مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

فلزکاری در دوره ساسانی

شواهد باستان شناسی موجود ، سکه ها و کتیبه های به دست آمده ، حاکی از آن است که سرزمینهای وسیعی زیر تسلط پادشاهان ساسانی بوده اند . 
اردشیر بابکان حکومت ساسانیان را در سال ۲۲۴ میلادی تأسیس کرد که تا سلطه کامل مسلمانان در ایران ادامه داشت .

شواهد باستان شناسی موجود ، سکه ها و کتیبه های به دست آمده ، حاکی از آن است که سرزمینهای وسیعی زیر تسلط پادشاهان ساسانی بوده اند . در این دوره تولید انبوه اشیاء فلزی در کنار دیگر هنرها باعث گسترش امر تجارت و در نتیجه موجب پیشرفت اقتصادی شد . با روابط بازرگانی و جنگهای مداوم ایرانیان و رومیان عوامل هنری روم در ایران نفوذ کرد و این تأثیرات در بعضی از اشیاء دوره ساسانی به وضوح مشاهده می شود .

به عنوان نمونه می توان از تصاویر زنان رقصنده نام برد که مکرراً روی ظروف نقره ای ساسانی نقش شده است . همچنین تنگی با نقش مرد نیرومندی ( احتمالاً هرکول ) که در حال نبرد با یک قوچ است نیز دیده می شود که نقش این تنگ تأثیر هنر یونانی و رومی را در هنر ساسانی به وضوح نشان می دهد . هنر ساسانی و به خصوص هنر فلز کاری آن هنری درباری است . احتمالاً در کنار کاخهای سلطنتی کارگاههایی برای ساختن این اشیاء گرانبها و تجملاتی وجود داشته است .

در این کارگاهها از نقره برای ساختن ظروف مختلف و از طلا برای زراندود کردن آنها استفاده می شد . هنر مردمی نیز تحت تأثیر این هنر درباری بوده است و در مواردی که توانایی استفاده از فلزات طلا و نقره برای ساخت ظروف نبود هنرمندان آلیاژهای کم بها از جمله سفیدروی را به کار می گرفتند و با پیروی از همان شیوه تجملاتی ، آثار زیبایی می ساختند که در جای خود شواهدی در این زمینه ارائه خواهد شد .

مهمترین آثار فلزی که از دوره ساسانی باقی مانده ، ظروف نقره ای هستند که شماری از آنان زراندود شده اند .

برخی از این ظروف نقره ای دارای خط نوشته هستند که بیان کننده نام صاحب ظرف و مشخصه وزن آن است . این ظروف که تاکنون اطلاع دقیقی از محل ساخت آنها به دست نیامده دارای شکلهای مختلفی هستند که رایجترین آنها عبارتند از :

۱) بشقابها

این بشقابها دارای دیواره کوتاه هستند و منقوش به تصاویر گوناگونی مانند شکار شاهان ، شاه و ملکه بر تخت نشسته ، شاه بر تخت نشسته همراه با ملازمان ، حیوانات ترکیبی زمینه این نقوش با پیچکها ، برگهای مو ، نقوشی به شکل قلب ( این نقوش از دوره اشکانیان متداول شده و چـنان که قـبلاً ذکر شـد می توان آن را تـأثیر هنـر هلنی دانست ) و پرندگان و بوته انار و میوه آن و … تزئین شده است .

۲) کاسه های نیمکره ای

با نقوش مختلفی مانند : نوازندگان ، رقاصان و … همراه با نقوش زمینه متداول در این دوره .

۳) تنگها

از نظر شکل بسیار متنوع هستند و اکثر آنها زراندود شده اند . به طور مثال تنگهایی با بدنه گلابی شکل ، دهانه دارای آبریز منقار مانند ، دسته بلند با تزیین بالای دسته ، پایه بلند حلقوی و یا قیفی شکل . همچنین تنگهایی بدون دسته و پایه که دهانه آن ساده و بدون آبریز است و بر آنها نقوش متنوعی مانند: حیوانات ترکیبی ، زنان رقصنده ، سایر نقوش مرسوم در دوره ساسانی ترسیم شده است .

۴) ظروف کشکولی شکل با نقشهای متنوع

۵) ریتونها

ظروفی هستند که مانند لیوان برای آشامیدن مایعات از آنها استفاده می شد و به شکل مجسمه حیوان ، ویا انتهای آنها به شکل نیمتنه حیوان ساخته می شد. ساختن این گونه ظروف از زمانهای پیشین مرسوم بوده است و نمونه های زیبائی از آن به شکل بزکوهی ، قوچ و … همراه با نقوش متداول این دوره در دست است .

۶ ) ظروفی به شکل مجسمه کامل حیوان

لازم به توضیح است که به علت جنگهای که بین خسرو دوم و هراکلیوس ( هرقل ) امپراطور روم اتفاق افتاد ، و سپس با آمدن اعراب به ایران ، مقادیر معتنابهی از اشیاء سیمین و احتمالاً زرین به غارت رفت و یا برای ساختن سکه ذوب شد ، به همین علت تعداد اشیاء نقره ای که از دوره ساسانی به دست آمده بسیار محدود است . اکثر ظروف نقره ای این دوره در خارج از مرزهای کنونی ایران کشف شده اند و آن تعدادی که در ایران به دست آمده به علل مختلف تاریخ و منشأ درستی از آنها در دست نیست .

در دوره ساسانی از آلیاژ مفرغ برای ساختن اشیاء گوناگون استفاده بسیار شده است . اشیایی مانند ، جنگ افزار ، مجسمه های کوچک قطعات پایه تخت به شکل گیرفن ( حیوان ترکیبی با سرپرنده ) ، احتمالاً با تزئینات باقی نمانده است .

در اواخر دوره ساسانی کاربرد سفیدروی برای ساختن ظروف مورد توجه بیشتری قرار گرفت . دلیل این امر رنگ و شفافیت طلا و نقره مانند سفیدروی است که موجب می شد آن طبقاتی که نمتوانستند از نقره استفاده کنند ، ظروف ساخته شده از سفیدروی را جایگزین آن کنند .

از انواع آلیاژهای مورد استفاده در اواخر دوره ساسانی که دارای ظاهری نقره مانندند از آلیاژ سرب و روی می توان نام برد .

با این آلیاژ در سده ششم ـ هفتم میلادی ظروفی با همان شکلهای متداول دوره ساسانی ساخته می شد. به کارگیری این دو آلیاژ ـ سفیدروی وسرب و روی ـ از یک طرف درباری بودن هنر ساسانی را مشخص می کند و اینکه چگونه مورد تقلید و پیروی حکام محلی و دیگر طبقات جامعه قرار گرفته ، و از طرف دیگر بیانگر این مطلب است که ضعف دولت مرکزی و کاهش قدرت سیاسی در اواخر دوره ساسانی سبب کاهش توان اقتصادی آنان شده است .

با توجه به توسعه فلزکاری طی این ادوار ، و با بررسی نمونه های ارزنده و زیبای به جای مانده از دوره ساسانی که حاکی از پیشرفت تکنیک ساخت و روشهای متنوع تزیینی است ، و با مطالعه اشیاء فلزی باقیمانده از دوره اسلامی می توان گفت که سنت هنر فلزکاری ساسانیان ، در دوره اسلامی ادامه یافت . در واقع باید توجه داشت که بنیان هنر فلزکاران دوره اسلامی بر این مبنا قرار گرفته است .

پایگاه تجاری و اطلاع رسانی صنایع دستی

دیدگاه‌ها  

0 # الهه ارومی 1390-08-24 22:02
با سپاس از اطلاعات بسیار ارزنده و مفید سایت مهر میهن.
پاسخ دادن
0 # سعید 1390-12-07 10:32
دوست عزیز بسیار استفاده بردم سپاس بی کران
پاسخ دادن
+1 # دوست 1392-09-09 17:35
دوست عزیز مطالب خود را بهروز رسانی کنید نگاه شما یک نگاه اجمالی بود :roll:
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML