در پارسی امروز ایران بسیاری از واژگان به گونه ای نادرست و نابجا بکار می روند و بسیار از کاربرد و معنی درستین خود دور افتاده اند . بدبختانه این آشفتگی با گسترش رسانه ها و پیشرفت دانش های ادبی به جای آنکه زدوده گردد ، بیشتر شده است.در این جستار به کاربرد نادرست چندی از این واژگان میپردازیم و روشن است که پرداختن به همه ی واژگانی که بدکاربرد شده اند ، شدنی نیست.
زخم
واژه ی زخم در معنای درستین یعنی " ضربه " . امروزه این واژه به معنای "جراحت" بکار می رود . کاربرد درست این واژه هنوز هم در برخی از گفتارها روان است مانند :
زخم زبان زدن - زخم شمشیر خوردن
.......
خسته
واژه ی خسته در معنای درستین یعنی " مجروح " . امروزه این واژه به معنای " ماندگی و درماندگی " بکار می رود که نادرست است و به جای خسته نباشید باید بگوییم "مانده نباشید" و در پاسخ می توان "درمانده نباشید" بکار برد.
......
نگران
واژه ی نگران از دو بخش "نگر" + "ان" ساخته شده است . نگر به معنای " نظر – چشم – دیده و دیدن" است . "ان" پسوند نسبت است و روی هم معنی این واژه میشود: منتظر بودن و چشم براه بودن . امروزه این واژه در کاربرد معنایی "دل آشوب داشتن " و "دلهره داشتن و مضطرب بودن" بکار میرود.
.........
ناهار
واژه ی ناهار از دو بخش نا+آهار ساخته شده است . ناهار یعنی : گرسنه بودن ! پیشوند "نا" در بخش نخست واژه، پیشوند نفی است . امروزه این واژه به معنای "خوراک خوردن " بکار می رود و می گوییم :
بیا ناهار بخور.
معنی این بند در اصل چنین است : بیا گرسنگی بخور ! معنایی با 180 درجه دیگرگونی با معنای درستین واژه .
بکار بردن درست این واژه در یک بند باید چنین باشد :
ناهار هستی بیا خوراک بخور .
خوشبختانه واژه ی ناشتا که هم خانواده و همسان واژه ی ناهار است در معنای درستین آن بکار می رود . ناشتا = گرسنه
...........
بیچاره
واژه ی بیچاره از دو بخش بی(نفی)+چاره ساخته شده است که روی هم باید در هنگامی بکار رود که کسی چاره و راه حلی برای مشکلش نداشته باشد . اما این واژه امروزه با شدت بسیار بیشتری بکار گرفته می شود و از معنی آن چنین برداشت می شود : بیچاره = بدبخت . سیاه بخت
.........
شاید
یکی دیگر از این دست واژگان واژه ی شاید می باشد که معنی درستین آن یعنی : شایسته بودن . این واژه هنوز هم در برخی گفتارهای ما به گونه ی درست خود بکار می رود ، هنگامی که می گوییم آنگونه که شاید و باید ، یعنی آنگونه که شایسته و بایسته است . اما کاربرد نادرست این واژه در بکاربردن آن برای : گمان بردن ، احتمال دادن یا ممکن بودن و تردید کردن است که بدبختانه بسیار هم جا افتاده است.
........
واژگانی از این دست فراوان است . شما نیز اگر واژه ای ، همچون واژگان بالا در ویر (ذهن) خود دارید ، آن را در بخش دیدگاه ها بنگارید.
.........
مهدی زیدآبادی نژاد (گروه نویسندگان مهرمیهن)
مهدی زیدآبادی نژاد
دیدگاه‌ها
1- به نگر من ناهار دگردیس شده ی واژه ی نهار تاری است، برای همین به آن چه در زمان ظهر می خوریم می گوییم.
2- واژه ی خسته در زبان ترکی استانبولی با جای گزینی ه به جای خ hasta خوانده می شود و به معنای بیمار به کار می رود و به بیمارستان نیز hasta hana یا خسته خانه گفته می شود.
درود بر شما جناب آهن خواه
آنگونه که شما فرموده اید گویا واژه ی خسته با آنکه در زبان ترکی استانبولی دچار دگرگونی گویشی شده است اما معنی خود را تقریبا نگاه داشته است .
درباره ی واژی ناهار نمی توان پذیرفت که دگرگون شده ی واژه ی نهار در زبان عربی به معنای نیمروز باشد به دو دلیل:
1 - در حالی که واژگان عربی با کمترین دگرگونی در زبان پارسی بکار برده می شوند ، دور می نماید که واژه ی نهار با گویش ناهار بکار رود .
2 - واژه ی هار در زبان پارسی هم اکنون نیز کاربرد دارد و اگر شنیده باشید به سگ های ولگرد سگ هار گفته می شود یعنی سگی که مردار خورده باشد و گزندرسان باشد . بنابراین هار و ناهار واژه های ناشناخته ای نیستند.
با سپاس از شما
با تشکر از نویسنده ب محترم و خسته نباشید.
من با نویسنده ی محترم موافق نیستم. برای اینکه به ادبیات ایران در ۱۰۰۰ سال گذشته نگاه کنید می بینید این کلمات به همین معانی امروزی کاربرد معنایی داشته اند.
البته در بعضی متون ادبی و کلاسیک گاهی ممکن است معانی (کنایی) دیگری پیدا کنند اما معانی این اصطلاحات همان چیزی است که امروز رایج هستند.
این دو بیت را به سایت وزین مهر میهن و مخاطبان بزرگوار آن تقدیم میکنم：
ساقی بیار باده که دایم بهار نیست /
ايّامِ گل خوش است ولی پایدار نیست/
زنهار تا پیاله ی عشرت به دست تست/
از کف منه که خوشتر ازین هیچکار نیست /
واژه ریش به معنای جراحت است.
واژه ی "خسته hasts" نیز یکی از این موارد است.
شاید = ممکن است
- ناآشتا (ناشتا) = کسی که از شب تا سپیده دم چیز نخورده باشد.
- هار: از هاوَن به معنى از سپیده دم تا نیمروز.
- ناهار (نهار) = کسی که از سپیده دم تا نیمروز چیزی نخورده باشد.
- شام: شبانگاه
- ناشام = کسی که از نیمروز تا شبانگاه چیزی نخورده باشد.