اردبيل گذرگاه تاريخ ايران زمين
- توضیحات
- دسته: سرزمین ایران
- بازدید: 4933
شهر اردبيل يكي از كهنترين شهرهاي ايران به شمار ميرود. اين شهر در طول تاريخ سياسي خود قرنهاي متمادي مركز آذربايجان و زماني پايتخت كشور ايران بوده است.
اردبيل آب و هواي معتدل كوهستاني دارد كه همين خصوصيات آب و هوايي به همراه چشمههاي آبگرم متعدد از جمله سرعين، سردابه و برجلو در دامنه كوه آتشفشان خاموش سبلان سالانه هزاران نفر از مردم گرمازده را در فصل تابستان به سوي خود جلب ميكند و با امكانات مناسبي كه در محل آبگرمها دارد پذيراي ميهمانان خود از اقصي نقاط ايران ميشود.
فلات اردبيل از دو رودخانه به نامهاي قرهسو و بالخلو كه به ترتيب از كوههاي طوالش و خلخال و سبلان سرچشمه ميگيرند آبياري ميشود و اغلب زمينهاي آن براي كشت انواع غلات و حبوب و سيبزميني مساعد است.
پيشينه تاريخي اردبيل
از پيشينه تاريخي كهن و قبل از اسلام اردبيل كه مستند به مأخذ معتبر علم تاريخ يعني مشهودات عيني، شعاير موسوم و اسناد و مدارك باشد چندان اطلاع دقيق و روشني در دست نيست ولي بنا به گفته مورخان اردبيل تاريخي بس طولاني در قبل از اسلام دارد.
بازار تاريخي اردبيل
شهر باستاني و تاريخي اردبيل به دليل داشتن تاريخ مطول و موقعيت خاص سياسي و اجتماعي خود داراي سوابق ممتدي در فعاليتهاي اقتصادي است و بازار به عنوان مركز جريانات داد و ستد در شكوفايي اقتصادي شهر سهم بسزايي را به خود اختصاص داده است.
شهر اردبيل با توجه به اينكه در مسير جاده ابريشم قرار داشته سالها از موقعيت بازارهاي وسيع و پررونق قارهاي برخوردار بوده است.
بقعه كوراييم
روستاي كوراييم مركز دهستان يورتچي در فاصله 30 كيلومتري شهر اردبيل قرار دارد. در وسط قبرستان قديمي كوراييم بناي چهارگوشي موجود است كه اندازه هر ضلع آن پنج متر است و گنبد آجري كوچكي روي آن را ميپوشاند.
در ورودي اين بقعه نشان قبري در داخل آن مشهود است. سبك معماري و مصالح به كار گرفته شده در آن چنين است كه بقعه احتمالاً متعلق به قرن (هفتم هجري قمري) است.
بقعه كوراييم به علت احراز شرايط لازم در سال 1347 مورد مطالعه باستانشناسي قرار گرفته و در همان سال به شمار 826 به ثبت آثار تاريخي كشور رسيده است.
كليساي مريم مقدس
در بخش مربوط به بررسي مجموعه بازار تاريخي اردبيل گفته شد كه اردبيل به علت داشتن موقعيت خاص جغرافيايي و قرار گرفتن در مسير جاده ابريشم و دارا بودن ثقل ارتباطي بين قفقاز و تركيه و اروپا همواره از اهميت خاص تجارتي و بازرگاني برخوردار بوده است.
حضور تجار چيني در طول تاريخ در بازارهاي اردبيل همگي دلالت بر وسعت و رونق تجارت در اين شهر داشته است اما ارتباط اردبيل با مسيحيت برابر مندرجات كتاب «هايسماوورك1» به ادوار بسيار طولاني ميرسد.
در اين كتاب دو اشاره و روايت در ارتباط با نام اردبيل قيد شده است اول روايتي از مرگ اسقف ايراني به نام آبراهام و اشاره دوم در مورد شهادت اسقف ديگر ايراني به نام آنانيا.
برابر همين اطلاعات ارامنه اردبيل در اواسط قرن نوزدهم از تبريز مهاجرت كردند و در اين شهر اسكان گزيدند. هرچند اين عده از ارامنه صاحب مال و مكنت نبودهاند ولي اگر آنها را با ارامنه ساير نقاط ايران مقايسه كنيم ارامنه اردبيل از لحاظ داشتن يك زندگي مرفه و آرام توام با تأمين بيشتر در وضع بسيار خوبي قرار داشتهاند كه عده معدودي از آنان صنعتگر بوده و بقيه اكثراً نمايندگي تجارتخانههاي مختلفي را به عهده داشتند و از موقعيت خوبي در بين اهالي مسلمان اردبيل برخوردار بودهاند.
پلهاي تاريخي اردبيل
شهر اردبيل با توجه به سوابق تاريخياش به ويژه با مركزيتي كه قبل از اسلام و در دوره ساسانيان بر ايالت آذربايجان داشته و نيز چون مركز مبارزات نظامي و سياسي بوده وجود پلهاي بزرگي را روي شوارع و رودخانهها طلب ميكرد كه امروزه از وجود آنها اثري باقي نمانده است.
با اينكه پلهاي قديمي اردبيل كه اغلب متعلق به دوره صفويه است روي پلهاي اوليه احيا و ساخته شده است، سياح ايتاليايي «پييترودولاواله» وقتي در زمان شاه عباس اول از شهر اردبيل ديدن كرد در سفرنامه خود نوشت در شهر اردبيل نهرهاي بزرگ در بيشتر كوچهها جاري است و اين نهرها ظاهراً از رودخانه كوچكي كه از كوه سبلان سرچشمه ميگيرد منشعب ميشوند به همين سبب اردبيل با شهر «ونستياو ونيز» بيشباهت نيست. در اين نهرها ماهي قزلآلا فراوان است و به قدري لذيذ است كه من «پييتردولاواله» نظير آن را پس از ترك گفتن اسكندريه مصر در جايي نخوردهام.
براي گذشتن از اين نهرها در كوچهها به فاصلههاي كم پلهاي آجري ساخته بودند و در زمستان كه برخلاف تابستان آب آنها زياد و عبور آب از نهرها مشكل بود مردم از آن پلها رفت و آمد ميكردند بهطوري كه بيان شد پلهاي موجود اردبيل متعلق به دوره صفوي است كه مجموع آنها در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
اين پلها شامل پل قرهسو (زاغالان)، پل ججين (يديگوز)، پل ابراهيم آباد، پل يعقوبيه، پل سيدآباد، پل ساميان، پل كلخوران و پل نير و پل الماس است.
بقعه شيخ صفيالدين اردبيلي
مجموعه زيبا و نفيس بقعه شيخ صفيالدين به نام عارف رباني شيخ صفيالدين اردبيلي عليهالرحمه جد سلاطين صفويه پس از وفات شيخ به سال 735(هـ .ق) به وسيله فرزند وي صدرالدين موسي پايهگذاري شد. سپس در طول ايام مخصوصاً پس از شروع حكومت صفويه با توجه به ارادات و احترام خاصي كه پادشاهان صفوي نسبت به جد خود معمول ميداشتند واحدهايي به صورت بخشهاي الحاقي به مجموعه قبلي اضافه شد.بقعه شيخ صفي حاوي دهها اثر بديع در مضامين مختلف رشتههاي هنري از آن جمله از عاليترين نوع كاشيكاري معرق و مقرنس و گچبري كتيبههاي زيبا و نفيس به خط خطاطان بزرگ دوره صفوي ميرعماد، ميرقوامالدين و محمد اسماعيل منبتهاي ارزنده، نقرهكاري، تذهيب و طلاكاري، نقاشي و سنگبري است و از سبك معماري مناسبي برخوردار است كه تجميع اين همه فضايل هنري در يك مجموعه از موارد نادر در مجموعههاي تاريخي كشور به شمار ميرود.
گزارش: حسين عبداللهي - برگرفته از روزنامه اطلاعات