مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

اندکی پیرامون داستانزد ِ"گرگ باران دیده"

پژوهش : احمد فتحی (گروه نویسندگان مهرمیهن)

در ادبیات امروز ما معنی کُهن و تاریخی ضرب المثل «گرگ باران دیده » چنان در هاله ای از ابهام و ناشناختگی فرو رفته است که اشعار شاعرانی چون صائب تبریزی که این ضرب المثل را در ابیات خود به کار بُرده اند ، گنگ و ناشناخته باقی مانده است . تاکنون روایت وتفسیرهای مختلفی از گرگ باران دیده شده نقل شده است از جمله این حیوان در زیر بارن بوده ، گرگ بالان دیده است یعنی در دام و تله بوده ، گرگ پالان دیده است یعنی در زیر پالان الاغ بوده است و... به هر حال همه این تفاسیر پیرامون این ضرب المثل حکایت از سختی کشیدن و تجربه آموختن این حیوان دارد و هر کسی هم در گویش خود سعی می کند سختی کشیدن و تجربه آموختن های این حیوان درنده را تشبیه و چاشنی گذشته های خود کند و با ادعای اینکه گرگ باران دیده است ، به استقامت و پایداری خود ببالد و بنازد ولی آیا براستی معنی این ضرب المثل کُهن همین تفسیر جا افتاده فعلی است و نشان از سختی کشیدن و تجربه آموختن این حیوان دارد ؟! اینگونه نگاه به معنی گرگ باران دیده نه تنها در میان شاعران معاصر عمومیت دارد بلکه بسیاری از شعرای نزدیک به دوران معاصر هم این سختی کشیدن ها و تجربه آموختن ها را به جان گرگ انداخته اند و به این نحو ، پیام خود را منتقل کرده اند بنابراین برای رمز گشائی معنی واقعی این ضرب المثل ناچاریم که قرون گذشته را درنوردیم و با پیمودن پنج قرن به عقب ، برسیم به اشعار شاعرانی که گرگ باران دیده ، دیگر تفسیر سختی و تجربه را پیدا نمی کند بر این اساس است اشعار آن دوره که این ضرب المثل در آنها به کار رفته معانی آنها به علت ذهنیت رنج و سختی و تجربه گرگ ، هنوز گُنگ و مبهم است. در روزگاران خاقانی شیروانی و یا حکیم نظامی گنجوی و در اقلیم این سرزمین ، مردم تمساح را نمی شناختند که اشکش را ببینند تا ضرب المثل «اشک تمساح » مصطلح شود . این حیوان در سرزمین های دور دستی مانند رود نیل ودر یکی از نواحی سیستان و بلوچستان یافت می شده است و در تاریخ بوجود آمدن این ضرب المثل گفته شده است تنها در سال 1400 میلادی بود که سرجان ماندویل سیاح انگلیسی گفته بود تمساح قبل از بلعیدن طعمه اش اشک دروغین می ریزد و به این ترتیب این ضرب المثل جهانی می شود ولی در سرزمین ایران ، گرگ را به خوبی می شناختند و می دانستند که این حیوان در هوای سرد سحرگاهان بر بالای تپه و در کمین شکار و اینکه صید از تیررس نگاهش گُّم نشود ، پلک نمی زند و ترشحاتی که ازسرمای صبحگاهی در حدقه چشمانش جمع می شود به صورت قطرات اشک درمی آید و به شکل گریه پائین می ریزند و لحظه ای هم که صید را به دست می آورد آنرا اشک آلود و با ظاهری گریان می درد و می خورد یعنی ظاهر گرگ با عاطفه و رئوف ولی باطنش ظالم و درنده است. بنا براین منظور از «باران دیده » ، باران چشیده نیست بلکه کنایه از باران چشم یعنی اشک و گریه است. مهربانی از میان خلق دامن چیده است از تکلف آشنائی بر طرف گردیده است وسعت از دست ودل مردم به منزل رفته است جامه ها پاکیزه و دل ها به خون غلتیده است رحم و انصاف و مروت از جهان بر خاسته است روی دل از قبله مهر و وفا گردیده است پرده شرم وحیا ،بال و پر عنقا شده است صبر دل چون کوه قاف دامن چیده است تر نگردداز زر قلبی که در کارش کنند «یوسف بی طالع ما گرگ باران دیده است » معنی این بیت هنوز مبهم است و تا کنون منظور از یوسف و گرگ باران دیده مشخص نشده است ولی اگر دقت کنیم و معنی معرفی شده گرگ باران دیده را مد نظر آوریم متوجه می شویم که چون این ابیات صائب تبریزی در فضای شکوه و شکایت از دهر و روزگار و جور دنیاست بنابراین منظور شاعر از یوسف بی طالع ما ، روزگار یوسف گونه و بسیار زیبای ما ظالم است یعنی گرگ باران دیده است. از جور روزگار ندارم شکایتی این گرگ را به قیمت یوسف خریده ام .

گفتم از اشکم مگر گردون بپرهیزد ، ولی نیست بیم از گریه ام این گرگ باران دیده را.

دیدگاه‌ها  

0 # مهدی. الف 1395-07-23 16:56
آفرین بر شما که اینچنین روشنی بخش و هدایت گر هستید، آگاهی و خرد ورزی را بر همگان و به رایگان عرضه میدارید ،،،
بی شک شما بزرگواران به این جمله ایمان راسخ دارید که: رشد علم در نشر آن نهفته است،
متاسفانه مطالب مشابه گرگ باران دیده که با یک مفهوم غلط یا یک تفکر نادرست در مکالمات و مکاتبات و مراودات روزمره بکار میروند بسیار است البته من بعنوان کوچکترین فرد خواننده مطالب گهربار( گوهر وار ) و کتابهای ارزشمند شما،اجازه جسارت و عنوان آنها را بخود نمیدهم، اما به دستوری سروران، امر را اطاعت برم، پیروز و سربلند باشید، بینا دل و روشن روان/
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML