ما ايراني‌ها، علاوه بر ميراث كهن فرهنگي ملموس، از ميراث علمي بسيار گرانبهايي برخورداريم كه به هر دليل و علتي، همچنان بخش اعظم آن براي عموم مردم‌مان ناشناخته مانده است. غياث‌الدين جمشيد كاشاني علاوه بر آن‌كه در دوران خود از سرآمدان دانش رياضي بود، تأثير بسيار شگرف و بي‌انكاري بر دانشمندان زمان خود و پس از خود داشت. بنا بر این گزارش در همايش دو روزه ميراث علمي غياث‌الدين جمشيد كاشاني دانشمند برجسته ايراني، بسياري از كارشناسان و صاحبنظران علمي و فرهنگي در دانشگاه كاشان حضور پيدا كردند و درباره نظريات و نگاه يكي از مفاخر علمي كشورمان سخن گفتند.
اكبر ايراني مدير عامل مركز پژوهشي ميراث مكتوب در آغاز اين همايش اظهار كرد: آثار ماندگار هنرمندان و دانشمندان ايراني در قلمرو ايران فرهنگي و جوامع فارسي زبان، همواره مايه فخر و مباهات بوده است. نايب رئيس اين همايش افزود: ماندگاري هويت ايراني، همواره در گرو پاسداشت مقام علم و پژوهش آثار دانشمندان فرهنگ و تمدن اسلامي و ايراني بوده است. جامعه‌اي كه در آن زمينه‌هاي رشد و شكوفايي علمي فراهم باشد، دچار بحران هويت نمي‌شود.
غلامعلي حدادعادل رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز گفت: در ميان جوامع داشتن حس تاريخي، نشانه فرهيختگي است. جوامعي كه حس تاريخي و خودآگاهي تاريخي دارند، فقط زمان حاضر را نمي‌بينند، بلكه به فرآيندي كه در زمان گذشته واقع شده، توجه مي‌كنند. وي با بيان اين‌كه متأسفانه ما آن‌طور كه بايد و شايد در كشورمان به تاريخ علم توجه نكرده‌ايم، افزود: تاريخ علم در كشور ما يك علم جوان است. حتي من بايد بگويم اين علم در كشور ما در مرحله كودكي و طفوليت است. در طول يك قرن گذشته كه ما در ايران با تحقيقات استادان و پژوهشگران خارجي آشنا شديم، عمدتاً دانش ما در مورد بزرگاني چون غياث‌الدين جمشيد كاشاني، نقل قول از فرنگي‌ها بوده و اين اختصاص به غياث‌الدين هم نداشته است.
رئيس فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي همچنين بيان كرد: در سه دهه اخير انقلاب تحول در تاريخ فرهنگي ما رخ داده، ما ديگر از گذشته اسلامي خودمان خجالت نمي‌كشيم و شرمنده نيستيم، بلكه توجه به اسلام و معارف اسلامي در جايگاه طبيعي خودش قرار گرفته است.
حسين معصومي همداني از اساتيد دانشگاه، از ديگر سخنراناني بود كه درباره غياث‌الدين جمشيد كاشاني سخنراني كرد. وي در بخشي از سخنان خود گفت: كاشاني يكي از چند رياضيداني است كه علاقه‌اي به مسائل غير رياضي نداشته و در رياضي هم به مسائل نظري كمتر توجه داشته است. كاشاني در مقياس بسيار كوچك تا حدودي شبيه ابوريحان منهاي علايق ديگر ابوريحان است. يعني كسي است كه اولاً رياضيدان و طبيب بوده است. ثانياً مدركي كه دال بر علاقه وي به فلسفه باشد در دست نيست. كاشاني بيشتر علاقه‌مند به جنبه‌هاي علمي رياضي در پيوند با نجوم بوده است.
وان دالن از دانشمندان غربي حاضر در اين همايش، درباره «جمشيد كاشاني و عرض‌هاي سيارات» سخنراني كرد و گفت: كاري كه كاشاني درباره عرض‌هاي سياره‌اي انجام داده، عمدتاً در زيج خاقاني آمده است. آنچه زيج خاقاني را منحصر به فرد و جالب توجه مي‌كند، گذشته از نوآوري‌هاي كاشاني نسبت به پيشينيانش، در توصيف او از استدلال‌هاي رياضي است كه در پس اين نوآوري‌ها قرار دارند. كاشاني يك روش جدولي براي كاهش خطاهاي نجومي به وجود آورد كه مهمترين تحولي بود كه از زمان بطلميوس در حركت عرضي سيارات رخ داده بود. وي افزود: پيشرفت دومي كه كاشاني ايجاد كرد، طراحي جدولي بود كه به وسيله آن، كاربر با داشتن چند كميت نجومي مي‌توانست مستقيماً عرض سياره را به دست آورد.
محمدرضا عرشي از پژوهشگران حاضر در اين همايش نيز گفت: مفتاح‌الحساب (تأليف به سال 830 ق) يكي از مهمترين تأليفات كاشاني، به عنوان مهمترين اثر رياضيات دوره اسلامي در مدارس و حوزه‌هاي علمي قديم تدريس مي‌شده است.خورشيد عبدالله‌زاده از اساتيد كشور تاجيكستان با حضور در اين همايش بيان كرد: نامه‌هاي كاشاني سند فوق‌العاده مهمي در تاريخ علم است كه با انتشار آن به زبان‌هاي مختلف، از فراموشي و گمنامي درآمده است.
وي درباره اهميت اين نامه‌ها گفت: در طول چند دهه اخير، نامه‌هاي غياث‌الدين جمشيد كاشاني به پدرش، نظر دانشمندان تاريخ علم را به خود جلب كرده و ترجمه آن به زبان‌هاي انگليسي، روسي، تركي و عربي با توضيحات چاپ شده است. با مطالعه دقيق اين نامه‌ها بحث و تلاش‌هاي چندي از مورخان عصر حاضر پايان خواهد گرفت و معماهايي در خصوص تاريخ علوم حل خواهد شد.
روزنامه ایران - اسفند 1390 خورشیدی