تطبیق واژه هایی از زبان منطقه تالش در استان گیلان و زبان منطقه الموت در استان قزوین

1 – پدر :

تالشی آستارا : دَدَه dâdâ

تالشی رودبار : پِیَر peyar ؛ دَدَه dada

2 – پدربزرگ :

آستارا : بوبو bobo

رودبار : بابا bābā

3 – دختر :

آستارا : کِلَه kela

رودبار : دِتَر detar

4 – خواهر :

آستارا : هووَه hovâ ؛ تالشی فومن : خا xā

رودبار : خُر xor

5 – هوو ، زن دوم شوهر :

آستارا : آوسنِه âvǝsne

رودبار : اَوزِنی avzeni

6 – اشک :

آستارا : آست âst ؛ آرس ârs

رودبار : اَستِه رو asteru

7 – بازو ، دست :

آستارا : داس dâs ؛ داست dâst = دست ؛ بُل bol = بازو

رودبار : بال bāl

8 – گریستن :

آستارا : بامی یَه bâmiye ؛ فومن : برَمه bǝramǝ

رودبار :  بِرِمِستِن beremesten

9 –  گوساله ماده دو ساله :

آستارا : پورنَه porna

رودبار : پارنَه pārna

10 – تگرگ :

آستارا : تاقرسَه tâqǝrsâ

رودبار : تاسَه tāsa

11 – زمین شیب دار و پرتگاه :

آستارا : تِش teš

رودبار : تاش tāš

12 – دیوانه :

آستارا : تور tur

رودبار :  تور tur

13 – گِل آلود ( برای آب ) :

آستارا : تُول tūl

رودبار : تیل  til

14 – بالا :

آستارا : پِه pe

رودبار : جُر jor

15 – پایین :

آستارا : جینَه jina ؛ جی یِه jiye

رودبار :  جیر  jir

16 – ادرار :

آستارا : چومین čomin

رودبار : چامین čāmin

17 – سخت و مشکل :

آستارا : چَتین čatin

رودبار :  چَتِم čatem

18 – استخوان :

آستارا : آستَه âstâ ؛ فومن : خاش xāš

رودبار : خاش  xāš

19 – شاخه درخت :

آستارا : خولَه xola

رودبار : خالَه xāla

20 – خوابیدن :

آستارا : هتِه hǝte ؛

رودبار :  خُتِن  xoten

21 – تاریک بر اثر مه یا دود گرفتگی :

آستارا : هر hǝr ؛ فومن : خر xǝr

رودبار : خِر xer

22 – خیساندن :

آستارا : داخسونی یِه dâxsoniye

رودبار :  دِخِسونین dexesonin

23 – سلامت ، سالم :

آستارا : ساق sâq = زنده مادی ؛ ژی ži = زنده معنوی ، بژی bǝži = زنده باد ؛ بژی یویش bǝžiyoyš : زنده باشی

رودبار : ساق sāq

24 – پیراهن :

آستارا : شَی šay

رودبار : شَوِی šavey

225 – لاکپشت :

آستارا : کَسو kasǝ

رودبار :  کَرسو karsu

26 –  مرغ :

آستارا : کاگ kâg ؛ فومن : کَرگ karg

رودبار : کَرک kark

27 –  اجاق و جایی که آتش و خاکستر در آن هست :

آستارا : کی یَه kiya ؛ فومن : کیلاقا kilāqā

رودبار : کِلَه kela ؛ کِلِجارَه kelejāra

28 – گردن :

آستارا : گی gǝy ؛ مل mǝl

رودبار : مِل mel : گردن

29 – رقص و پایکوبی ؛ پریدن :

آستارا : واشتِه vâšte = پریدن ؛ دوش duš = رقص ، پایکوبی

رودبار : وَشتِن vašten

واژه هایی از زبان منطقه الموت در شمال استان قزوین (2)

1 – دادا – dādā : پدر

2 – نَنِه – nane : مادر

3 – بَبَه – baba : پدر بزرگ

4 – ماما – māmā : مادر بزرگ

5 – دَدَه – dada : خواهر

6 – بِرار – berār : برادر

7 – دتَر – dētar : دختر

8 – وَچَه – vača : الف : پسر ؛ ب : بچه

9 – تول – tul : گِل لجن مانند

10 – گالِش – gāleš : الف : کفش لاستیکی ؛ ب : چوپان گوسفندان

11 – گوگَلوان – gōgalvān : چوپان گاوها ، گاودار ، گاوبان

12 – درگَز – dargaz : داس بزرگ و دسته بلند

13 – کُلَش – kōlaš : کاه برنج

14 – کونِس – kōnes ؛ کوندِس – kōndes : ازگیل

15 – وِرگ – verg : گرگ

16 – کِرگ – kerg : مرغ

17 – فَرِک – farek : مرغ کوچک و جوان که هنوز تخم نمی گذارد

18 – وَرزِه – varze : گاو نر

19 – اُسکول – oskol : درون رفتگی کناره صخره ها که حالتی سایبان ایجاد می کند ؛ در روزهای بارانی این محل پناهگاه چوپانان و دام هایشان می باشد

20 – کَلِه – kale : اجاق خوراک پزی

21 – کَل – kal : بُز نر بزرگ و جلودار گله ، در گردن این بُز زنگوله می اندازند

22 – مُرغانَه – morqāna : تخم مرغ

23 – چیلِه – čile : جوجه

24 – تِل – tel : تلخ

25 – تَلِه – tale : سنگ بزرگ ، صخره ، سنگ های بزرگ کوه

26 – چَتِن – čaten : مشکل ، دشوار ، سخت

27 – قَلی ناهار – qali nāhār : صبحانه ، وعده خوراک صبح

28 – وَروَرَک – varvarak : خوراک بین صبحانه و ناهار ، خوراک نیمروز

29 – چاشت – čāšt : ناهار ، وعده خوراک ظهر

30 – شو چَرَه – šo čara : خوردن آجیل و تنقلات بعد از شام

منابع و پی نوشت :

(1). واژه های تالشی این قسمت مربوط به گویش شهرستان آستارا و در بعضی موارد گویش شهرستان فومن نیز آورده شده است . واژه های تالشی شهرستان رودبار از کتاب : فرهنگ عامه رودبار ( گیلان ) ، محمد علی جعفری دو آبسری ، نشر گیلکان ، چاپ اول 1388 ، ص 152 – 201

(2). منطقه الموت در شمال استان قزوین قرار دارد و به دو بخش شرقی به مرکزیت معلم کلایه و بخش غربی به مرکزیت رازمیان تقسیم می شود . منطقه الموت با استان های گیلان و مازندران و البرز همسایه است . تعدادی از پژوهشگران نام زبان این منطقه را « تاتی » و بعضی دیگر آن را « الموتی » می نامند . در کل زبان مردم منطقه الموت با زبان های گیلکی و تالشی در استان گیلان و زبان تبری در استان مازندران و زبان تاتی در جنوب استان قزوین مانند شهرستان تاکستان اشتراکات زیادی دارد . واژه های زبان منطقه الموت در این نوشته مربوط به بخش الموت غربی می باشد و حد فاصل بین روستای پراچان و روستای فانفین را در بر می گیرد و واژه ها به صورت مستقیم از گویشوری از همین منطقه پرسیده شد .

نویسنده و گردآورنده : ضیاء طرقدار (گروه پژوهندگان مهرمیهن)