تاريخ در طول حيات بشري گاه مورد دستبرد و سوء استفاده قرار گرفته است و گاهي فرهنگ و آداب و رسوم ملت‌ها را براي نسل‌هاي آينده حفظ و معرفي كرده است.
بناها و آثار گذشتگان سرمايه ارزشمند تاريخي هستند كه بايد آنها را شناخت و در حفظشان كوشا بود. حمام نواب يكي از اين بناهاي تاريخي است كه در تهران قرار دارد و نيازمند توجه كارشناسانه است.
بناي تاريخي حمام نواب در محله سرچشمه قرار دارد. اين بنا توسط زناني به نام‌هاي سارا سلطان خاتون و سارا هاجرخاتون كه دختران فردي به نام نواب بودند ساخته شده است و ظاهرا آنها مالكان اين بنا بوده‌اند.
مالكيت اصلي اين بنا در طي ساليان گذشته دست به دست گشته و تغييرات زيادي در مالكيت آن به وجود آمده است.
آخرين مالك اين بنا سه نفر به نام‌هاي رمضان، محمد و يزدان بهراميان بوده‌اند كه بعد از گذشت ساليان دراز و مغفول ماندن، در نهايت اين اثر تاريخي توسط شهرداري تهران مورد تملك واقع شد.
از ويژگيهاي حمام نواب اين است كه اين بنا براي جلوگيري از اتلاف گرما و امكان استفاده از آب قنوات و چشمه‌ها به جهت استحمام پايين‌تر از سطح زمين ساخته شده است.
مصالح به كار رفته در ساخت اين بنا شامل آجر، آهك، ساروج، سنگ و كاشي است. در اين بنا پس از مرمت از سيمان نيز جهت حفظ آن استفاده شده است.
حمام نواب داراي بخشهايي چون هشتي، سربينه، تنظيف گرمخانه، سرويس بهداشتي، خزينه، استخر و ستون است. اين بخش‌ها در دوره‌هاي قبل از مرمت بسيار زياد بوده كه در حال حاضر بر اثر مرمت‌هاي متوالي براي حفظ آن به مرور زمان از بين رفته است.
چيزي كه در معماري اين بنا مشهود و قابل ستايش است كاربندي و وجود آهك بر روي سطح بنا بسيار محدود بوده كه حاكي از وجود تزيينات قابل توجه در آن بوده است و نشان از ذوق و استعداد هنري معمار آن دارد.
اين حمام داراي كتيبه كاشي‌كاري شده بوده كه متأسفانه در چند سال گذشته به سرقت رفته است.اين بنا در دوره پهلوي مورد استفاده درباريان قرار داشته است و از آن براي فيلم قيصر نيز استفاده شده است.پس از سالها مغفول ماندن اين بنا كه تخريب‌هايي را در پي داشته است.
اين بنا سال‌هاي 85 تا 88 توسط شهرداري منطقه12 مورد مرمت و احيا و بازسازي قرار گرفت. در حال حاضر اين بنا در حال تبديل و تجهيز شدن به مركزي جهت گردشگري فرهنگي و تاريخي است. از ويژگيهايي ديگر و بارز حمام نواب قرار گرفتن آن در منطقه تاريخي، فرهنگي و تجاري در محله امامزاده يحيي است، محوري كه با قدمت چندين ساله‌اش در بعد حفظ ارزشهاي تاريخي و هويتي پتانسيل آن را دارد كه با كمك متوليان امور فرهنگي به ويژه شهرداري مورد مرمت و بازسازي جامع و اصولي قرار گرفته و به عنوان يك مركز تاريخي و گردشگري بزرگ مورد استفاده و بازديد اهالي محل و گردشگران داخلي وخارجي قرار گيرد.
بناي تاريخي حمام نواب در خيابان 15خرداد شرقي، كوچه بيك دامغان (بازارچه نواب سابق) پلاك 215 قرار دارد كه بنا به سوابق موجود و معماري آن قدمتش به دوره صفويه مي‌رسد و در اولين نقشه‌هاي تهيه شده از شهر طهران قديم مكانش به چشم مي‌خورد. بناي تاريخي حمام نواب در تاريخ 24/5/85 به شماره 1625 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
مهدي تهراني- روزنامه اطلاعات چاپ 1390 خورشیدی