بهرام گور ، خوشنام ترین پادشاه ساسانی است که در هنگام پادشاهی او ایرانیان روی خوشی و شادی را می بینند و چندی رامش می برند . بهرام هم دلاور و جنگاور بود و هم خوشگذران و بزم ساز . بهرام تا 38 سالگی بیشتر به نخچیر و خوشگذرانی می پردازد و نرم نرم در کارها پخته تر و سنجیده تر می شود . بهرام بیشتر از آنکه در کاخ پادشاهی بنشیند به این سو و آن سو می رود و بگونه ای بیشتر می پسندد که با مردمان زندگی کند .
بهرام برای سنجش جایگاه خود در میان ایرانیان گاهی به گونه ی ناشناس و تنها، به خانه ی روستاییان می رفت و از آنان درباره ی وضعیت زندگی و پادشاه و کارداران خود در آن روستا و شهر پرسش می نمود و داستان رفتن بهرام به خانه ی زن و مرد روستایی جزو همین سنجیدن ها و پژوهش هاست که البته داستانی بسیار شنیدنی و زیباست . بهرام از زبان بانوی روستایی می شنود که کارداران بهرام رفتار نیکی با مردمان ندارند و ...
این گشت و گذارها ی بهرام گور و نخچیر و خوشگذرانی های او برخی موبدان و بزرگان کشور و همچنین پادشاهان سرزمین های دیگر را نسبت به او بدگمان می کند ، چنانکه می پندارند بهرام پادشاهی سرخوش و خوشگذران و سست اراده است . نظامی گنجوی در همین زمینه آورده است :
گفت هر کس که مست شد بهرام
دین به دینار داد و تیغ به جام !
در همین هنگام شاه چین از فرصت بهره می جوید و با لشکری به مرزهای ایران زمین نزدیک می شود و در مرو اردو می زند و از ایرانیان درخواست باژ گران می کند ! بزرگان ایران که بهرام را مرد کارزار نمی دانستند از رفتارهای او سخت آشفته بودند دگربار او را نکوهش کرده و به گلایه پرداختند اما بهرام به آنان وعده داد که با یاری خداوند، ایران را در برابر دشمنان نگاه می دارد :
به نیروی آن پادشاه بزرگ
من ایران نگه دارم از چنگ گرگ
بهرام به صورت نهانی و پس از گذشت از راه های پنهانی و بیراهه با سپاه وفادار و اندک خود ، خاقان چین را قافلگیر کرده و سپاه خاقان را تار و مار کرده و فراری می دهد . پس از این رویداد بهرام در نزد بزرگان نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار می شود و ستایش موبدان را بر می انگیزد .
بهرام پس از چندی در پی اصلاح اوضاع کشور بر می آید و به کارداران خود نامه نگاشته و آنان را به اصلاح امور کشور و رسیدگی به حقوق ایرانیان فرا می خواند و بر پایه ی بن مایه های تاریخی برخی از کارداران بیدادگر را از کار بر کنار می کند .بهرام همچنین خراج 7 ساله را بر ایرانیان می بخشد. نامه ای که بهرام گور به کارداران و استانداران ایران می نویسد یکی از پند نامه های شنیدنی و عبرت انگیز است که نیاز است دست اندرکاران کشوری آن را بخوانند و در خدمت به ایرانیان از آن پند گیرند :
در زیر گزیده ی این نامه از زبان فردوسی بزرگ آورده می شود :
بدانید کز داد جز نیکویی
نیاید نکوبد در بدخویی
هرانکس که از کارداران ما
سرافراز و جنگی سواران ما
بنالد ، نبیند بجز چاه و دار
وگر کشته بر خاک افگنده خوار
بکوشید تا رنجها کم کنید
دل غمگنان شاد و بی‌غم کنید
که گیتی فراوان نماند به کس
بی‌آزاری و داد جویید و بس
به هر کارداری و خودکامه‌ای
نوشتند بر پهلوی نامه‌ای
که از زیردستان جز از رسم و داد
نرانید و از بد نگیرید یاد
هرانکس که درویش باشد به شهر
که از روز شادی نیابند بهر
فرستید نزدیک ما نامشان
برآریم زان آرزو کامشان
دگر هرک هستند پهلونژاد
که گیرند از رفتن رنج یاد
هم از گنج ما بی‌نیازی دهید
خردمند را سرفرازی دهید
کسی را که فامَ ست و دستش تهیست
به هر کار بی‌ارج و بی فرهیست
هم از گنج‌ماشان بتوزید فام
به دیوانها شان نویسید نام
ز یزدان بخواهید تا هم چنین
دل ما بدارد به آیین و دین
بدین مهر ما شادمانی کنید
بران مهتران مهربانی کنید
همان بندگان را مدارید خوار
که هستند هم بندهٔ کردگار!
کسی کش بود پایهٔ سنگیان
دهد کودکان را به فرهنگیان
به دانش روان را توانگر کنید
خرد را ز تن بر سر افسر کنید
ز چیز کسان دور دارید دست
بی‌آزار باشید و یزدان‌پرست
بکوشید و پیمان ما مشکنید
پی و بیخ و پیوند بد برکنید
به یزدان پناهید و فرمان کنید
روان را به مهرش گروگان کنید
مجویید آزار همسایگان
هم آن بزرگان و پرمایگان
ز درویش چیزی مدارید باز
هرانکس که هست از شما بی‌نیاز
به پاکان گرایید و نیکی کنید
دل و پشت خواهندگان مشکنید
هران چیز کان دور گشت از پسند
بدان چیز نزدیک باشد گزند
ز دارنده بر جان آنکس درود
که از مردمی باشدش تار و پود
***
سوی مرزبانان فرمانبران
خردمند و دانا و جنگی سران
به هر سو نوند و سوار و هیون
همی رفت با نامهٔ رهنمون
چو آن نامه آمد به هر کشوری
به هر نامداری و هر مهتری
همی گفت هرکس که یزدان سپاس
که هست این جهاندار یزدان شناس!
......................
پژوهش : مهدی زیدآبادی نژاد (گروه نویسندگان مهرمیهن)
تندیس بهرام گور در باکو