کووش بزرگ نخستين مبدع طرح چهار باغ در جهان
- توضیحات
- دسته: گذشته ی ایران
- بازدید: 6987
حمد کاظم بهادريپور _ طبق مطالعات و پژوهشهاي انجام گرفته با توجه به طراحي باغ پاسارگاد توسط کوروش ميتوان او را به عنوان اولين ابداعکننده طرح چهارباغ در جهان پذيرفت.اعتباري که پاسارگاد بر مبناي طرح چهارباغ بهدست آورد به حدي بود که الگوي بصري چهارباغ تا قرنها پس از او نيز به عنوان مبناي طرحهاي باغهاي ايراني به کار گرفته شد.
با توجه به تناسب و توازني که کوروش کبير با ساخت چهارباغ سلطنتي پارساگاد بوجود آورد، مسير تازهاي در طرح باغ مطابق با ذوق و سليقه ايرانيان آغاز شد، مسيري که با دستور او آغاز و سالها پس از او نيز به عنوان الگوي باغ ايرانيان مورد قبول نسلهاي پس از او قرار گرفت.
عليرغم اينکه پس از کوروش، داريوش دستور ساخت بناهاي يادماني با الگوي چهارگوش جديد را داد ولي اين الگوها نيز منطبق با نظم چهارتايي باغها بودهاند.
قطعهبنديهاي چهارتايي در باغها و طرحهاي مربع شکل و کلاً طرحهاي (چهارباغ) مدتهاست که پس از کوروش همزيستي با يکديگر را ادامه ميدهند.
با در نظر گرفتن تأکيد ايرانيان بر سازگاري طرح باغهاي خويش با محيط زيست و شرايط پيرامون ، به غير از تأمين اهداف کاربردي از احداث باغهاي سلطنتي ،در همان انديشه نمايش قدرت و شکوه و عظمت خويش از طريق باغهاي سلطنتي بودهاند.
براي کساني که قوه ادراک رموز و مسائل را از طريق مشاهده يادمانهاي باشکوه داشته باشند، باغ سلطنتي دروني کوروش، يک مجموعة کامل از طيف وسيعي از پيامهاي سياسي و به نمايش گذاشتن قدرت حاکمه است.
در مقابل شهرت بابليان براي ساخت باغهاي معلق بابل که در حقيقت ابداعکننده الگوي بصري سيلندري شکلي جهت بيان قدرت خويش بودند، تمدن ايران با باغهاي سلطنتي چهارگوش خود قرار دارد.
شهرت اين چهار باغها تا حدي است که غربيان کوروش کبير را (پادشاه چهارباغ) لقب ميدهند.
پلان چهار قسمتي باغ سلطنتي کوروش چيزي فراتر از يک قطعهبندي ساده و جديدالشکل در زمين است.
شکل قطعهبندي باغ در پاسارگاد در حقيقت سمبلي از قدرت و اعتبار ايرانيان و طرح چهارتايي باغ استعارهاي از تمدن ايراني است.
ايرانيان تقسيمبندي چهارتايي را نمادي خوشيمن ميدانستندو اعتقاد داشتند که همانطور که جهان به چهار بخش تقسيم شده و چهار عنصر اصلي منشا پيرايش جهان است، پس باغهاي هخامنشي نيز بايستي تقسيمبندي چهارتايي داشته باشد.
با اين عمل در حقيقت باغهاي سلطنتي هخامنشي نمادي از عالم يا جهان کوچک گشته است.
بوستانهاي وسيعي که به دستور پادشاه پاسارگاد ساخته شدند، پاراديسوس داراي تعريف مشخصي از ديدگاه پادشاه بودهاند.
در حقيقت، پرديسها از نظر کوروش کبير نماد زمينهاي حاصلخيز، دنياي نظم داده شده و جهاني يکدست فارغ از هرگونه گسستگي داخلي يا خارجي هستند.
تأثير الگوي بصري چهارباغ بر جهان پلان باغ سلطنتي پاسارگاد، بر ساختار باغهاي پس از خود در مقياس وسيع اثر گذاشته است.
مشخصههاي اساسي ابداع شده در پاسارگاد در باغهاي ايراني و باغهاي اسلامي پس از خود در زمينههاي وسيع و با پيچيدگيهاي بيشتر مطرح گشتهاند. نماد باغهاي چهارتايي هخامنشيان در دوره ساسانيان و دوره هاي اسلامي کاملاً مشخص است. باغهاي ايراني موجب بوجود آمدن باغهاي محوري و متقارن در جنوب ايتاليا در اواسط قرن نهم ميلادي شدند. در قصرالحمرا در جنوب اسپانيا وجوه مشخصي از باغهاي ايراني در طيف وسيع خودنمايي ميکند.
طراحان باغهاي پاتيلا پوترا (سلسله مانوريها) قصد داشتند با طرحهاي خويش عظمت و شکوه باغهاي ايراني هخامنشيان را تحت تأثير و تحتالشعاع هنر خود قرار دهند.
ولي حتي در مقام رقابت نيز باغهاي هنري ساخته شده در پيش از اسلام چه از نظر طرح و چه از نظر مصالح سنگي به کار گرفته شده، در مقابل معماري و بناي باغهاي ايراني حرفي براي گفتن نداشتند.
علاقةآشکار کوروش کبير براي به نمايش گذاشتن معيارهاي جديد در بکارگيري سنگ يکي از عوامل اصلي در ترغيب او به ساخت آبگذرها و حوضچههايي از سنگ خوشتراش بود.
روايت است که کوروش اولين کسي بود که درختکاري رديفي منظم را دستور داده و به دست خود،زيباترين درخت را مدالهاي جواهر نشان بخشيد. جايزه کشاورزي داد.
پايتخت کوروش کبير بهصورت مجموعههاي باغ اندر باغ بود، از طرفي باغي آرامگاه را احاطه کرده و در کنار آن باغي که مجموعه کاخها را در برداشت، قرار داشت.
مجموع آبراهههاي شناسايي شده يک هزار و 100 متر است که پرديسي را به ابعاد 250*300 متر مربع تشکيل دادهاند
30 عدد حوضچه در مسير کناري و 43 عدد در مستطيل مرکزي وجود داشتهاند که در حال حاضر تعداد اندکي از آنها را ميتوانيم مشاهده کنيم.
آب رودخانه پلوار از مسيرهاي فرعي وارد اين آبروها و حوضچهها ميشده و پس از گردش در پرديس پاسارگاد و به احتمال زياد آبرساني به آن،خارج ميگرديده است.
گفتني است باغ ارم نيز که در بلوار ارم واقع شده از زيباترين باغهاي شيراز و ايران است که درختان سروناز آن شهرت جهاني دارند و در حال حاضر باغ گياهشناسي ودانشکده حقوق دانشگاه شيراز درآن قرار دارند.
اين باغ توسط محمد قلي خان ايلخاني قشقايي ساخته شده وپسر ميرزا حسنعلي خان ملقب به نصير الملک آن را در سال 1315 هجري قمري بدين صورت در آورده است .
باغ داراي عمارتي سه طبقه وزيبا به سبک قاجاريه است که از نظر معماري، نقاشي، حجاري، کاشيکاري و گچبري از شاهکارهاي زمان قاجاريه است.
--------------------------------------------------------------------------------------------
مدير روابط عمومي اداره کل ميراثفرهنگي، صنايعدستي و گردشگري استان فارس