مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

کووش بزرگ نخستين مبدع طرح چهار باغ در جهان

چهارباغ

حمد کاظم بهادري‏پور _ طبق مطالعات و پژوهش‏هاي انجام گرفته با توجه به طراحي باغ پاسارگاد توسط کوروش مي‏توان او را به عنوان اولين ابداع‌کننده طرح چهارباغ در جهان پذيرفت.اعتباري که پاسارگاد بر مبناي طرح چهارباغ به‏دست آورد به حدي بود که الگوي بصري چهارباغ تا قرن‏ها پس از او نيز به عنوان مبناي طرح‌هاي باغ‌هاي ايراني به کار گرفته شد.

با توجه به تناسب و توازني که کوروش کبير با ساخت چهارباغ سلطنتي پارساگاد بوجود آورد، مسير تازه‌اي در طرح باغ مطابق با ذوق و سليقه ايرانيان آغاز شد، مسيري که با دستور او آغاز و سال‏ها پس از او نيز به عنوان الگوي باغ ايرانيان مورد قبول نسل‌هاي پس از او قرار گرفت.
علي‏رغم اين‏که پس از کوروش، داريوش دستور ساخت بناهاي يادماني با الگوي چهارگوش جديد را داد ولي اين الگوها نيز منطبق با نظم چهارتايي باغ‌ها بوده‏اند.
قطعه‌بندي‌هاي چهارتايي در باغ‌ها و طرح‌هاي مربع شکل و کلاً طرح‌هاي (چهارباغ) مدت‏هاست که پس از کوروش همزيستي با يکديگر را ادامه مي‌دهند.
با در نظر گرفتن تأکيد ايرانيان بر سازگاري طرح باغ‌هاي خويش با محيط زيست و شرايط پيرامون ، به غير از تأمين اهداف کاربردي از احداث باغ‌هاي سلطنتي ،در همان انديشه نمايش قدرت و شکوه و عظمت خويش از طريق باغ‌هاي سلطنتي بوده‌اند.
براي کساني که قوه ادراک رموز و مسائل را از طريق مشاهده يادمان‌هاي باشکوه داشته باشند، باغ سلطنتي دروني کوروش، يک مجموعة کامل از طيف وسيعي از پيام‏هاي سياسي و به نمايش گذاشتن قدرت حاکمه است.

در مقابل شهرت بابليان براي ساخت باغ‌هاي معلق بابل که در حقيقت ابداع‌کننده الگوي بصري سيلندري شکلي جهت بيان قدرت خويش بودند، تمدن ايران با باغ‌هاي سلطنتي چهارگوش خود قرار دارد.
شهرت اين چهار باغ‌ها تا حدي است که غربيان کوروش کبير را (پادشاه چهارباغ) لقب مي‌دهند.
پلان چهار قسمتي باغ سلطنتي کوروش چيزي فراتر از يک قطعه‌بندي ساده و جديد‌الشکل در زمين است.
شکل قطعه‌بندي باغ در پاسارگاد در حقيقت سمبلي از قدرت و اعتبار ايرانيان و طرح چهارتايي باغ استعاره‌اي از تمدن ايراني است.
ايرانيان تقسيم‌بندي چهارتايي را نمادي خوش‌يمن مي‌دانستندو اعتقاد داشتند که همان‌طور که جهان به چهار بخش تقسيم شده و چهار عنصر اصلي منشا پيرايش جهان است، پس باغ‌هاي هخامنشي نيز بايستي تقسيم‌بندي چهارتايي داشته باشد.
با اين عمل در حقيقت باغ‌هاي سلطنتي هخامنشي نمادي از عالم يا جهان کوچک گشته است.
بوستان‌هاي وسيعي که به دستور پادشاه پاسارگاد ساخته شدند، پاراديسوس داراي تعريف مشخصي از ديدگاه پادشاه بوده‌اند.
در حقيقت، پرديس‏ها از نظر کوروش کبير نماد زمين‏هاي حاصلخيز، دنياي نظم داده شده و جهاني يکدست فارغ از هرگونه گسستگي داخلي يا خارجي هستند.
تأثير الگوي بصري چهارباغ بر جهان پلان باغ سلطنتي پاسارگاد، بر ساختار باغ‌هاي پس از خود در مقياس وسيع اثر گذاشته است.
مشخصه‌هاي اساسي ابداع شده در پاسارگاد در باغ‌هاي ايراني و باغ‌هاي اسلامي پس از خود در زمينه‌هاي وسيع و با پيچيدگي‌هاي بيشتر مطرح گشته‌اند. نماد باغ‌هاي چهارتايي هخامنشيان در دوره ساسانيان و دوره هاي اسلامي کاملاً مشخص است. باغ‌هاي ايراني موجب بوجود آمدن باغ‌هاي محوري و متقارن در جنوب ايتاليا در اواسط قرن نهم ميلادي شدند. در قصر‌الحمرا در جنوب اسپانيا وجوه مشخصي از باغ‌هاي ايراني در طيف وسيع خودنمايي مي‌کند.
طراحان باغ‌هاي پاتيلا پوترا (سلسله مانوري‌ها) قصد داشتند با طرح‌هاي خويش عظمت و شکوه باغ‌هاي ايراني هخامنشيان را تحت تأثير و تحت‌الشعاع هنر خود قرار دهند.
ولي حتي در مقام رقابت نيز باغ‌هاي هنري ساخته شده در پيش از اسلام چه از نظر طرح و چه از نظر مصالح سنگي به کار گرفته شده، در مقابل معماري و بناي باغ‌هاي ايراني حرفي براي گفتن نداشتند.
علاقةآشکار کوروش کبير براي به نمايش گذاشتن معيارهاي جديد در بکارگيري سنگ يکي از عوامل اصلي در ترغيب او به ساخت آب‏گذرها و حوضچه‏هايي از سنگ خوشتراش بود.
روايت است که کوروش اولين کسي بود که درختکاري رديفي منظم را دستور داده و به دست خود،زيباترين درخت را مدال‏هاي جواهر نشان بخشيد. جايزه کشاورزي داد.
پايتخت کوروش کبير به‏صورت مجموعه‏هاي باغ اندر باغ بود، از طرفي باغي آرامگاه را احاطه کرده و در کنار آن باغي که مجموعه کاخ‏ها را در برداشت، قرار داشت.
مجموع آبراهه‏هاي شناسايي شده يک هزار و 100 متر است که پرديسي را به ابعاد 250*300 متر مربع تشکيل داده‏اند
30 عدد حوضچه در مسير کناري و 43 عدد در مستطيل مرکزي وجود داشته‏اند که در حال حاضر تعداد اندکي از آنها را مي‏توانيم مشاهده کنيم.
آب رودخانه پلوار از مسيرهاي فرعي وارد اين آبروها و حوضچه‏ها مي‏شده و پس از گردش در پرديس پاسارگاد و به احتمال زياد آبرساني به آن،خارج مي‏گرديده است.
گفتني است باغ ارم نيز که در بلوار ارم واقع شده از زيباترين باغ‏هاي شيراز و ايران است که درختان سروناز آن شهرت جهاني دارند و در حال حاضر باغ گياه‏شناسي ودانشکده حقوق دانشگاه شيراز درآن قرار دارند.
اين باغ توسط محمد قلي خان ايلخاني قشقايي ساخته شده وپسر ميرزا حسنعلي خان ملقب به نصير الملک آن را در سال 1315 هجري قمري بدين صورت در آورده است .
باغ داراي عمارتي سه طبقه وزيبا به سبک قاجاريه است که از نظر معماري، نقاشي، حجاري، کاشي‏کاري و گچبري از شاهکارهاي زمان قاجاريه است.

--------------------------------------------------------------------------------------------
مدير روابط عمومي اداره کل ميراث‏فرهنگي، صنايع‏دستي و گردشگري استان فارس

در همین زمینه

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML