مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

کهن ترین همنوازی جهان در ایران

گردآوری : پایگاه پژوهشی آریابوم

در کاوشی که بین سال­های 1961 تا 1966 میلادی در تپه «چغامیش» خوزستان (نزدیک دزفول) به دست پرفسور«دلوگاز» و«هلن. جی. کانتور» [1] صورت گرفته است، سندی پنج هزار ساله به دست آمده است که کهن­ترین همنوازی (ارکستر) جهان را در خود به یادگار دارد.
این باستان­شناسان در مورد این تصویر گفته اند :

«... این نمونه­ های هنر تصویری با همه­ ی اهمیتی که از نظر حالت هنری، و آگاهی ما به زندگی این دوران دارند، دارای ارزش­ هایی هستند بسی از این بالاتر و اگر درست بگوییم سند نخستین دستاوردهای بشری هستند که ارزش جهانی داشته ­اند. یکی از این نمونه­ ها نخستین سندی است که بشر از موسیقی به شکل هنر سازمان یافته دارد، این تصویر یک گروه نوازنده را نشان می­دهد که در واقع پیشرو ارکسترهای امروزی را مجسم می­کند.

بر روی این تصویر چنگ بزرگی دیده می­شود که پشت سر آن نیمرخ نوازنده­ای زانو زده است. افزون بر چنگ نواز، نفر دومی دیده می­شود که با دست­های باز جلوی چیزی نیم دایره نشسته و طبل می­نوازد.
نوازنده­ ی سوم دو چیز شاخ مانند به دست گرفته است. ما در آغاز می­پنداشتیم قاشک باشد. ولی روی تکه­ ی دیگر به وضوح دیدیم که انتهای یکی از این شاخ­ها به دهان نوازنده می­رسد. بی­گمان نوازنده، یک آلت موسیقی بادی، که شاید بوق بوده، می­نوازد. یکی دیگر هم به دست دارد. نفر چهارمی که دستش را به گونه­ ها برده، درست همان حالت آوازخوان را دارد که بعدها در هنر مصری یافته شد و هنوز هم در خاورمیانه این حالت را می­توان دید.
بنابراین در این تصویر با «ارکستری» روبرو هستیم که دارای سازهای زهی و ضربی و بادی است و خواننده ­ای با آواز آنان را همراهی می­کند. تازه ارکستر گوشه ­ای از صحنه است. نوازندگان جز طبل زن، به سمت راست برگشته ­اند. برابر آن­ها مردی روی بالشی نشسته و میزی در جلوی خود دارد که روی آن خوراکی­ها و افشره­ هایی چیده­ اند و خدمتکاری مشغول پذیرایی است.
صحنه نمایشگر ضیافتی است همراه با موسیقی و احتمالا این ضیافت به آیین­های دینی نیز بستگی داشته است.[2]
باید چند نکته را نیز به این نوشتار افزود :
نخست اینکه، در سمت چپ لوحه نشانی از بریدگی می­بینیم، پس احتمالا سازهایی در طرفی که شکسته و اکنون وجود ندارد نیز وجود داشته است.
دو دیگر اینکه، این مراسم دینی نیست و بزرگی یا امیری را نشان می­دهد که در حال رامش است.
سه دیگر آنکه، آنچه روبروی این مرد است «خوان»[3] است که ایرانیان روی آن غذا و شراب می­خورده ­اند و نوشیدن نیز پس از صرف غذا بوده :

چونان خورده شد، خوان بیاراستند

می رود و رامشگران خواستند

فردوسی

و این بیتی است که بارها در شاهنامه آمده است و اینک تصویر آن از پشت پرده ­های پنج هزار ساله­ ی روزگار بیرون می­آید !
این تصویر یک راز بزرگ دیگر را نیز روشن می­سازد و آن اینست که «چنگ»، سازی ایرانی است و چون در آن هنگام چنگ هفت وتری در ایران بوده پس نت­های موسیقی به ترتیبی که امروزه در جهان شناخته شده است در ایران حداقل پنج هزار سال مرتب شده بوده است !

----------

پانوشت­ها :

[1] استاد باستان شناسی دانشگاه شیکاگو.
[2] مرزهای نو، ص. 26 خرداد 1349 به نقل از ماهنامه­ی یونسکو.
[3] «خوان» به معنی میز هنوز در واژه­های «خوانچه» به معنی میز با پایه­های کوتاه و پیشخوان به معنی میزی که جلوی دکان­ها می­گذارند بر زبان ما جاری است. «میز» نیز واژه­ای ایرانی است و از «میزد»(مـیـَزد) گرفته شده است، و آن غذایی است که در جشن­ها و مراسم مذهبی داده می­شده و «میزدپان» کسی بوده است که آن غذا را در جشن یا مراسم مذهبی می­داده است و بعدها واژه­ی «میزدپان» به «میزبان» تغییر آوا داده است. میز به معنی خوان در سال­های اخیر از میزبان مشتق شد و در شعرها و نوشته­های باستانی همه جا از آراستن خوان سخن رفته است نه از آوردن خوان که معنی سفره از آن بیاید. رومیزی نیز در زبان فارسی «دستار خوان»(دستارخوان - دسترخوان) نامیده می­شود.

دلی را، کش از آنجا نیست قوتی

میان اهل دل، دستارخوان است

عطار نیشابوری

زمینه­ ی شناخت موسیقی ایرانی - استاد فریدون جنیدی

دیدگاه‌ها  

0 # فرانک... 1391-02-11 21:35
سپاسگذار...خییییلی قشنگه....
پاسخ دادن
0 # همايون حاجبي 1391-03-17 16:41
هر چيزي كه تمدن و فرهنگ ايراني را بنماياند و بشناساند مرا بي اندازه سرافراز و دلشاد مي كند . از شما سپاسگزارم كه گوشه هاي تاريك اين سرزمين را نشان مي دهيد و ما را با شكوه هنر و تمدن ايراني آشنا مي كنيد . پاينده باشيد .
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML