گردآوری : دکتر محمدعلی رئوفی (گروه نویسندگان مهرمیهن)
شروع قاليبافي در سيستان به دو هزار سال پيش بر مي گردد كه اقوام سكايي در دشت زرخيز سيستان ساكن شده و به كشاورزي پرداختند و بافندگي خود را همچنان حفظ كردند . قوم مذكور در قرن پنجم ق .م قالي و گليم مي بافتند و نمد توليد مي كردند و از گورهاي آنان در شمال آلتايي واقع در سيبري ، قالي ، گليم و نمد به دست آمده است .
در نوشته هاي اوايل دوره اسلامي ، سيستان داراي بهترين بافته هاي ابريشمي و پشمي بوده است . شهرت بافته هاي سيستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولاني و درخشان قالي بافي در منطقه دارد . كشف « قالي پازيريك » نشان مي دهد كه اين قالي توسط اقوام سكايي بافته شده است و به جرات مي توان گفت سكاها نخستين كساني بودند كه بافته هايي بسيار زيبا از خود به جاي گذاشته اند .
طرحهاي قالي سيستان شبيه ذكور بدون داشتن طراح ونقاش به صورت ذهني از نسلي به نسلي ديگر منتقل شده اند .
قالي بافان سيستاني به واسطه زندگي غير ساكن از دارهاي افقي استفاده مي كردند ولي در حال حاضر دارهاي آنان به دارهاي عمودي تغيير يافته است.
قالي و قاليچه هاي سيستان داراي يكي از اصيل ترين انواع قالي در كشور ماست . اين هنر و صنعت مرهون كوشش و روحيه شاد و پرتوان زن سيستاني بوده است . زيراندازهاي سيستاني به سه نوع تقسيم مي شوند:
الف ـ تاريخي يا كهن
ب ـ مياني
ج ـ نو
الف ـ تاريخي يا كهن : سنت قالي کهن سيستان به بافته هاي سكايي مي پيوندد داراي گره تركي كه نشانه كهنترين قالي معروف جهان پازيريك است . مهمترين رنگهاي بكار رفته در اين قالي سبك كهن سيستان ، رنگ سورمه اي ، فيروزه اي ، زرد وسرخ مي باشد . نقشه هاي اين سبك عبارتند از : خشتي ،دوخشتي ، خشته خشته ( ترنج ترنج ) ، گلداني ، درختي .
ب ـ سنت قالي به سبك مياني : گره مورد استفاده فارسي است ، رنگ بندي آن شبيه نوع كهن است و نقش هاي اين سبك عبارتند از :نقش جنگلي ، گل قنداني ، چپات اشتر ، مددخاني ، قاب قابي
ج ـ سنت قالي به سبك امروزي يا نو: نوع گره فارسي است . نقش هاي اين سبك عبارتند از :محرمات ، لچك ترنج .
مهدی زیدآبادی نژاد
دیدگاه‌ها