مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

درباره ی پاژنام دادگر برای انوشیروان ساسانی

تا پیش از آغاز پژوهش های نوین تاریخی در ایران امروز، انوشیروان ساسانی پادشاهی دادگر و مهربان پنداشته می شد و هر کجا نام او آورده می شد ، پاژنام دادگر یا عادل نیز در کنار آن نوشته می شد.


انوشیروان هنوز هم در میان بسیاری از پژوهشگران و همچنین پیروان کیش زرتشت و بسیاری دیگر از ایرانیان پادشاهی آرمانی و دادگستر و مهرپرور بشمار می آید و دوستداران وی داستان او با پیرزن را نمونه ای از مردم نوازی وی در شمار می آورند . مهر پیروان دین زرتشت به انوشیروان ریشه ی دینی دارد بویژه اینکه انوشیروان مزدکیان را سرکوب کرد . پیروان کیش زرتشت چنین مهری را به گشتاسپ هم دارند و آن نیز ریشه ی دینی دارد.

راست آن است که انوشیروان ، چون بسیاری دیگر از پادشاهان ایرانی ، هم کارهای خوب انجام داده و هم کارهای بد و هر کس که بخواهد درباره ی او یکسویه داوری کند( چه بخواهد او را پادشاهی دادگر بخواند یا ستمگر) ناچار است یا از کارهای بد او چشم پوشد، یا از کارهای خوبش و اینگونه داوری با دانش و انصاف سازگار نیست بنابراین باید کارهای خوب و بد او بگونه ای جداگانه سنجیده شود .

اما پرسشی که در اینجا خودنمایی می کند این است که چگونه تاریخ با آگاهی از انجام برخی کارهای ناشایست او ، چشم از روی این کردارها بسته و او را یکسر "دادگر" خوانده است ؟!

فریدون جنیدی بر این باور است که پاژنام دادگر از زمانی به انوشیروان داده شد که مزدکیان را سرکوب کرد . موبدان دربار که از این کار او بسیار خرسند و شادمان بودند او را انوشه روان دادگر خواندند (مانند پاژنام شهید برای ناصرالدین شاه قاجار که از سوی درباریان به وی داده شد و هیچگاه ایرانیان او را شهید نپنداشتند) و این پاژنام برای خسرو ماندگار شد. جنیدی خسروانوشیروان را از برای آزار و زندانی کردن بزرگمهر دانشمند بزرگ ایران ، سخت نکوهش کرده و سرکوب و کشتار مزدکیان بدست انوشیروان را یک ستم بزرگ برشمرده است .

باستانی پاریزی درباره ی چرایی گزینش این پاژنام برای خسروانوشیروان در کتاب سیاست و اقتصاد عصر صفوی می نویسد:

انوشیروان همانقدر که پی جوئی می کرد تا مزدکیان را تخت فشار قرار دهد ، بهمان میزان هم کوشش داشت که از فشار بر طبقات عامه کاسته شود . بدینجهت بهترین نوع مالیات بندی و طبقه بندی مالیاتی را ایجاد کرد . لقب عادل بیش از آنکه متوجه مزدک کشی او باشد ، مربوط به خراج بندی و طبقه بندی عادلانه ی مالیاتی اوست.

باستانی پاریزی وارونه ی دیدگاه جنیدی باور دارد که انوشیروان این پاژنام را از مردمان ایران گرفته است و ایرانیان با کارهای او در دربار (کشتار مزدکیان و زندانی کردن بزرگمهر و...) کاری نداشته اند و از کارهای اقتصادی او خشنود بوده اند . این دیدگاه می تواند درست باشد زیرا جامعه ی آنروزگار آگاهی کمی از درون دربار داشته و اگر هم آگاه می شده ، کاری نمی توانسته است بکند ولی کارهای اقتصادی انوشیروان به چشم مردمان کشور می آمده و در زندگی آنان کارایی داشته است .

اما امروز دیگر نمی توان یکسویه به داوری نشست و برای داوری درباره ی خوبی و بدی یک پادشاه می باید همه ی کارهای او را در ترازو سنجید و سپس به یک برآیند درست دست یافت .

بنابراین با سنجیدن همه ی کارهای انوشیروان می توان گفت که او یک پادشاه خاکستری است و در کنار کارهای خوبی که انجام داده ، کارهای بدی هم کرده است و گزینش پاژنام دادگر(عادل) برای او هر چند در تاریخ ها و چکامه ها نگاشته و ماندگار شده است ، برازنده نیست .

....................

مهدی زیدآبادی نژاد (گروه پژوهندگان مهرمیهن)

دیدگاه‌ها  

0 # محتشم محمدی 1397-09-20 11:24
درود بر شما . دست مریزاد. نگارش خوبی بود . تنها واژه ی «انصاف» ناسره بود.
جستار سودمندی بود . آفرین و بدرود.
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML