شهرستان مراغه كه با 65/2185 كيلومتر مربع وسعت 8/4 درصد از كل مساحت استان آذربايجان شرقي را تشكيل مي‌دهد از سمت شمال با شهرستان تبريز، از شمال شرق با شهرستان بستان‌آباد، از شرق با شهرستان هشترود، از جنوب با استان آذربايجان غربي و شهرستان ملكان، از جنوب شرق با شهرستان چاراويماق، ازغرب با شهرستان بناب و از شمال غرب با شهرستان اسكو و عجبشير همجوار است.
بخش شمالي اين شهرستان كه شامل دامنه‌هاي جنوبي ارتفاعات سهند مي‌شود، كوهستاني و ناهموار است و بخش مركزي و جنوبي آن به صورت دشت و جلگه است. سه رودخانه ليلان چاي، مردق چاي و صوفي چاي از رودخانه‌هاي مهم و تأمين‌كننده آب كشاورزي شهرستان مراغه به‌شمار مي‌آيند.
شهرستان مراغه آب و هوايي معتدل (متمايل به سردي) و نسبتاً مرطوب دارد.
شهر مراغه با غناي بيش از 3000 اثرتاريخي و بيش از 110 اثرثبتي بازمانده از دوره‌هاي مختلف تاريخي، بستري مساعد براي پرورش اديبان، دانشمندان و هنرمندان متعددي در طول تاريخ بوده وهست. براساس منابع تاريخي مراغه شهري مهم در دوران حكومت ماناها بوده و جزو سه ايالت مهم آذربايجان قديم و با نام اونشديش شناخته شده است. منابع تاريخي مراغه را زادگاه زرتشت ناميده و دانشمندان بر اين باورند كه زرتشت در دامان كوه سهند كه در اوستا از آن با نام اسنوند يادشده متولد شده است.
* اثرتاريخي و ديدني
گنبد سرخ: بنايي چهارگوش دردوطبقه همانند ديگر برج مقبره‌هاي تاريخي است كه در دوره سلجوقي بنا شده است. تاريخ ساخت بنا 542 هجري قمري است. تزئينات آجري و تلفيق آن با كاشي، اسليمي‌هاي گچ‌بري شده و كتيبه‌هاي آجري در چهار ضلع بنا از شاخصه‌هاي ارزشمند آن است كه آغازگر شيوه آذري است. اين بنا به دستور ابوالعز عبدالعزيز بن محمودبن سعد يديم‌الله علده ساخته شده است كه نوشته‌هاي كتيبه ضلع شمالي گواه بر اين مدعا است. اين برج در جنوب شرق شهر مراغه در محله جودي‌آباد واقع است.
برج مدور: اين برج در دوره سلجوقي به سال 563 هجي قمري در دوطبقه ساخته شده است. از عناصر تزئيني اين بنا مي‌توان به كاشيكاري، تزئينات آجري و كتيبه آجري بالاي درگاه اشاره كرد. اين برج در مركز شهر مراغه، كوچه موسوي‌ها واقع است.
گنبدكبود: در كنار برج مدور مراغه برج منشور شكل زيبايي وجود دارد كه در دوره سلجوقي همانند برج مدور در دوطبقه بنا شده است. از تزئينات اين بنا مي‌توان طاق نماها، تزئينات آجري و اسليمي‌هاي گچ‌بري شده بدنه خارجي گنبد و نيز كتيبه گچ‌بري شده داخل سردابه اشاره كرد. قطاربندي‌ها و كتيبه‌هاي آجري و كاشي‌كاري‌هاي بدنه برج از ديگر عناصر تزئيني اين بنا است.
گنبد غفاريه: اين گنبد در شمال غرب شهر مراغه كنار رودخانه صوفي چاي مجاور پل هلاكوخان واقع است. اين بنا در دوره ايلخاني و حكومت سلطان ابوسعيد به تاريخ 725 و 728 هجري قمري ساخته شده است. اين بنا چهارگوش به شكل مكعب بر روي سكويي سنگي و سردابه دخمه‌اي استوار شده است. در چهار زاويه آن ستون‌هايي با تزئينات حصيري به چشم مي‌خورد.
معبد مهر: سازه‌اي سنگي در قبرستان روستاي ورجوي وجود دارد كه در منطقه به امامزاده ملامعصوم مشهور بوده و شباهت زيادي به معابد مهر يونان، ايتاليا و تركيه دارد. در دوره صفوي يا اوايل قاجار يكي از روحانيون به نام آخوند ملامعصوم مراغه‌اي را در اين مكان دفن كرده‌اند. به روي ديواره ورودي سمت چپ معبد تصوير ماري حك شده كه اين نقش در دوره اشكانيان بسيار متداول بوده و به روي گچ‌بري‌هاي اين دوره به وفور مشاهده مي‌شود. معبد مهر مراغه به عنوان يكي از معدود معابد صهيونيستي ايران در فاصله حدود 5 كيلومتري جنوب مراغه واقع شده و قديمي‌ترين بناي استان آذربايجان شرقي به‌شمار مي‌رود.
مقبره آقالار (موزه سنگ نگاره‌ها): به عنوان بناي باقيمانده از دوره زنديه بسيار حائز اهميت است عرفا و اشخاص مذهبي و سياسي و هنرمندان اين شهر در اين مكان مقدس آرميده كه عبدالفتاح موسوي مراغي متخلص به شيخ اشراق و شاهزاده قلي ميرزا متخلص به مجنون عليشاه از مهم‌ترين اشخاص دفن‌شده در اين بقعه هستند. اين بنا كه در جنوب شرق مراغه و به فاصله اندكي از گنبد سرخ داخل بوستان آقالار واقع است، در حال حاضر به عنوان موزه سنگ نگاره‌هاي تاريخي كاربري دارد.
مقبره اوحدي مراغه‌اي: اوحدي از عرفا و شاعران قرن هشتم است. مقبره اوحدي كه با الهام از چهار طاقي‌هاي ساساني و بناهاي اسلامي به شكل زيبا ساخته شده است با موزه تخصصي ايلخاني همجوار است.
كليساي هوانس: تنها كليساي باقيمانده از مسيحيان با توجه به نبود خانواده‌هاي مسيحي در اين شهر به عنوان نماد مذهب يكي از اديان الهي بسيار حائز اهميت است. اين بنا در دوره ايلخاني بنا شد و در دوره‌هاي بعد الحاقات و تعميراتي به روي آن انجام گرفت. اين بنا در مجموعه‌اي متشكل از مدرسه ارامنه، خانه كشيش و ساختمان نگهباني قرار دارد.
رصدخانه مراغه: با توجه به سابقه فعاليت‌هاي نجومي در ايران و ديگر كشورهاي اسلامي مي‌توان گفت رصدخانه مراغه نه تنها كاملترين رصدخانه‌اي است كه تا زمان خود ايجاد شده بلكه نخستين رصدخانه مجهز قبل از كشف دوربين به شمار مي‌رود و تمامي معلومات نجومي كه هم اكنون بدون دوربين حاصل مي‌شود در آنجا به دست آمده و تا 300سال بعد رصدخانه‌اي به مجهزي آن در غرب به وجود نيامد. رصدخانه مراغه با توجه به فعاليت‌هاي قبل و بعد از آن (تاقبل از كشف دوربين)، در زمينه علم نجوم و ستاره‌شناسي بايد نقطه اوج تكامل چنين فعاليت‌هايي و چنين موسسه‌اي در كشورهاي اسلامي دانست. غارها و معماري صخره‌اي تپه رصدخانه كه به پيش از اسلام مربوط مي‌شود، نيز از جمله جاذبه‌هاي ديدني تپه رصدخانه به شمار مي‌آيد. اين آثار در غرب شهر مراغه در تپه‌اي به همين نام (رصد داغي) واقع است.
غاركبوتر: همسن با غار علي صدر همدان در بلنداي كوهي كنار رودخانه پرآب جاري در ده زيباي گشايش است.
* اقتصاد
اقتصاد شهرستان مراغه بر پايه توليدات كشاورزي و فرآورده‌هاي دامي استوار است. در چارچوب فعاليت‌هاي كشاورزي شهرستان مراغه علاوه بر تأمين نيازهاي داخلي هرسال مقداري از محصولات كشاورزي و دامي خود را به ساير نقاط استان و كشور و خارج از كشور صادر مي‌كند. ميزان توليدات كشاورزي و دامي و نيز توليد ميوه به ويژه خشكبار مراغه در حدي است كه ضمن خودكفايي مصارف داخلي شهرستان به عنوان يكي از شهرهاي مهم صادركننده خشكبار كشور به‌شمار مي‌آيد.
----------------
روزنامه اطلاعات
مهدی زیدآبادی نژاد
