«حووض لي قالا» دژ باستاني هريس
- توضیحات
- دسته: یادگارهای فرهنگی
- بازدید: 3036
رشته كوه آتشفشاني خاموش سبلان (ساوالان) به طول 60 كيلومتر در جهت شرقي ـ غربي تا كوههاي قوشاداغ هريس امتداد دارد.
در منتهياليه غرب اين رشته كوه روستايي به نام «اسماعيل كندي» واقع است.
اين روستا از جنوب به روستاهاي: «توپراق لي» و «جنگل»، از شمال غرب به روستاي «قانقال لو» و از جنوب غرب به روستاي «قوملي» محدود ميشود.
اسماعيل كندي از شهر هريس 16 كيلومتر فاصله دارد.
بعد از شهر هريس با فاصله 10كيلومتري، روستاي تاريخي «خانقاه» قرار دارد.
از آنجا يك جاده خاكي به «اينچه كندي» ـ سه راهي «ياغلي» (سوناجي) كشيده شده است و يك جاده خاكي ديگر از خانقاه به ييلاق ياغلي منتهي ميشود. كوهنوردان و طبيعت دوستان ميتوانند با طي 5/1 كيلومتر جاده آسفالته خانقاه ـ هيق از محور هيق ـ اوكوزداغي خود را به ييلاق آلان رسانده و از آنجا نيز از طريق راه «آلان يوردي» به سه راهي «ياغلي» برسند.
ناگفته نماند كه اين محورها در سه راهي «ياغلي» تلاقي پيدا ميكنند.
از اين سه راهي ميتوان به طرف شرق رفت و بعد از عبور از روستاي قوملي و رودخانه هميشه جاري و پرخروش شيرران، وارد روستاي اسماعيل كندي شد.
* محوطهاي اعجابانگيز
قلعهاي كه پيش از انقلاب در محل با نام «قيزيل لي چشمه» يا «قوشا حووض لار» يا «ميس لي قالاسي» شناخته ميشد، دو دهه است كه «حووض لي قالا» خوانده ميشود.
تپههاي بلند سنگي با ديوارههاي شيبدار نزديك به خط عمود با نخستين نگاه انسان را به گذشتههاي بسيار دور ميبرد.
قلعه حووض لي كه با وسعتي بيش از 15 هكتار از بخشهاي مسكوني، گورستان، برجهاي ديدهباني و ارگ تشكيل شده و رازآلود در زير خاك مدفون است، يكي از بزرگترين و گستردهترين قلعههاي تاريخي آذربايجان شرقي است.
به نظر ميرسد كه تنها راه ورود به قلعه در انتهاي ضلع جنوب غرب آن در كنار رودخانه واقع بوده كه راهرو كنده شده بر يال سنگي كوه با پلكان 38 پلهاي موجود كه در معرض فرسايش باد و باران بودهاند، دلالت بر آن دارد.
از اين ناحيه، قلعه بر رودخانه خروشان مشرف است. تهيه آب براي شستشو و غيره از اين نقطه با انتقال دستي آن به داخل قلعه متصور است.
ييلاق «مدن علي» بهترين شرايط را در داخل سايت براي چراي احشام و تامين غذاي سپاهيان فراهم آورده است.
از سمت روستاي توپراق لي موانع طبيعي صعبالعبور همانند صخرههاي تيز، حصار دفاعي مستحكمي براي قلعهنشينان ايجاد كرده است.
آن قسمت ارگ كه در جنوب شرق اسماعيل كندي واقع است، از دامنه خود 300 متر ارتفاع دارد.
بيش از 30سال پيش متاسفانه گنجينه بزرگ تاريخي اين مكان در يك حفاري غيرمجاز به يغما برده شد.
در چهار جهت ارگ، آثار قلعههاي ديگري به چشم ميخورد كه روي هم رفته يك چيز را روشن ميسازند: قلاع نظامي مستحكم و استوار اين سايت، قرارگاه فرماندهي و محل نگهداري اسناد و خزاين بوده است.
قدمت قلعه به نيمه نخست هزاره اول پيش از ميلاد ميرسد البته آثاري از قرون 6 و 7 هجري قمري نيز در اين محوطه خودنمايي ميكند.
*آبراههها، حوضچهها و پلهها
علاوه بر منافذي كه در بدنه سنگها ايجاد شدهاند آبراههها يا نهرآبهايي ديده ميشوند كه نزولات آسماني از برف و باران گرفته تا تگرگ و حتي شبنم را به حوضچههاي آب هدايت ميكنند.
سند زيبا و قاطع اين سخن؛ حوضچه كاملاً هندسي كنده شده بر بدنه سنگي كوه آنهم در لبه پرتگاه در فضاي ارگ است. عمق اين حوضچه سنگي 3متر و ابعادش 5/2×2متر است.
12 پله كنده شده بر گرده ماهي بدنه سنگي كوه كه به حوضچه ميرسد در دو جهت غربي و شمالي تعبيه شده است.
اين پلهها به سطح فوقاني صخره ختم ميشوند كه ناوي كنده شده دارد.
واضح است كه نزولات آسماني از اطراف به اين ناو هدايت شده و از آنجا به حوضچه ذخيره آب سرازير ميشوند.
علاوه بر وجود آبشارها كه در فصول باراني تنوع خاصي به محوطه باستاني حووضلي ميدهد، چشمههاي آب نيز بر امنيت قلعه ميافزايد تا قلعهنشينان از آنها سيراب شوند.
قلعه حووضلي سال85 با شماره 16364 در فهرست آثار ملي قرار گرفت.
گزارش: محرم فرزانه - روزنامه اطلاعات