طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نبشته‌های دوره ساسانی است که در شمال غربی کرمانشاه واقع شده. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح ا‌فزا تبدیل نموده که از دیرباز مورد توجه بوده است. طاق‌بستان در زبان محلی (کردی) «طاق وه‌سان» گفته می‌شود، به معني طاق سنگی. اين مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده است.
شاهان ساسانی نخست نواحی اطراف تخت جمشید را برای تراشیدن تندیس‌های خود برگزیدند؛ اما از زمان اردشیر دوم طاق‌بستان انتخاب شد که در بین راه جاده ابریشم قرار داشت و دارای طبیعتی سرسبز و پرآب بود.
نقاشی و مجسمه‌سازي: زنان موسیقی‌دان که در حال نواختن آلات موسیقی هستند. سنگ‌نگارۀ شکارگاه سلطنتی طاق بستان نخستین تابلوی سنگی با رعایت قاعده و اصول نقاشی در جهان به حساب می‌آید؛ به گونه‌ای که حجاری خسرو سوار بر شبدیز چنان است که گویی اثر از روی نقاشی، برداشته شده‌است. همچنین در طاق بزرگ آثاری از زنان موسیقی‌دان به چشم می‌خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغولند. در بخش دیگری از اين طاق، صحنۀ شکار گراز به چشم می‌خورد که از نظر حرکت و نمایش، از شاهکارهای سنگ‌نگاری به شمار می‌آيد.
پوشاکها: با مطالعۀ تحلیلی در نقش برجسته‌های طاق بستان، لباس رنگارنگ سوارها به چشم مي‌آيد كه با نخهای زرین بافته شده و دارای سبکهای لوزی شکل و تزيین کاملا هندسی است. در صحنۀ شکار گراز، شاه لباسی در تن دارد که پارچه‌اش مزین به نقش سیمرغ در نشانه‌های دایره‌وار است. لباس پاروزنها نیز نقشهای نمایشی دارد. در نقش برجسته‌ای در دیوارۀ جانبی، زیور تشریفاتی جامه پادشاه که بر تخت نشسته، درون شمسه مرکزی به روی قرصی از بلور مهر کنی شده و با انواع زردوزی و گل اندازهای تنگ هم تزيین یافته و جامه ملتزمان و فیل سواران با نگاره‌های گیاهی و پرندگان دست دوزی شده‌است.
نقش‌برجسته تاجگذاری: تصوير اردشیر دوم در كنار اهورا‌مزدا، نخستین نقش برجستۀ طاق بستان است که در کنار طاق کوچک قرار دارد. در سمت راست ایوان کوچک، سنگ نگاره‌ای هست که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم ـ نهمین فرمانرواي ساسانی ـ را نشان می‌دهد. در این صحنه، اردشير به حالت ایستاده با صورتی سه ربعی و بدنی تمام رخ در مرکز صحنه نقش شده که دست چپ را بر روی قبضه شمشیر گذاشته و با دست راست حلقه روبان داری را از زرتشت می‌گیرد. او چشمانی درشت و ابروانی برجسته دارد. ریشش مجعد است و موي انبوهش بر روی شانه‌ها ریخته شده و گوشواره‌ای در گوش و گردنبندی در گردن و دستبندی در مچ دارد. گوشواره او حلقه مدوری است که گوی کوچکی به آن آویزان است. گردنبندش نیز شامل یک ردیف مروارید درشت است.
طاق بزرگ: مهمترین اثر اين مجموعه، طاق بزرگي است که ایوانی مستطیل شكل به عرض ۷ متر و ۸۵ سانت، ارتفاع ۱۱ متر و ۹۰ سانت و عمق ۷ متر و ۶۵ سانت دارد. در جنب ورودی طاق، سنگ‌نگاره‌ای از فرشتگان بالدار همراه با درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقشهای فیل، اسب و قایق نقر شده که از مراسم بزم و شادی حكايت مي‌كند. در زیر نقش تاجگذاری خسرو پرویز، سواری زره‌پوش بر اسب نشسته است. شاه در وسط قرار گرفته و در سمت راستش فروهر با تاجی کنگره‌دار بر سر به چشم مي‌خوردكه حلقه فر ایزدی را به او می‌دهد. لباس شاه و نگارة فروهر تا حدی یکسان است. هر دو شلواری چین‌دار پوشيده‌اند و کمربند و دستبند دارند. در سمت چپ شاه، میترا قرار دارد. در طاق بزرگ، سه تندیس مشاهده می‌شود: فرمانرواي ساساني در میان، فروهر در سمت راست وی، که مانند تاجگذاری اردشیر دوم است و آناهیتا. در سوی چپ. آناهیتا فرشته آبها و نماد خرمی و سرسبزی است.
طاق کوچک: طاق کوچک در میان سنگ نگاره تاج گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد، با فضايی مستطیل شکل به عرض ۵ متر و ۸۰ سانت و ارتفاع ۵ متر و ۳۰ سانت و مراسم تاج گذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می‌کشد. این طاق دو نقش در بالای دیواره طاق و دو کتیبه به خط پهلوی دارد.
نقش برجسته قاجاري: متاسفانه در زمان قاجار در بالای این حجاری بسیار نفیس، دستکاریهايی صورت گرفته و تصاویری را نقر کرده‌اند که لطمه فراوانی به طاق‌بستان وارد کرده است. تصویر حاکم خودخواهي که خواسته یادگاری از خود درست در همين جا بگذارد. این حجاری سيماي محمدعلی میرزا پسر فتحعلی‌شاه قاجار را نشان می‌دهد كه چنان نامناسب و بی ارزش است که ناصرالدین شاه در سفرنامه‌اش در این باب مي‌نويسد: «بالای این صفحه آغاغنی ـ خواجه باشی محمدعلی میرزای مرحوم ـ زحمت کشیده صورت مرحوم شاهزاده را نشسته و حشمت‌الدوله پسرش و پسر کوچکتر را داده است حجاری نموده. خود آغاغنی را هم كه با هیأت مکروه ایستاده، در جلوی شاهزاده نقش کرده‌اند. طوری به او بد افتاده که واقعاً مهوع است و طاق را ضایع کرده است و بس که بد حجاری شده، روی اشکال را رنگ آمیزی کرده‌اند. الحق مایه تضییع طاق شده است!»
برگرفته از : روزنامه اطلاعات
مهدی زیدآبادی نژاد
