مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

جشن سپندارمزگان (اسفندگان)

جشن اسفندگان (سپندارمذگان) یکی از جشن‌های ایرانی است که امروز زرتشتیان آنرا در روز اسفند (سپندارمذ - پنجمین روز) از ماه اسفند (سپندارمذ) برابر با بیست و نهم بهمن در گاهشماری خورشیدی امروزین برگزار میکنند. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان باستان این روز را روز بزرگداشت زن و زمین می‌دانستند. اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند ذکر کرده اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمان خیام که پس از ابوریحان میزیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاهشماری ایرانی، تاریخ ذکر شده در منابع کهن را باید به روز رسانی کرد.

واژه اسفند
واژه فارسی «اسفند» در زبان فارسی امروز، از واژه پهلوی «سپندارمت»((Spandarmat و اوستایی «سپِنتَه آرمَئی تی»(Spenta-Armaiti) بر گرفته شده است.[۱]

پیشینه
در گاه‌شماری‌های گوناگون ایرانی، علاوه بر این که ماه‌ها نام داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. برای نمونه روز نخست هر ماه «روز اورمزد»، روز دوم هر ماه، روز بهمن (سلامت، اندیشه) که نخستین صفت خداوند است، روز سوم هر ماه، اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم هر ماه، شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم هر ماه، «سپندارمذ» بوده‌است. سپندار مذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می‌دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را به‌عنوان نماد مهر مادری و باروری می‌پنداشتند.
در هر ماه، یک بار، نام روز و ماه یکی می‌شده‌است که در همان روز که نامش با نام ماه مقارن می‌شد، جشنی ترتیب می‌دادند متناسب با نام آن روز و ماه. مثلاً شانزدهمین روز هر ماه، «مهر» نام داشت و که در ماه مهر، «مهرگان» لقب می‌گرفت و می‌بینیم که چگونه هر جشنی با معنی و مفهوم عمیق خود برای مردم شادی می‌آفرید.
در گاه‌شمار (تقویم) ایران باستان هر سال ۱۲ ماه دارد و هر ماه سی روز است[۲] (والبته برای کامل شدن سال ۵ روز در آخر سال با عنوان ۵ روز پنجه به آن اضافه می‌شود) که هر روز با نامی ویژه شناخته می‌شوند. این تفاوت با تقویم شمسی را داراست که هر ماه در آن ۳۰ روز است در حالی که در گاه‌شمار شمسی بعضی از ماه‌ها ۳۱ و ۲۹ روزه‌است. در گاهشمار ایرانیان باستان یکم اسفند ماه برابر با روز ۲۵ بهمن ماه در گاه‌شمار شمسی است به این علت است که پنجم اسفند ماه در این گاه‌شمار برابر ۲۹ اسفند ماه[۳] در گاه‌شمار شمسی این جشن برگزار می‌شود.[۴]
روز آبان در ماه آبان جشن «آبانگان» است یعنی جشن ستایش آب و روز آذر در ماه آذر جشن «آذرگان» است یعنی جشن ستایش آتش و همین طور روز پنجم ماه دوازدهم (اسفند)، «سپندارمذ» یا «اسفندار مذ» نام داشت که جشنی با همین عنوان می‌گرفتند. «سپندارمذگان» روز زن و زمین است.
روز پنجم اسفند در همه گاه‌شماری‌های ایرانی به عنوان روز جشن اسپندار مذگان شناخته می‌شود.

سپندارمذگان


آیین‌ها
در این روز مردان به همسران خود هدیه می‌دادند. مردان زنان خانواده را بر تخت شاهی می‌نشاندند و از آنان اطاعت می‌کردند و به آنان هدیه می‌دادند. این یک یادآوری برای مردان بود تا مادران و همسران خود را گرامی بدارند و چون یاد این جشن تا مدت‌ها ادامه داشت و بسیار باشکوه برگزار می‌شد همواره این آزرم و احترام به زن برای مردان گوشزد می‌گردید.

اختلاف در زمان برگزاری
هم‌اکنون در برخی جاها، به جای روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند)، روز ۲۹ بهمن را روز جشن سپندارمذگان می‌دانند. درباره پرسش بخاطر وجود دوگانگی‌ها باید گفت که جشن‌ها و فاصله‌های میان آنان در نوشته‌های کهن ایرانی دارای تعریف و اندازه‌های مشخصی است که به مانند دانه‌های یک زنجیر در پیوستگی کامل با یکدیگر هستند. تغییر جای یکی از آنان، موجب گسست همه این رشته خواهد شد.
چنانکه در منابع ایرانی آمده‌است، جشن سده پس از ۴۰ روز از شب یلدا یا چله، و پس از ۱۰۰ روز از اول آبان قرار دارد. همچنین جشن سده، پیش از ۲۵ روز از جشن اسپندگان است.
این اندازه‌ها و فاصله‌های تعریف شده در نوشته‌ها و ریشه‌نامه‌های کهن ایرانی، تنها با گاه‌شماری ایرانی با ماه‌های ۳۱ روزه (مبدأ هجری خورشیدی کنونی) که بزرگترین دستاورد دانش گاه‌شماری در جهان است، همسان است؛ ولی با کتابچه‌ای نوساخته که در چند سال گذشته در ایران با نام سالنمای دینی زرتشتیان چاپ می‌شود، هماهنگی ندارد. چرا که در این کتابچه، فاصله ۱۰۰ روزه از اول آبان تا جشن سده به ۱۰۶ روز، فاصله ۴۰ روزه شب چله (یلدا) تا جشن سده به ۴۶ روز، و فاصله ۲۵ روزه جشن سده تا سپندارمذگان (اسپندگان) به ۱۹ روز رسیده‌است که این فاصله‌ها با هیچکدام از اسناد و منابع و تاریخ‌نامه‌های ایرانی هماهنگی ندارد.
این‌ها نمونه‌هایی از آشفتگی‌هایی است که منتشرکنندگان این کتابچه در ذهن نوجویان ایجاد کرده و نه تنها نظام قانونمند گاه‌شماری ایرانی را مخدوش کرده‌اند، بلکه اختلال‌هایی نیز در تقویم سنتی یزدگردی زرتشتی که در میان بسیاری از زرتشتیان ایران و عموم زرتشتیان هند و جهان رواج دارد، به وجود آورده‌اند.
قدمت ۲۰ ساله این تقویم، دستکاری‌های فراوان در گاه‌شماری ایرانی و زرتشتی نبود هیچگونه سامانه کبیسه‌گیری و تعریف مشخص از طول سال، مبدأ سالشماری ساختگی و نیز اختلاف‌های فراوان با دیگر زرتشتیان جهان باعث شده که زرتشتیان نیز چنین دستکاری‌هایی در قواعد سنتی و دینی را نادرست شمارند.
از این رو، زمان درست شب یلدا برابر با شامگاه ۳۰ آذر، جشن سده در ۱۰ بهمن و جشن سپندارمذگان (اسپندگان) در ۵ اسفند است[۵].

آیین‌ها و دیگر نام‌ها
این جشن را با نام‌های جشن برزیگران هم نامیده‌اند.[۶] در روز اسپندگان چند جشن با مناسکی به‌خصوص برگزار می‌شده‌است. نخستین آنان جشن مردگیران یا جشن مژدگیران بود که ویژه زنان بود. در این روز مردان برای زنان هدیه می‌خریدند و از آنان قدردانی می‌کردند.[۷] امروزه نیز بیشترین جنبهٔ مورد تأکید در اسپندگان قدردانی از زنان است. در زمان گذشته -چنانکه ابوریحان روایت کرده‌است- عوام کارهای دیگری هم می‌کردند چون آیین‌های جادویی برای دورکردن خرفستران. اما ابوریحان این آیین‌ها را تازه و نااصیل خوانده‌است.[۸]

1 - گاهشماری و جشن های ایران باستان، هاشم رضی، صفحه 687
2 - وب سایت شخصی کورش نیکنام
3 - http://www.zoroastriannews.com/2007/02/16/آگاهی‌های-درباره-جشن-اسفندگان/
4 - وب سایت شخصی کورش نیکنام
5 - خبرگزاری میراث فرهنگی CHN
6 - رضی ۶۸۷
7 - رضی ۶۸۸
8 - رضی ۶۸۸


برگرفته از : دانشنامه ویکی پدیا

دیدگاه‌ها  

0 # hadii3 1390-11-04 22:40
سلام....بالاخره نفهمیدم اسفندگان چه روزیه؟
پاسخ دادن
+2 # سرپرست دیدگاه ها 1390-11-05 09:22
گفتاورد از hadii3:
سلام..........بالاخره نفهمیدم اسفندگان چه روزیه؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

درود بر شما . چنانچه در نوشتار بالا نیز اشاره شده است اگر شما پیرو گاهشماری زرتشتی باشید باید سپندارمدگان را در 5 اسفند جشن بگیرید.و اگر پیرو گاهشماری خورشیدی امروزی (گاهشماری خیامی) باشید با توجه به 31 روزی شدن 6 برج از سال باید سپندارمذگان را در روز 29 بهمن جشن بگیرید . پس اگر بخواهیم روز دقیق سپندارمذگان را بر بنیاد گاهشماری رسمی کشور اعلام کنیم همانا 29 بهمن ماه خواهد بود .
پاسخ دادن
+10 # ماهان 1392-11-26 19:17
اقاچه كاريه همون5اسفندبگيرم تامتناسب بااسمش باشه
پاسخ دادن
+2 # ویدا 1392-12-05 09:02
قرار بود امروز روز مهمی واسه من باشه اما متاسفانه به بدترین روز زندگیم تبدیل شد
امیدوارم همه ایرانیان و ایران دوستان در این روز خجسته شاد و پیروز باشند.
پاسخ دادن
+9 # ایران 1393-09-29 12:08
آقا جشن و شادی که خیلی خوب است...برای اینکه بین دوستان اختلاف نباشد و همه راضی شوند پیشنهاد میکنم 1 هفته جشن اسپندارمذ داشته باشیم از 29 بهمن تا 5 اسفند.
پاسخ دادن
+2 # گاهشمار 1393-11-18 22:09
دوستان به دلیل این که 6 ماه نخست گاهشمار زرتشتیان 30 روز هست پس از این که به ماه 7 می رسیم 6 روز از ماه های تقویم ایران عقب می افتد که روز اول بهمن ماه گاهشمار زرتشتی برابر می شه با 25 بهمن ماهتقویم رسمی ایران و همین جور که جلو بریم روز پنجم که نامس سپندارمزد هست برابر می شه با 29 بهمن تقویم رسمی ایران - اشتباه نکنید و بی خودی برای خودتان روزها رو بالا پایین نکنید - فقط لازمه که تمام ماه های سال رو 30 روز کنید و ببینید که چطور بخاطر تقویم رسمی ایران که 6 ماه اول 31 روز است روز اول گاهشمار زرتشتی یک روز یک روز عقب می افته - خیلی ساده هست
پاسخ دادن
+7 # شاهرخ 1393-11-25 19:18
گفتاورد از ایران:
آقا جشن و شادی که خیلی خوب است...برای اینکه بین دوستان اختلاف نباشد و همه راضی شوند پیشنهاد میکنم 1 هفته جشن اسپندارمذ داشته باشیم از 29 بهمن تا 5 اسفند.


درود به شرفت بهترین پیشنهاد بود.
بنده موافقم.
پاسخ دادن
+7 # هیراد 1393-11-26 13:01
سلام
عالیه،با پیشنهاد جشن یکهفته ای موافقم.
لطفاً پیگیری کنید.به دوستان وهموطنان نیز بگوئید.
سپاس...
پاسخ دادن
+4 # مجتبی 1393-11-29 16:31
این جشن در پنجم اسفندماه از گاهشماری خورشیدی است. هرگونه جابجایی در تاریخ برگزاری آن اشتباه محض است. فقط و فقط پنجم اسفند ماه درست می باشد
پاسخ دادن
+2 # ابراهیم 1393-11-29 23:36
آقا لطفا روزش رو دست نزنید ، 5 اسفند
همزمان با روز تولد خودم
همگی شاد و پیروز باشید
پاسخ دادن
+2 # امید 1393-12-05 12:45
پنجم اسفپندمذ روز سپندار مذگانه یا تقویم رو زرتشتی کنید یا اگر نه روزها رو نباید جابجا کرد زیرا درک این موضوع کار ساده ایست که عدد روز پنجم میتواند مناسبتی داشته باشد لکن بیست و نهم هیچ مناسبت عاشقانه ی رسمی یا چنین القابی ندارد ...
پاسخ دادن
+1 # پارسبان 1394-11-25 20:07
گفتاورد از شاهرخ:


درود به شرفت بهترین پیشنهاد بود.
بنده موافقم.


خیلی جالب میشه.
هفته سپندارمزگان یا دهه اسفندگان.
پاسخ دادن
+1 # آتران شهبانوی زرتشتی 1394-11-27 18:58
گفتاورد از hadii3:
سلام..........بالاخره نفهمیدم اسفندگان چه روزیه؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

29 بهمن ماه همون 5 اسفند در گاهشمار زرتشتی
پاسخ دادن
0 # زرتشتي 1396-11-26 18:14
درود - در تقويم زرتشتي هر روزي يه اسم داره و تقويم زرتشتي از 25 بهمن وارد ماه اسفند ميشه . و درستش همون 29 بهمن هست
پاسخ دادن
0 # بهروز 1398-11-23 23:38
سلام دوستان. من یک مطلب در تارنمای ایران بوم خواندم. بسیار درست و جامع بود. در آن به طور علمی ثابت شده است که زمان این جشن پنجم اسفند است. با وجود آن دیگر هیچ دلیلی برای ۲۹ بهمن باقی نمیماند. اگر دوست داشتید بخوانید. نشانی آن:
https://www.instagram.com/p/B8ekKlADwaW/?igshid=kd5dvhuaa3op
پاسخ دادن
0 # ارشان 1399-11-29 11:56
پنجم اسفند درسته و تناسب داره
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML