يكي از راه‌هاي شناخت اقوام ايراني بررسي نوع زندگي آنهاست، اما از راه ديگري نيز مي‌توان به اين شناخت رسيد و آن هم بررسي نوع مرگ آنها و مراسم و آييني است كه در اين هنگام برپا مي‌كنند. اين شيوه در شكل گورستان‌هاي ايران هم نمود پيدا كرده است.
يكي از شگفت‌ترين گورستان‌هاي ايران، در شمال ايران و در استان مازندران گورستان قديمي سفيدچاه است كه به باور برخي از كارشناسان قدمتش به بيش از 1200 سال مي‌رسد و با نقش‌هاي عجيب‌تر روي سنگ‌هايش در روستايي به نام «سفيدچاه» در جاده ارتباطي شهر گلوگاه در شرقي‌ترين نقطه استان مازندران قرار دارد.
قبر «ملك بادله» كه روزگاري حاكم شمال ايران بود در اين گورستان قرار دارد، اما كمتر كسي به سنگ‌هاي فرو رفته اين والي در خاك اين قبرستان اعتنا مي‌كند.
«سفيدچاه» كه به روايت قبر حاج جرجيس سفيدجاهي، «سفيدجا» و در روايت‌هاي ديگر «اسپ چاه، اسپ تن و روبار» ناميده شده، در دره‌اي ميان كوه‌هاي منطقه هزار جريب از رشته‌كوه البرز قرار دارد.
مردم اين روستا معتقدند خاك اين گورستان شباهت عجيبي با خاك قبرستان وادي‌السلام دارد و مي‌تواند اجساد دفن شده را تا چند سال سالم حفظ كند.
يكي از زيبايي‌هاي اين قبرستان كه شهرتي جهاني به آن بخشيده، نقوش به كار رفته در سنگ قبرها است؛ سنگ قبرها در هر منطقه و كشوري تحت تاثير معماري و فرهنگ آن منطقه و كشور است.
نكته جالب توجه در طراحي اين نقوش آن است كه نقش‌هاي قبور ارتباط مستقيمي با شغل اموات داشت، اما پس از مرگ آخرين بازمانده سنگ‌تراشان و حكاكان روستاي «مصيب محله» كه در نزديكي روستاي سفيدچاه واقع است، عمر حكاكي روي سنگ‌ها بويژه سنگ‌هاي سياه به پايان رسيد.
از ويژگي‌هاي اين گورستان ، قرار داشتن سنگ قبرها به حالت عمودي است و براي نشان دادن اين كه هر كدام از مردگان چه شغلي داشته‌اند، ابزار و ادوات شغلي افراد روي سنگ‌ها حك شده و حتي براي آن كه مشخص شود در اين قبور زن يا مرد به خاك سپرده شده است نمادهايي وجود دارد.
روزنامه ی جام جم
مهدی زیدآبادی نژاد
