واژگان مغولی : پرچم ، چاقو ، قیچی ، شقایق

بسیاری از واژه ها از مغولی به فارسی راه یافته است که ظاهر فارسی نیز دارد مثل «پرچم» که دم گاو تبتی است و مغولان آن را به نوک نیزه های خویش می زدند و زوزه گرگ می کشیدند و یورش می بردند. معادل فارسی یا ایرانی پرچم «دَرَفش» است. پرچم تا سده ی ششم در ادبیات فارسی دیده نشده و با آمدن تیره های غز و سلجوق و ... این واژه نیز در ادب فارسی پیدا شد ولی به همان معنی دم گاو تبتی یا غژقاو؛
از سعدی :

اگر آدم همین بالا و ریش است

به نیزه نیز بر بسته است پرچم

دیگر از واژه های معروف امروز که از زبان مغولی و تاتاری به ایران آمده چاقو و قیچی است که چون «چ» در خود دارد شکل فارسی به خود گرفته در حالیکه واژه ی چاقو در تمام زبان های ایرانی «کارد» است و دو واژه ی برابر قیچی داریم : یکی قیچی کوچک که به کارهای خانگی می آید و نام آن «ناخن ویرای» است و دیگری قیچی بزرگ که برای بریدن پارچه های کلفت یا بریدن پشم گوسفندان به کار می رود و آن «دو کارد» است. واژه ی دوکارد هنوز در میان گوسفند داران کاربرد دارد اما «ناخن ویرای» فراموش شده است.

شقایق نیز از این دسته نام ها است که از زبان آن مهاجمان به زبان فارسی آمده و برابر ایرانی آن لاله کوهی است که کوچک تر از لاله ی دشتی باشد.

استاد فریدون جنیدی - پژوهشی پیرامون نام کرمان

دیدگاه‌ها  

-18 # عباس 1393-05-21 10:22
کلمه آری نیز مغولی است که در کتاب تاریخ سری مغولان آمده است.
پاسخ دادن
+14 # AMIR 1393-05-21 10:42
گفتاورد از عباس:
کلمه آری نیز مغولی است که در کتاب تاریخ سری مغولان آمده است.


دوست عزیز آری یا آره کلمه فارسی است و در شاهنامه و در هنگامی که هنوز مغولی در ایران نیامده بود بارها به کار رفته است.
پاسخ دادن
-6 # hhhh 1400-05-16 12:40
ترکان زمان فردوسی بر ایران حکومت میکردن و قوم ترک و مغول مانند قوم کرد و لر یک ریشه دارند
پاسخ دادن
+1 # مهرداد 1401-12-29 12:12
در زمان فردوسی تازه گله های ترک وارد ایران شده بودن
پاسخ دادن
0 # تارکان 1402-03-01 14:32
زبانشناسان معتبر میگن مغول و ترک فرق دارن. هرچند کسی نمیتونه بگه فلان قوم برتره و فلان قوم فلانه..
پاسخ دادن
+12 # فرامرز 1394-08-16 20:45
برادر گرامی پرچم و قیچی شاید ترکی-مغولی باشند اما واژه چاقو از فعل چاکیدن ساخته شده و به آرش و چم ترک برداشتن و شکاف برداشتن پارسی ست گواه این سخن کارواژه (فعل) چغیدن با همین آرش در گویش های لری و کردی است
سپاسگزارم.
پاسخ دادن
+15 # علیزاد 1394-10-03 02:30
سخن دانشمندان در برابر مردم ساده بسیار ارزنده‌تر است پن این را نمی‌توان از دانشهای آسمانی ایشان دانست ونکه چه بسا دانشمند چیزهایی را ندانند یا با چیزهای دیگر یکی بپندارند.

۱- درباره‌ی پرچم گفتید : «پرچم تا سده ی ششم در ادبیات فارسی دیده نشده و با آمدن تیره های غز و سلجوق و ... این واژه نیز در ادب فارسی پیدا شد »!

شما اگر جستجویی در پایگاه واژه‌یاب یا فرهنگنامه دهخدا بکنید خواهید یافت:
راست گفتی بباد پرچم بود/گر بود باد را ستام به زر. (فرخی سیستانی ۳۷۰-۴۲۹ هجری-قمری)
از سویی این واژه چه ریشه‌ای در مغولی دارد؟ همخانواده‌هایش کدامند؟
در فارسی ما کارواژه‌ی چمیدن را داشته‌ایم به چم «خرامیدن،با ناز رفتن ، پیچ و تاب خوردن»
«برچمیدن هم که بالاپیچ و تاب خوردن است» و می‌بینید که این واژه‌ی ستمدیده ۱۰۰درصد فارسی است.
---------------------------------------
۲- واژه‌ی چاقو!
گفته‌اید «در حالیکه واژه ی چاقو در تمام زبان های ایرانی «کارد» است »!
شما تنها فرهنگنامه‌ی هندی-فارسی را ببینید. چاقو در هندی = چاکو همانگونه که شکمو-دماغو ساخته شده اند.
ابزار چاک دهنده.امیدوارم واژه‌ی چاک خوردن و چاک دادن و... را شنیده باشید.
این دگریدن ک به ق را در واژه‌های دیگری همچون قند-قاچ-قوطی و... هم می‌بینیم(کند-کرچ-کیوت)
ازاینرو این واژه‌ی بینوا هم ۱۰۰درصد فارسیست.
---------------------------------------------
۳- واژه قیچی
درباره‌ی این واژه دودل هستم چنانکه در مغولی به قیچی хайч گفته می‌شود(خایچ) که همانند همین قیچی است(از ترگمان گوگل بهره ببرید)
خواستند این واژه را ترکی نشان دهند که از قای(برگشتن)+چی(گر) ساخته شده که برابر همیشه آمیزه‌ای پرت و پلا از آن بدست می‌امد.
پن از مغولی بودنش دل آسوده ترم.

شقایق رو دهخدا عربی دونسته که از شقایق النعمان گرفته شده که گویا آن هم از ریشه «شقق = شکافتن،سختی،ترک‌ » باشد.
پاسخ دادن
+3 # واژه یاب 1399-11-09 18:01
بله اگر بیشترواژگانی که نسبت غیر ایرانی به آن می دهند اگر درموردشان پژوهس کامل صورت گیرد آشکار می شود که واژه ایرانی است و به دلایلی تغییراتی در واج های آن رخ داده برای نمونه واژه ی قاشق را مرحوم دهخدا ترکی دانسته و بر گرفته از واژه ی ترکی قاشمق می داند در حالی که قاشق تغییر صورت داده ی واژه ی کاچک است که واژه ای صد درصد ایرانی است.
پاسخ دادن
0 # ابی 1400-03-27 03:02
دوست من ،پرچم از چمیدن هست که یعنی رقصنده، در جنوب به رقص چمک میگن و کاملا فارسی هست، در واقع برچم هست که بر میشه بالا و چم لرزان، همانطور که در ادبیات ما هست که میگه سرو پر چمان من چرا میل چمن نمیکند که اشاره به سرو پررقص داره
پاسخ دادن
+2 # نارسیس 1395-01-18 14:50
بخاطراطلاعات مفیدتون ممنونم
پاسخ دادن
+4 # محمد 1395-04-16 16:17
چاقو یا همان چاکو کاملا ریشه فارسی دارد و در گویش کردی شمالی (کرمانجی) دقیقا به همین شکل "چاکو" به کار میرود... لطفا مطلبو اصلاح کنید!
پاسخ دادن
+6 # هومن 1399-09-03 01:50
دقیقا در زبان لری هم ما ب چاقو میگم چکو
پاسخ دادن
-11 # تیمور 1396-07-22 17:44
دوست عزیز واژگان قابلمه-قاشق-غازان و... مغولی هستند.در ضمن چاقو ریشه فارسی ندارد و فارسها به چاقو،چاکو نمیگویند و معادل چاقو در فارسی همان کارد است.
پاسخ دادن
-3 # لیلاخ 1399-10-23 16:11
یک ضرب المثل هستش کە میگە: دو تا مسلمون سر مال یە گبر دعواشونە.
البتە کە محققین و زبانشناسان خیلی واژەهارو مردە بحساب آوردن، و بیشتر کارها از نظر ریشەشناسی فارغ از تعصب قومی نبودە. باید منتظر مستشرقین باشیم کە اونا چە میفرمایند.
پاسخ دادن
+2 # ابیچاقوبرای همین سلطان 1400-03-27 02:56
در کل جنوب چاکو میگن و از چاکیدن میاد و اشاره به وسیله ای داره که کارش چاکیدن هست، مثل شکمو
پاسخ دادن
+3 # رضا 1400-10-19 16:02
ما در جنوب استان فارس چاکو از چاکیدن و چَهخه از چَخِنَده به چم همان چاکیدن داریم.
پاسخ دادن
+2 # مهدي 1400-11-11 12:46
مثلا تورك ها به چاقو بيچاق و چاقي هم ميگويند
پاسخ دادن
+1 # Mir Soldier 1402-04-20 01:04
فارسی زبونا فقط اونایی نیستن که تو تلویزیون می‌بینی، تو خیلی از لهجه های جنوبی هنو میگن چاکو، تو بلوچی و پشتونی یم میگن چاکو، تو لری یَم میگن چَکو یا چَقو.... شاید راستی راستی مغولی باشه ولی به هر حال چاک و چاکو منطقی تره.... هرچی که «چ و ق» داشت که ترکی و مغولی نیس،،... غبراغم میگن قبراق، ترکی نیس، غارغارم میگن قارقار، ترکی نیس (زبون کلاغاس)، راسی خود کلاغم میگن قَلا، ترکی نیس، قِر دادنم ترکی نیس،...
پاسخ دادن
0 # متین لک 1402-10-19 20:59
در لرستان و کرمانشاه و زبان فهرسی اوستایی و لکی امروزه ما هنوز #چکو استفاده میکنیم
پاسخ دادن
-5 # فرهاد 1396-10-22 22:46
گفتاورد از عباس:
کلمه آری نیز مغولی است که در کتاب تاریخ سری مغولان آمده است.

من سال 69 رفته بودم انتشارات آقای نیشابور کتاب بخرم آقای جنیدی هم آنجا بود. جالب بود من قبلش فقط کتاب های ایشان را خوانده بودم، ولی خودشان شبیه مغول ها بودند و برای من خیلی جالب بود که اینقدر غیرت ایرانی دارند.
پاسخ دادن
+1 # پیمان 1396-12-21 09:19
گفتاورد از فرهاد:

من سال 69 رفته بودم انتشارات آقای نیشابور کتاب بخرم آقای جنیدی هم آنجا بود. جالب بود من قبلش فقط کتاب های ایشان را خوانده بودم، ولی خودشان شبیه مغول ها بودند و برای من خیلی جالب بود که اینقدر غیرت ایرانی دارند.

همگی بایستی به یکدیگر و فرهنگ و زبان یکدیگر احترام بگذاریم.
مغولان نیز از اقوام تورک ها بوده اند، اما در فرهنگ این سرزمین تقریبا هضم شدند و حتی به رشد بسیار ادب و فرهنگ این سرزمین کمکها زیادی کردند. این قابلیت فرهنگی و ریشه تاریخی سرزمین ماست، و آیا می توان گفت که همه به دلیل پارس بودن این سرزمین بوده است؟ آیا در آن زمان سایر اقوام و ملل سرزمین ما در هضم خوی تند مغولان نقش نداشته اند؟ مثلا تورکان آزربایجان، لر های بختیاری و غیره.
در هر صورت ما نیاز به فهم و درک یکدیگر برای آبادانی بیشتر حتی دور افتاده ترین نقاط از مرکز این سرزمین را داریم.
پاسخ دادن
-7 # ارش 1397-07-03 12:05
قابلمه.بشقاب.قاشق.چوپان.چنگال.قایق.چالش.چاوش.سراغ.اتو.قلق.دماغ.لنگ.اخته.
سقز.یواش.قرقی.تسمه.قالپاق.قالتاق.قنداق.الاچیق.اردو.کباب.برگ.شیشلیک.دولمه.
قورمه.قدغغن.سوگلی.چاخان.کاغذ.شیشه.قاطر.سورتمه.قلعه.یورتمه.هجوم.گل.توپ.
قرمز.قو.قورباغه.قزل الا.اوزونبرون.سان.میتینگ.ابجی. من.اقا.خانم.خاتون. بی بی.سورتتمه.گزمه.خواجه.گنبد.الاغ.اتراق.قوطی.اتاق.دایی.چارق.چپق.توتون.خدنگ.
تشک.بالش.ایل.اردو.بیرق.پرچم.بزک.بالکن.ساچمه.قاچاق.توندرا.جلگه.مقنی باشی.قرقاول.دولت.پاشا.بیگ.یرقا ن.چراغ.قشقرق.لوله.فنر.یاقوت.قر ه قوروت.اچار.اردک.اچمز.یوغ.یقه.اوستا.الک.نرده.اینه.ارزو.امید.داغون.تسمه.قاب.
قباله.بنچاق.قوری.چای.قاتی.ال و بل.الاخون والاخون.اواره.استر.استانه.کشیک .گزمه.جوشیدن.قاپیدن.باجه.چادر. قلیچ.دشت لوت.سراغ.انگ.بلدرچین.قرق.قرمسا غ.شلتاق.اغاسی.اتابک.تغار.اماج. توت.قره نی.تار.کرنش.قلنج.زگیل.خال.لق.خانه.ساقدوش.سولدوش.اجاق.باجناق.تاراج.پنبه.
جلو.کبک.اردک.سورمه.سوراخ.قیر.جان.قر.چاپار.باشماق.قره سو.خزر.تپه.تنبک.سنجاق.سنجاقک.تفنگ.قمه.قیچی.قلدر.قوش.ارابه.چکاوک.
وصدها و هزاران کلمه و فعل و پیشوند و پسوند ترکی درفارسی هست
پاسخ دادن
+4 # لیلاخ 1399-10-23 16:43
حتما ایرانیها قبل ازین لال بودن و مغولان اومدن بهشون حرف زدن یاد دادن.
پاسخ دادن
+4 # Aria 1400-01-18 22:12
نیمی از اینایی که گفتی کاملا پارسین. اینا به کنار، باورم نمیشه واژه اوستا رو هم ترکی دونستی!!!!
پاسخ دادن
+2 # ابیچاقوبرای همین سلطان 1400-03-27 02:53
چنگال از چنگ میاد و پارسی هست، بشقاب از قاب میاد و سغدی هست نه ترکی، پرچم از چمیدن میاد پارسی هست،چاقو یا چاکو از چاک میاد پارسی هست، بیشتر کلمات پارسی و یا از زبانهای دیگه به ریخت دیگه وارد ترکی شدن
پاسخ دادن
-4 # اردلان 1397-08-19 22:56
جهت اطلاع دوستان عرض کنم که در فارسی حرف "ق" وجود نداره (البته ث، ح، ص، ض ط، ظ، ع، غ هم همین طور) بنابراین کلمات دارای حرف قاف مثل قایق اقیانوس چاقو قاشق اقلیم قوطی قرقی و امثالهم فارسی نیست
پاسخ دادن
-6 # Vahid 1397-10-05 01:57
این کلمات مغولی نیستند، بلکه تورکی هستند. شاهنامه در زمان سلطه ی تورکها به ایران نوشته شده. مغولها خود مستعمره ی پروتورکها بودند.
پاسخ دادن
0 # ابیچاقوبرای همین سلطان 1400-03-27 02:50
برای همین سلطان وقت زک کلمه از اون رو نفهمید، شاهنامه هیچ ربطی به حاکم وقت نداشت چون فردوسی اون رو برمبنای شاهنامه دیگه نوشت و اضافه کرد
پاسخ دادن
-11 # عذرا 1398-06-06 13:35
گفتاورد از اردلان:
جهت اطلاع دوستان عرض کنم که در فارسی حرف "ق" وجود نداره (البته ث، ح، ص، ض ط، ظ، ع، غ هم همین طور) بنابراین کلمات دارای حرف قاف مثل قایق اقیانوس چاقو قاشق اقلیم قوطی قرقی و امثالهم فارسی نیست
حرف قاف در فارسی نیست.و حروف گچپژ در عربی نیست .بنابراین اگر کلمه ایی هم قاف داشته باشد وهم یکی از حروف گچپژ را داشته باشد 99% ترکی است. مثل چاقو، پیچاق،چاق، قاچاقچی، پاتوق، آلاچیق، قارچ........
پاسخ دادن
+8 # امید 1399-08-08 17:33
واژه های پهلوی بسیاری که دارای "ک" بوده اند در فارسی به "ق" تغییر شکل یافته اند. مانند "کند" و "کرمز"، "کرچ" ، "کیوت"... که هزارسال پیش از ورود اولین اقوام ترک به منطقه، در متن های پهلوی نگارش یافته اند که در فارسی به شکل "قند و "قرمز"، "قارچ"، "قوطی"... در آمده اند. درباره ی "ق" آخر واژه ها، کار از این هم ساده تر است. در زبان پهلوی از بن گذشته، صفت مفعولی ساخته می شود که مانند بسیاری از واژه های ساده، به "گ/ک" پایانی واژه منجر می شود مانند کندَک، انباشتک، خانَک، بندگ، پردگ... که در فارسی به "ه" تبدیل شده اند مانند کنده، انباشته، خانه، بنده... ولی بسیاری هم در عربی بصورت "ج/ق" وارد شده اند: خندق، خانق (خانه)، بردج (پرده)، برنامج (برنامه)، روزنامج (روزنامه)، طاق (تاگ)... که برخی از آن ها مانند خندق، طاق ... به همین شکل دوباره به فارسی رسیده اند.
پاسخ دادن
+6 # ابیچاقو 1400-03-27 02:48
چاقو همان چاکو پارسی پهلوی هست که از چاکیدن میاد و ترکی نیست،پرچم تم پارسی هست، قاشق در اصل ترکی نیست، اتاق هم سغدی هست نه ترکی
پاسخ دادن
-3 # وحید 1401-02-16 17:47
اتاق از اتوماق یکی نشستن میاد و کلمه ترکی هست
پاسخ دادن
+1 # ... 1399-02-29 15:06
ببخشید شما همگی استاد و صاحب نظرهستید.اما من یک دانش آموز سال دوازدهم هستم که به امیدخدا امسال کنکور دارم.ما برای پاسخ گویی به تست های سبک شناسی به خصوص سبک های عراقی و هندی نیاز داریم درباره واژه های ترکی ومغولی اطلاعات داشته باشیم.امابااین تفاسیر بیشترازاتفاق نظر اختلاف نظروجود دارد.
پاسخ دادن
+7 # مهین 1399-03-08 23:13
شاید در زبان پارسی میانه (زبان باستان ایران) حرف (ق-غ) وجود نداشته ولی بعضی واژه‌های پارسی که واج (گ) داشتند در عربی تبدیل به ق یا ج شده اند مثلا: تاگ که (طاق عربی شده آن است) یا بروگرد که (بروجرد عربی شده آن است) یا افروگ که (فروغ عربی شده آن است). میتوان گفت زبان پارسی چون با زبان مهاجمان درآمیخته دچار هرج و مرج شده و رسایی و سادگی خود را از دست داده. شاید یکی از دلایل اینکه ایرانیان کمترین سرانه مطالعه را دارند همین وجود واژه‌های بیگانه و نامفهوم در کتابهاست که گاهی درک مفهوم آنها آدمهای دانشگاه رفته را نیز به دردسر می‌اندازد چه رسد به مردم کوچه بازار
پاسخ دادن
+3 # ابی 1400-03-27 02:44
در پارسی واژهایی که ق دارند در اصل ابتدا ک وجود داشته مثل قند که کند بوده، مثل قیچی که کیچی بوده، در واقع این مورد در زبان آذری پهلوی ام بوده که در زبان امروز اونها به شکل گ تلفظ میشه و نه ق، در واقع شکل درست اون و نه اینکه ترکی بوده و تغییر کرده
پاسخ دادن
+4 # علیرصا 1399-07-25 02:56
چاقو ریشه پارسی داره .. در اصل چاکو است .. و ب زبون لری هم میگن چَکو .
پاسخ دادن
-1 # ضد فاشیست 1399-12-13 16:14
اگر دقت کنید برای از متن ها فارسی و برخی هم به زبان خالص عربی نگاشته شده است چرا که هر زبانی خاصیت های دارد و هم محدودیت هایی مانند زبان فرانسوی که زبان حقوق جهان است یعنی اگر قرار دادی بین دو کشور بسته شود یک نسخه فرانسوی از قرار داد نوشته میشود چرا که زبان حقوق است و همه چیز در آن شفاف است اگر هر چه که ترکی ایرانی است را بخواهید به زبان فارسی بچسبانید کمی زیاده روی کردید با از بین بردن دیگر زبانها زبان فارسی بزرگ نخواهد شد و در جواب دوست عزیز که فرمودند قند فارسی است خیر بیشتر کلمات فارسی بر گرفته شده از زبان هندی سانسکریت است که بزرگترین زبانهای جهان محسوب میشود و در ضمن هیچ زبانی بزاری بر دیگری ندارد چرا که در هم حل شده اند برخی از کلمات ترکی وارد زبان فارسی شده است و همچنین بر عکس و نمی‌تواند کامل آنها را از هم جدا کرد و اگر کلمات ترکی در زبان فارسی زیاد دیده نبود جای تعجب ندار د چرا که ۱۴۰۰ سال بیشتر در این جغرافیا حکم رانی کرده اند
پاسخ دادن
+7 # ابی 1400-03-27 02:38
اون قندی که شما ازش حرف میزنی در واقع کند هست که پارسی پهلوی هست،یه سر به جنوب کشور بزنی متوجه میشی که این واژه کند بکار میره، این واژه کی هندی شد؟
پاسخ دادن
+3 # مغول 1399-12-27 14:09
آقان= به معنی پادشاه هم مغولی است که ریشه آن از زبان آرامی وازکلمه (( قی ن)) گرفته شده است
پاسخ دادن
0 # سعید شاهرودی 1400-04-08 11:08
سلام
من یک سوال داشتم میخواستم ببینم برنامه ای وجود داره که نصب کنی کل کلمات فارسی و مغولی توش باشه
پاسخ دادن
+2 # حمید 1400-04-17 05:04
مهم اینه که ما انسانها بتونیم با این فرکانسهای صوتی که نام واژه ها و زبان بهشون دادیم با هم سخن بگوییم و مشکلاتمون با سخن از میان برداریم و هر جا پرچمی برافراشته میشه پرچم دانایی و دوستی باشه و با چاقو و کارد و قیچی و قابلمه به جون هم نیفتیم
پاسخ دادن
-3 # علیرضا 1400-06-15 21:03
کلمه چاقو مخفف کلمه پیچاق ترکی می باشد
پاسخ دادن
0 # .... 1401-01-26 14:18
لطفاچند کلمه بگید که از زمان مغول ها هنوز تو ایران گفته میشه....
پاسخ دادن
0 # سعیا حیدری 1401-07-21 06:12
کلمه چاقو در تمام زبانهای دنیا موقعیت متفاوتی دارد بخاطر اینکه صدها هزار سال قبل از اختراع زبان چاقو اختراع شده بود بنا بر این انسانها برای میلیونها سال در دوران خوراک جویی و قبل از غار نشینی و یکجا نشینی چاقو‌را می شناختند و بکار می بردند و‌تا قبل از اختراع ظروف سفالی و طروف سنگی تنها ابزار در دست بشر بود بنا بر این نامگذاری چاقو‌ تقریبا خیلی سالها قبل و به نوعی قبل از تاسیس هر زبانی انجام گرفته بود لذا کلمه چاقو به معنی چاک دهنده ممکن است بعد ها مجدد ساخته شده باشد وولی در زبان مغولی اسم تحت الفضلی است یعنی ترکیب از یک فعل و یا صفت نیست بلکه اسم هست . من بخاطر شغلم که چاقو ساز هستم در باره کلمه چاقو در زبانهای مختلف خیلی بررسی کردم ، به نظرم کارد قدیمی تر و ریشه دار تر از چاقو باشد ولی چاقو هم ممکن است در جریان ساخته شدن از ترکیب چاک نیم نگاهی به چاقو در زبان مغولی داشته باشد ولی استفاده از کارد در زبان فارسی بسیار قدیمی است ، بعدها ما در زبان فارسی کارد را برای تمام تیغه های یک تکه و چاقو را برای تیغه های تاشو استفاده کردیم و الان هم همین طور است . کارد اشپزخانه کارد شکاری و چاقوی قلمتراش و چاقوی جیبی ، چاقوی باغبانی ،
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه