برابر واژه های " گوژ" و "کاس" به جای محدب و مقعر+ریشه شناسی

به راستی که دریای بی کران زبان پارسی برای همه ی واژگان بیگانه که اکنون زبان مادری ما را در بر گرفته اند ، برابرهای کهن ، ریشه دار و معنادار را دارا می باشد .در کتاب های درسی دانش آموزان و دانشگاهیان دو واژه ی مقعر و محدب برای توصیف آینه ها و عدسی ها بسیار به کار برده شده است . این دو واژه ریشه ی عربی داشته و خوانش آنها نیز دشوار است و گاه گاه دانش آموزان آنها را با هم اشتباه می گیرند چرا که این واژه ها از زبانی دیگر آمده و هماهنگ با زبان گفتاری و نوشتاری ما نیستند .

برابرهای زیبا و ساده ای در زبان پارسی برای این دو واژه از هزاران سال پیش کاربرد داشته است و نیاکان ما از این واژه ها بهره می برده اند . این واژه ها " گوژ " برابر با " محدب " و "کاس" برابر با " مقعر " است .

واژه ی گوژ به معنای خمیده به بیرون (کمانی) است ، که گویش درست خود را در واژه ی " گوژ پشت " همچنان نگاه داشته است و با کمی دگرگونی به گونه ی " کوز" و یا " قوز" هم بکار می رود که همه ی آنها همان گوژ است و به معنای خمیده به بیرون ( مانند خم شدن کمر پیرسالان ) . کوزه نیز از همین واژه است ، چنانکه می بینیم کوزه ها دارای دو طرف خمیده به بیرون است .

واژه ی " کاس " به معنای خمیده به درون است. این واژه کاربرد خود را در واژ ی " کاسه " نگاه داشته است ، چنانکه می بینیم کاسه به درون خمیده شده و فرو رفته است .

عبارت " کاسه و کوزت را می شکنم " نیز بر بنیاد ریشه ی همین دو واژه اشت بدین معنا که درون و برونت را نابود می سازم و یا تمام وجودت ( بیرون و درون ) را نابود می کنم.

............

نگارش : مهدی زیدآبادی نژاد (گروه نویسندگان مهرمیهن)

بن مایه : واژه نامه ی دهخدا - فرهنگ فارسی معین

راهبر : استاد فریدون جنیدی - بنیاد نیشابور