي درياچه وجود چشمه‌هايي در بخش زيرين آن است. آب درياچه از «رودخانه تاپله» است كه داراي آبي بسيار خنك و رنگي شفاف و بلورين با بستري مملو از سنگ ريزه و قلوه‌ سنگ است كه بدون كاهش و با كمي شتاب به درياچه كوچك ريخته و پس از مسافتي كوتاه به درياچه گهر مي‌ريزد. ماه‌هاي تير و مرداد بهترين هنگام سفر به اين درياچه است. يكي از دره‌هاي بسيار زيباي كنار درياچه گهر «دره ني‌گاه» نام دارد كه پوشيده از شقايق‌هاي رنگي و لاله‌هاي واژگون است. منطقه حفاظت شده اشترانكوه در مرز اليگودرز، ازنا و دورود قرارگرفته است.
ميزان بارش سالانه در منطقه گهر حدود 931 ميلي‌متر كه بيشترش برف است.
در سال هاي پربرف روي درياچه يخ مي‌بندد.
پوشش گياهي آن درختان بلوط، بيد، بادام، پسته وحشي، گلابي وحشي، چنار، نارون، بلوط مازو، گردو، انجير، زبان گنجشك، سيب، زالزالك، ارژن، كناركهور،‌ انار، گز، و مو وحشي است و گل‌هاي آن شامل لاله واژگون، شقايق، زنبق، لاله وحشي، تاج خروسي و اختر مي‌شود.
*حيات وحش
درياچه گهر زيستگاه مناسبي براي آبزيان و جانوران وحشي است. درمنطقه حفاظت شده اشترانكوه جانوراني همچون بز، قوچ، آهو، كل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌اي، كفتار، روباه، شغال و خرگوش، پرندگاني مانند عقاب، كبك، شاهين، تيهو و آبزياني چون مارماهي، لاك‌پشت، قورباغه، ماهي قزل‌آلاي رنگين كمان و خال قرمز به چشم مي‌خورد.
* نحوه شكل‌گيري:
درياچه گهر به احتمال زياد بر اثر وقوع زمين لرزه‌اي بزرگ پديد آمده است. اين درياچه بر روي گسل اصلي امروزي زاگرس قرار دارد. بنابر اين احتمالاً بر‌اثر جنبش گسل دورود و رويداد يك زمين لغزش سنگ ريزش تشكيل شده است.
دسترسي به اين درياچه به وسيله خودرو از شهرهاي دورود و اليگودرز امكان‌پذير است. نزديك‌ترين راه براي دسترسي به اين درياچه از مسيراليگودرز مي‌گذرد. مسير دورود به درياچه يك ساعت با خودرو و 5/4 ساعت پياده روي است و مسير اليگودرز دو ساعت با ماشين و 5/1 ساعت پياده روي است. كوهنورداني كه به قله‌هاي اشترانكوه مي‌روند، براي رسيدن به درياچه گهر از مسير روستاي‌طيان راه مي‌پيمايند.
براي رفتن از مسير طيان مي‌توان از راه آهن تهران ـ خرمشهر بهره برد و در ايستگاه دربند پس از ايستگاه ازنا از قطار پياده شد. راه رسيدن به درياچه گهر از شهرستان اليگودرز 70 كيلومتر است كه هشت كيلومتر آن، مسيري با شيب ملايم و مالرو است، حال آنكه مسير دسترسي به درياچه از مسير دورود تا چشمه خيه، نزديك 17 كيلومتر جاده آسفالته است و از چشمه خيه تا درياچه گهر، 18 كيلومتر مسافت مالرو است و همين سبب شده است كه بيشتر گردشگران، مسير شهرستان اليگودرز را براي رسيدن به درياچه برگزينند.

روزنامه اطلاعات