زندگی نامه و آثار
قدوة‌العلماء و المشايخ همام الدين محمد تبريزی ازمفاخر ساحت ادبيات آذربايجان مي‌باشد او از فحول‌شعرا و مشاهير دانشمندان و اعرف عرفای تبريز است ازمقربين صاحبديوان بوده فخرالزمانی مي‌نويسد به سال676 صاحبديران که عازم هندوستان بود مولانا همام‌تبريزی را هم همركاب خود ساخته است مبرهن است كه‌در اين سفر خواجه همام تبريزی از كسب فيوضات‌جورواجور بي‌بهره نبوده است. نوشته‌اند ايشان در علوم‌ادبيات و فن محاوره و محاضره و شعر و انشاء و حسن‌خط در روزگار خود قرينه نداشته است به سال 706 به‌تفسير وزير خواجه رشيد الدين تقريظ نوشته به‌طوريكه از علوم گوناگون برخوردار بوده از ثروتمندان‌تبريز هم بوده است در كتاب روضات‌الجنان دربارة همام‌چنين نوشته شده خواجه با وجود فضايل ظاهری از باطن‌صافية درويشان نيز مستفيد بوده گوئيا ارادت به شيخ‌حسن بلغاری داشته است. در صحف ابراهيم آمده خواجه‌در اواخر عمر تارك الدنيا شد. از منصب و مال به كلي‌اعراض نموده مريد شيخ سعيد فرغانی شده و از توفيق‌به طواف كعبة معظمه كامياب گشته بعد از مراجعت ازسفر حجاز منزوی و طريقت صوفيت را پيش گرفته‌است. در مجمل فصيحی نوشته شده همام‌الدين تبريزي‌فی خامس عشرين صفر 714 در 116 سالگی به حمام‌رفت و در آنجا غفلتا بدرود حيات گفت. همام درمقبرة‌الشعرای تبريز به خاك سپرده شده است آثار حمام‌عبارت از غزليات و مثنوی و صحبت نامة اوست اين‌اديب و عارف توانا از شاگردان علامة عالم خواجه‌نصيرالدين طوسی مي‌باشد سعدی شيرازی در تبريز بااو ملاقات داشته است گو اينكه در مصاحبت سعدی خودرا برتر از او تشخيص داده و چنين گفته است (پيام ده‌سوی بلبل كه با وجود همام - روا بود! كه سخنهاي‌عشق‌پردازي؟ - همام را سخن دلفريب و شيرين است -ولی چه سود كه بيچاره نيست شيرازي) در شعر الزام‌مالايلزم بر شعر طراوت و ملاحت و وجاهت مي‌بخشدالزام مايلزم محل را موردی نيست.
مهدی زیدآبادی نژاد
