مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

رخنه کردن دین زردشت در چین

سرزمین پهناور ایران از دیر باز بخاطر نفوذ مستقیم و غیر مستقیم بر امپراطوری های غرب و شرق مطرح بوده است .ایران باستان از سوی خاور با کشور پهناور چین مرز مشترک داشت و روزگاران درازی ایرانیان و چینیان از باختر تا خاور آسیا را زیر نفوذ و تسلط خود گرفته بودند.در طی آن دورانها , اقوام ساکن سرزمین های ایرانی و چینی پیوسته با یکدیگر در ارتباط و داد و ستد بودند.بدیهی است که چنین همسایگی و مراوده هایی تاثیر بسیاری در تمدن و فرهنگ هر دو قوم بر جای گذاشته است که یکی از مهمترین آنها معرفی ادیان مختلف بخصوص دین زرتشت به چین است.

قدیمی ترین کتاب چینی که در آن از آیین زرتشتیان نام برده شده است, کتاب SE.I.PIEN.NIEN.PAO است.در طی گفتاری که در این کتاب به ایران اختصاص داده شده است آمده : " آنگاه زرتشت آیینی پدید آورد و دین خود را مستقر نمود. او از دانایان ایران بود." این اثر بین سالهای 571 الی 545 قبل از میلاد نوشته شده است که تقریبا همزمان با تولد حکیم چینی است.بنظر می رسد کشور گشایی های کوروش پادشاه بزرگ هخامنشی بگوش چینی ها رسیده بود و باعث شده بود که توجه چینیان به قدرت در حال تکوین پارسی جلب گردد.

اردشیر بابکان , نخستین پادشاه دوران ساسانیان که به نوعی احیا کننده آیین زرتشت بود دستور داد که نسخه های متعدد اوستا که به صورت پراکنده در سراسر پادشاهی او و حتی خارج از قلمرو او وجود داشت گرد اورند و از آن یک نسخه کامل ترتیب دهند.تنسر موبد موبدان مامور این کار شد و در این امر خطیر توفیق کامل یافت. ابن ندیم به این مساله اشاره کرده و از اعزام مردمانی به چین و هند و روم برای جمع آوری کتب و نسخه برداری از آنها خبر می دهد.

در دوره ساسانیان روابط ایران و چین توسعه زیادی یافت و رفت و آمد سفیران و نمایندگان سیاسی و نیز جهانگردان و زایران بودایی چین به ایران و کشورهای همجوار فزونی گرفت.

دین زرتشت در چین با نام هسیین ((HSIEN و با نویسه یا گرافی تحریر گشته است که در زمینه های دیگر به ندرت یافت شده است و همین امر مایه شگفتی گشته است. این واژه در زبان چینی به معنای آسمان و ملکوت است .بنظر می رسد دین زرتشت در اوایل سده ششم میلادی (در بین سالهای 516 تا 519 میلادی ) برای اولین بار و در نتیجه تماس های دیپلماتیک با ایران به چین راه یافت و امپراطوران چین از آن به گرمی استقبال کردند و آیین زرتشت حتی به دربار چین هم راه یافت .همسر هسوان-وو-تی (HSUAN-WU-TI) به نام لینگ-تایی-هو ((LING-TIAI-HOUاز آن جمله اند.باز هم به استناد منابع چینی , امپراطوران دو سلسله کوچک چین به اسامی "پی-چی" (PEI-CHI) و "پی-چوا" (PEI-CHOW) پیرو آیین زرتشت بودند.

مبلغان ایرانی دین زرتشت در چین را دو دسته تشکیل می دادند:دسته اول سفیران و فرستادگان ویژه پادشاهان ساسانی بودند که اجازه تبلیغ و نشر دین زرتشت را در کشور چین بدست آوردند و دسته دوم مبلغانی بودند که به دلایل مختلف به چین سفر کرده و در آنجا سکنی گزیده بودند.

در دوره امپراطوری تانگ كه به مردم آزادی مذهب داده شده بود نفوذ آیین زرتشت به اوج خود رسید .امپراطوری تانگ هم در این مورد سخت گیری نمی كرد و در واقع به همه ادیان آزادی عمل داده بود .امپراطوران این سلسله یك مقام رسمی دولتی برای سرپرستی ادیان خارجی گماشته بودند شخصی كه برای اداره مراسم مذهبی زرتشتیان انتخاب شده بود ساجا نام داشت و اغلب از میان ایرانیان انتخاب می شد گویا به سال 621 میلادی نخستین آتشكده در پایتخت چین یعنی شهر شی آن امروز دایر شد همچنین منابع چینی به ما اطلاع می دهند كه تحت فرماندهی پادشاهان سلسله تانگ در پایتخت شهر چین چهار آتشكده و در پایتخت باختری دو آتشكده وجود داشت. از اشارات پراكنده در ادبیات چین چنین استباط می شود كه در شهرهای مهم چین چون ” چانگ - ان “ ” بو -یانگ “ ” لیانگ - جو “ ” دون -هوانگ“ ” تای -وان“ ” یی- جو“ ” كای-فنگ”آتشكده های زرتشتی در امور مذهبی فعالانه شركت می كرده اند.متصدیان این معابد با اصطلاح غیر چینی ”سافو“ ”sa-fu“ شناخته می شدند و از پایگاه و مقام چینی برخوردار بودند.

در سال 651 pilose ( نام چینی شده پیروز ) فرزند یزگرد بعد از كشته شدن پدرش به همراه گروهی از ایرانیان كه مایل به تغییر كیش و آیین خود نبودند ایران را ترك گفته و به چین پناه بردند. پیروز به كمك زرتشتیان ایرانی كه به چین رفته بودن آتشكده ای در شهر ” چانگ –ان “ پایتخت آن زمان چین بنا نهاد كه معبد ایرانی نام گرفت .همچنین نی نی شی (نام چینی شده نرسی )فرزند پیروز كه به مقام فرماندهی قراولان دست چپ امپراطور كینگ لونگ رسیده تلاش زیادی برای تبلیغ دین زرتشت در چین نمود. پوشان –هو – فو (پشنگ) به همراه پسرش خسرو از آخرین افراد خاندان ساسانی هستند كه مورخان و وقایع نگاران چینی از آنها نام برده اند.منوچهر موبدان ، موبد فارس و كرمان نیز به علت بدعتهای بیشماری كه بر دین زرتشت رفته بود ترك دیار نوده به چین مسافرت می نماید. مه آفرید ، فرزند ماه فرودین زوزنی نیز كه خود در آیین زرتشت بدعتی پدید آورده بود به چین مسافرت كرد.

در سال 748 میلادی جیین –جن كاهن عالی مقان چینی به دهكده بزرگی بنام ”بو-سی“ در جزیره ”هانیان“ (hai-nan)رسید كه در آن تعداد زیادی ایرانی سكونت داشتند (لازم به توضیح است كه لفظ بو- سی كلمه چینی شده پارسی میباشد )هم اكنون در ابتدای یكی از این دهكده ها سنگ نوشته ای وجود دارد كه به دو زبان چینی و فارسی عبارت ”دهكده پارسیان “ بر روی آن نوسته شده است.این دهكده در جنوب چین ، در ناحیه ای در شرق شهر یانگ جو از استان هانسو وافع است ، و محور میان چند دریاچه و رودخانه می باشد.

محققان چینی بر این باورند كه پارسیان این دهكده بازماندگان بازرگانان ایرانی هستند كه در عهد خاندان تانگ یعنی در بین سالهای 618 تا 907 میلادی در آنجا مسكن گزیده بودند.سه قرنی كه از یك سو به سبب حمله اعراب به ایران بیشتر از هر زمانی دیگر مهاجرت زرتشتیان ایران را فراهم آورده بود و از سوی دیگر شهر یانگ جو از آغاز دوره امپراطوری تانگ یكی از بندرهای بازرگانی بین الملی آسیا برای داد و ستد ابریشم از راههای دریایی به شمار می آمد.در ادامه این مقاله به نمونه هایی از همانندی آیینها و افسانه های ایران و چین اشاره شده است:

در آبان یشت پهلوانان ایرانی و انیران صدها اسب و هزارها گاو و دهها هزار گوسفند به نزد ایزد بانو ” اردویسور آناهیتا“ پیشكش می بردند ، هردو هماورد در یك پیكار پیشكش های یكسان نثار ایزد بانو می كنند اما او خواست نیایشگران راستین خود را بجای می آورد و به دشمنان و انیران روی خوش نشان نمی دهد.در چین باستان بویژه در ناحیه دزین (tsien) پیشكش های بسیار همانند آنچه در آبان یشت گفته شد به نزد ایزد بانوی آبها برده می شد .همانگونه كه پهلوانان ایرانی رودخانه ها و كو ههایی را كه در نزدیكی آنها پیشكش های خود را نثار بانو می كردند مقدس می شمردند ،جنگاوران چین نیز به در یاچه زونگ ”زو نگ – گی “ (tsong –ki)و كوه ” یانگ – یو “ (yan-yu) كه نیاكان آنها از یو (yu) كبیر به بعد همواره در كنار آنها پیشكش به نزد ایزد بانوی آبها برده بودند به دیده احترام می نگریستند .ایزد بانوی آبها در دوره های طولانی سرداران دزپین را در برابر دشمنان نگاهداری كرده و در كشمكش های خانوادگی بدیشان یاری رسانیده بود. بسیاری از پهلوانان چن در هنگام درگیری با هماوردان خویش ،‌دست یاری به سوی ایزد بانوی آبها دراز می كردند و از پشتیبانی او برخوردار می شدند.

نیایش این ایزد بانو ویژه شاهزادگان دزین و دوستان آنها نبود و دشمنان اتها شاهزادگان (چو) كه در آغاز از پرستش ایزد بانوی هماوردان خود اكراه داشتند .سرانجام همدوش با سرداران دزین راه پرستش ایزد بانو را در پیش گرفتند تا مگر به آرزوهای دور و دراز خود برسند.در آبان یشت نیز همچنان كه اشاره رفت هر دو هماورد عرصه پیكار مانند ارجاسب و گشتاسب و طوس و افراسیاب و كیخسرو می كوشند تا از یاری ایزد بانو آناهیتا برخوردار شوند.

در آغاز زامیاد یشت توصیفی از كوهای جهان آمده و پس از آن گزارشی است درباره فر كیانی كه از هر یك از شاهان ایران به شاهی دیگر می رسید. پرسشی كه خود به خود برای خواننده پیش می آید این است كه چرا توصیف كوهها در آغاز یشتی كه ویژه فر است آمده و مناسبت میان فر كیانی و كوههای روی زمین چه بوده ؟در این مورد هم گزارشگران اوستا نتوانسته اند راز گشایی كنند اما شاید بتنوان به یاری اساطیر چین این پرسش را پاسخ داد ، در چین پنج كوه مقدس وجود داشت كه چهارتای آن در چها جهت اصلی امپراطوری چین بود و پنجمی در میان آنها امپراطور چین بر فراز قلل این كوهها قربانیهای خود را پیشكش خدایان آسمان و زمین می كرد.قربانیهایی كه روی كوهها به عمل می آمد در هنگام آغاز امپراطوری یك دودمان تازه اهمیت ویژهای داشت، بدینسان پیوستگی میانن فر كیانی و آیینهایی را كه بر فراز كوهها برگزار می شد در اساطیر چین می جوییم.

اما از آن گذشته در پیوند موهبت زمامداری با كوه ها جریان معجزه آساتری نیز وجود داشت بنا به اعتقاد چینیان به هنگام به پادشاهی رسیدن هر یك از شاهان از یكی از كوه های چها گانه ابر یا بخاری رنگین بر می خاست ، مثلا وقتی ”هوانگ-دی“ به پادشاهی رسید ا كوه ”فئو“ (fou) در كناره دریای خاوری ابری زرد رنگ برمی خاست و هنگام به قدرت رسیدن ” یائو “ از همین كوه بخاری قرمز رنگ متصاعد شد . بدین سان موهبت زمامداری به گونه ای مادی و عینی بر فراز كوهها نمایان می گردد.

-------------

بن مایه ها :

1-تاریخ مختصر چین ، پرفسور جان خون نین ،

2-chinese , Iranian ,relations in pre-islamic times ,Encyclopedia Iranica ,Vol. 5,1992,P. 429

3-آیین ها و ایران و چین باستان ، نوشته: ج.ك. كویا جی ترجمه: جلیل دوستخواه ،1362

4-دین بهی ،مهرداد مهرین ، 1362

5-تاریخ روابط ایران و چین دكتر علا الدین آذری ، 1377

6-مقاله ای نوشته احمد رضا ایروانی در روزنامه همشهری ، یكشنبه 23 اسفند 1377.

در همین زمینه

دیدگاه‌ها  

0 # اشکان 1393-04-21 14:57
درود بر همگی
مهم اینه که اجداد و نیاکان ایرانی های واقعی
به اعتقاد دیگران احترام میذاشتن
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML