صومعه‌سرا از شهرستان‌هاي غرب گيلان است که از شمال به انزلي، از جنوب به شهرستان فومن، از شرق به شهرستان‌هاي رشت و شفت و از غرب به شهرستان‌هاي ماسال و رضوانشهر محدود مي‌شود.
ناهمواري‌ها، جلگه و دشت صومعه‌سرا از شمال به تالاب انزلي و جنگل‌هاي مناطق تالابي و از جنوب به دشت حاصلخيز و شاليزارهاي فومن و در قسمت غرب به مناطق کوهپايه‌اي و جنگلي ماسال محدود است.بخش بزرگي ازاين شهرستان در ناحيه جلگه‌اي قرار دارد و در بخش ميرزا کوچک جنگلي ارتفاعاتي با حداکثر 1200متر که پوشيده از جنگل است، ديده مي‌شود . دو منطقه ييلاقي شهرستان به نام‌هاي گندرجي و خونپارجي نيزدر همين ارتفاعات است.
صومعه‌سرا شهر زيبايي است که بين کشتزارها و باغ‌هاي وسيع قرار دارد و برنج و توتون از محصولات مهم آن به شمار مي‌آيدو در کنار آن پرورش کرم ابريشم و چايکاري نيز رواج دارد.
*ابريشم
شهرستان صومعه‌سرا را مي‌توان خاستگاه ابريشم ايران دانست، ابريشم در واقع مهمترين و شاخص‌ترين صنعت و سوغات صومعه‌سرا به شمار مي‌آيدکه مطمئناً در کل کشور بي‌همتا است. هرچند گيلان از نظر تعداد کارخانه‌هاي مربوط به صنعت ابريشم محدود است ولي صومعه‌سرا از اين نظر بسيار غني است.
*ويژگي‌هاي طبيعي
از چهل رودخانه جاري در گيلان 10رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه‌سرا جريان دارد که جملگي از ارتفاعات شهرستان‌هاي ماسال و فومن سر چشمه گرفته و پس از طي مسافتي و عبور از روستاهاي متعدد به تالاب انزلي مي‌ريزد.
از ويژگي‌هاي شهرستان صومعه‌سرا وجود تالاب انزلي در شمال آن است که از نظر زيست محيطي، گردشگري و اقتصادي اهميت ويژه‌اي داردو زيستگاه گونه‌هاي مختلف پرندگان بومي و مهاجر و انواع آبزيان است و به عنوان بزرگترين تالاب دنيا توان‌هاي بالقوه‌اي دارد که يکي از آنها ارزش چراگاهي حاشيه تالاب است.
از مهمترين رودخانه‌هايي که به تالاب انزلي مي‌ريزد مي‌توان به ماسوله رودخان، قلعه رودخان و پسيخان اشاره کرد. همچنين مناطق حفاظت شده سلکه و سياه کيشم با اعتبار بين‌المللي به عنوان محل امني براي زيستگاه پرندگان مهاجر، در شهرستان صومعه‌سرا واقع است.
*وجه تسميه صومعه‌سرا
برخي نام اين شهررا برگرفته از نام عارف بزرگ قرن چهارم و پنجم هجري «شيخ عبدالله صومعه‌اي» مي‌دانند که امروزه مزارش در اول جاده صومعه‌سرا - فومن قرار دارد. برخي بر اين باورند که چون در گذشته‌هاي دور در اين منطقه گلي به نام (صومعه) وجود داشته، نام آن از آنجا گرفته شده‌است. از آنجا که در زبان گيلکي صومعه‌سرا را «سوماسرا» تلفظ مي‌کنند، و با توجه به معني کلمه «سوما» که زاهد و بي‌ريا معني مي‌دهد، گروهي اين مساله را دليل نامگذاري اين منطقه مي‌دانند. والبته قرار گرفتن تعداد قابل توجهي امامزاده و مسجد در اين منطقه نيز از نکات قابل اشاره در نامگذاري اين شهرستان است.
*جاذبه‌هاي گردشگري
از آثار تاريخي صومعه‌سرا نيز مي‌توان به مناره گسنگر روستاي مناره بازار دهستان طاهرگوراب، آثار به جا مانده از پل خشتي در روستاي پردسر، پل خشتي گازرودبار و سيد خروسه در هفت دغنان ضيابر اشاره کرد که بعضا به وسيله سازمان ميراث فرهنگي در حال مرمت و بازسازي است.
مناره گسنگر: اين مناره که در روستاي مناره بازار و در 36 کيلومتري غرب شهرستان رشت در سر راه يک جاده قديمي معروف به جاده شاه عباسي واقع است، ياد آور مناره‌هاي بزرگ سلجوقي در ديگر مناطق ايران است. هيچ کتيبه‌اي که تاريخ بنا و باني آن را معرفي کند، وجود ندارد.
مناره با آجرهاي مربع شکل به ابعاد 13×13 سانتيمتر و قطر 6 سانتيمتر بنا شده و جز در قسمت فوقاني که دو نوار آجرکاري تزييني آن را زينت داده، در ديگر قسمت‌ها کاملاً ساده و بدون آلايش است.
از بازارهاي عمده صومعه‌سرا مي‌توان، به بازار مرجقل، ضيابر، گوراب زرميخ، صومعه‌سرا و پنجشنبه بازار طاهرگوراب که ديگر رونق ندارد اشاره كرد.
وجود 180 مسجد و بقعه متبرکه در اقصي نقاط صومعه‌سرا نشان ازمذهبي بودن مردم اين ديار و علاقه آنان به ائمه اطهار(ع) دارد.
صومعه سرا از مناطق زيبا و ديدني استان گيلان است که از ديد مسافران و حتي مردم اين شهرستان دور مانده است.
ناشناخته ماندن اين شهرستان موجب شده تا نتواند به عنوان يک منطقه گردشگري براي مسافران جاذبه داشته باشد و ديدني به نظر آيد.
صومعه سرا به دليل قرار گرفتن در حاشيه جنوبي تالاب انزلي سالانه پذيراي پرندگان مهاجري از قبيل کيلار، فيلوش، خوتکاي پرسفيد و معمولي است که براي هر مسافري زيبا و خاطره انگيز است.
منطقه زيبا و کوهستاني «تنيان» واقع در بخش ميرزاکوچک يا گوراب زرميخ صومعه‌سرا از نقاط زيباي طبيعي به شمار مي‌رود که به دليل طبيعت فرح انگيز و نشاط آور و منحصر به فرد، از جاذبه‌هاي طبيعي اين شهرستان است.
*پوشش جنگلي
در قسمت کرانه‌هاي تالاب انزلي، جنگل‌هاي ويژه نواحي مردابي به چشم مي‌خورد. در جنگل‌هاي منطقه انواع درختان، راش، توسکا، افرا نمدار، ممرز، سپيدار، اوجا، خرمالو، ارس، گردو و از همه مهمتر صنوبر وجود دارد. صومعه‌سرا منطقه ييلاقي ندارد.
*کوه‌ها
شهرستان صومعه‌سرا کلاً در ناحيه جلگه‌اي قرار گرفته و به غير از تعدادي کوه کم ارتفاع، بدون کوه و قلل است. کوه خمباراجي (خمبارژي) با ارتفاع 946 متر در محدوده دهستان گوراب زرميخ (تنيان) در 20 کيلومتري غرب شهرستان صومعه‌سرا واقع است و کوه‌هاي سياهکوه، سفيدلنگان کوه و پلنگ دره کوه حداکثر ارتفاعشان به (1200) متر مي‌رسد.
*نوخاله
معماري سنتي روستايي در صومعه‌سرا به تجربه گرانبهاي گذشتگان تکيه داشته و هماهنگ با عوامل محيطي پديد آمده‌است که در چگونگي معماري عوامل آب و هوايي همچون باران مداوم، وزش بادها، طبيعت و مواد موجود در دسترس نقشي اساسي دارد ودر بعضي مناطق نوع خانه‌ها مانند تلمبار و کندوج در ارتباط مستقيم با کار کشاورزي است.
يکي از روستاهاي سرسبز صومعه‌سرا نوخاله‌است. در فاصله کمي از اين روستا و در ساحل رودخانه عريض و بسيار زيباي نوخاله مرتع سبز وسيعي خود نمايي مي‌کند که محل نگهداري و قرق اسب‌ها و گاوها است. اين رودخانه با عبوراز چند روستا از روستاي سرسبز و توريستي سياهدرويشان گذشته و به تالاب انزلي مي‌رسد. صوفيان ده يکي از دهات بسيار زيباي صومعه‌سرا است.اين ده طبيعت دل انگيزي دارد ودر مجموعه تفريحي ـ گردشگري بسيار زيبايي ساخته شده‌است.
روزنامه اطلاعات
مهدی زیدآبادی نژاد
