مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

نگاهی به زندگی و کوشش های محمدرسولی

محمد رسولي متولد 1350 ( 1970 ميلادي ) نويسنده وحقوقدان مي باشد.

زمينه‌ي تخصصي او در خصوص دوران كهن ( دوراني پيش از دوران باستان ) ايران مي باشد.

زندگي:

محمد رسولي در نوزدهم شهريور ماه 1350 در شهركرد ( مركز استان چهار محال بختياري ) به دنيا آمد.

نوجواني وي با يورش عراق به كشورش - ايران – مصادف شد و او در همان نوجواني داوطلبانه به جبهه هاي جنگ رفت تا به قول خودش از كشورش دفاع كند، ولي در همه حال مطالعه و تحقيق و تفكر و تحصيل را ادامه داد.

وي در سال 1380 از دانشگاه حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران ليسانس حقوق قضايي را اخذ نمود و در سال 1389 از دانشگاه علامه طباطبايي كارشناسي ارشد خود را در حقوق و اقتصاد گرفت و سپس در دانشگاه تهران در دوره‌ي دكتري به تحصيل در رشته‌ي حقوق عمومي ادامه داد.

محمد رسولي به عنوان يك حقوقدان و شاهنامه پژوه و تاريخدان، توان آن را داشته كه با بكارگيري توامان اين هر سه هنر و تخصص ، نكات جديد و نو و جالبي از دل تاريخ ناشناخته عهد كهن كشف كند و دريچه هاي جديدي براي ساير پژوهشگران بگشايد.

آثار

وي علاوه بر مقالات ونوشته ها و سخنراني ها ي علمي گوناگون، كتاب هاي زير را نيز تاليف نموده است كه هر يك از آنان در نوع خود از كتب خاص محسوب مي شوند:

1. حقوق عمومي در ايران عهد كهن

2. پندهاي شاهنامه

3. ايران و روابط بين الملل

4.حقوق خانواده

5. حقوق حمل و نقل

6. پول شوئي و تاريخ آن

7. قوانين زن در تاريخ سيزده هزار ساله ايران

8. بزرگمهر حكيم

9. نگاهي نو به شاهنامه

10. گفتار در حقوق عمومي

11. . . . .

ولي شايد مهمترين نظريه‌ي محمد رسولي همان است كه در كتاب « حقوق عمومي در ايران كهن » مطرح شده است. بر اساس اين فرضيه و نظريه ، بر خلاف آنچه امروزه از حقوق عمومي ( كه در واقع حقوق سياسي مي باشد و به روابط بين مردم و حاكميت مي پردازد ) به عنوان يك رشته‌ي جديد نام برده مي شود و حد اكثر پيدايش جدي مبا حث آن را به بعد از انقلاب كبير فرانسه نسبت مي دهند، رسولي مدعي شده كه مفاهيم و مباني اصلي اين رشته به تمامي دوران كهن ايران ( نه دوران باستان ! ) يعني در زماني بين سه هزار سال تا هفت هزار سال پيش در فلات ايران وجو داشته است.اين نظريه از سوي برخي بزرگان و صاحب نظران اين رشته پذيرفته شده است.

مجله معتبر خواندني در شماره 85 خود نوشته است : اين كتاب ( مباني حقوق عمومي در ايران كهن ) از آن رو كه يك نظريه و ديدگاه جديدي را در خصوص تاريخ حقوق عمومي بيان مي كند، حائز اهميت خاص گشته است.

دكتر ولي رستمي از استادان به نام حقوق عمومي ايران نيز نوشته است : چنانكه فرضيه‌ي آقاي محمد رسولي اثبات شود مي تواند يك تحول و تغيير در نگرش به تاريخ حقوق عمومي ايجاد كند.

محمد رسولي هم چنين چندين سال از عمر خود را به طور دائم صرف شاهنامه پژوهي نموده است كه حاصل آن دو كتاب « پندهاي شاهنامه » و « نگاهي نو به شاهنامه » است . در كتاب پندهاي شاهنامه رسولي مي نويسد :

« شاهنامه بيانگر تاريخ و فرهنگ اين مرز و بوم است و فردوسي گزارشگر صادق اين تاريخ است كه با دلسوزي و بردباري و امانت داري آن را به نظم در آورده است. فردوسي از خود هيچ به اين تاريخ نيفزوده است. بلكه فقط يك تاريخ منثور را منظوم ساخته است.»

كتاب « نگاهي نو به شاهنامه » در واقع رمزگشايي از برخي رموز شاهنامه است و براي شاهنامه پژوهان جوان تازه كار هم مفيد است .

كتا ب حقوق خانواده‌ي رسولي نيز ير اساس فقه اسلامي و قوانين موضوعه و با اتكاء به شرع و قوانين دين مبين اسلام نوشته شده است.

كتاب « قوانين زن در تاريخ ايران » نگاهي گذرا به حقوق و موقعيت اجتماعي زن ايراني از سيزده هزار سال پيش ! تا كنون مي اندازد.

در كتاب « ايران وروابط بين اللمل » وضعيت كنوني كل جهان در جهات گوناگون و موقعيت ايران در وضعيت موجود با توجه به آينده نگري مورد بررسي قرار گرفته است و راهكارهائي به دولت مردان ايران ارائه و انتقادهائي صورت گرفته است.

هم چنين در ساير آثار و كتب، هر يك به نوعي به نوبه‌ي خود موضوعي با نگاه و بيان جديدي بررسي گرديده است.



بررسي اصل نهم قانون اساسي

نوشته ی محمد رسولی :

براساس مباني حقوق عمومي، كاركرد قانون اساسي، تعيين تكاليف دولت و حقوق ملت است و عملاً منشوري است كه طبق آن دولت مكلف مي شود تكاليفي را انجام داده و حقوقي را براي ملت به رسميت بشناسد و آن حقوق را پاس بدارد.

اصل نهم قانون اساسي كه در فصل كليات آمده ، بيانگر رويكرد قانون اساسي به رابطه بين آزادي و استقلال كشور مي‌باشد. در اين اصل «آزادي، استقلال، وحدت و تماميت ارضي كشور» عناصر از يكديگر جدايي‌ناپذير معرفي شده‌اند.

در همين آغاز سخن بايد گفت: توقع «حفظ وحدت ملي و تماميت ارضي كشور» براي تك تك افراد ملت يك حق مهم است. بنابراين آنان محق مي باشند كه براي حفظ اين حق نگران باشند و دايم از دولت مطالبه ي اقدامات لازم را بنمايند. يك تفاوت اين حق با ساير حقوق براي فرد در اين است كه اين حق در عين اين كه مربوط به خود اوست، به همه ي افراد ديگر ملت هم تعلق دارد. لذا اين حق حالت همگاني هم دارد. حال وقتي فرد، حقوقي شخصي هم دارد، ممكن است در تلاقي اين حقوق (فردي و جمعي) با هم تزاحم[1] ايجاد شود. به هنگام تزاحم و تقابل (رودر روي يكديگر) قرار گرفتن، بايد ديد برتري با كدام است. در اين نوشتار مي خواهيم به اين دو پرسش بپردازيم:

1- آيا در اصل نهم قانون اساسي فعلي كشور، تعارض بين حقوق و آزادي هاي فردي وجود دارد؟

2- در صورت تعارض بين حقوق و آزادي هاي فردي با استقلال و تماميت ارضي كشور، اولويت با كدام است؟

اصل نهم قانون اساسي بدين شرح است: « در جمهوری‏ اسلامی‏ ایران‏ آزادی‏ و استقلال‏ و وحدت‏ و تمامیت‏ اراضی‏کشور از یکدیگر تفکیک‏ ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه‏ دولت‏ و آحاد ملت‏ است‏. هیچ‏ فرد یا گروه‏ یا مقامی‏ حق‏ ندارد به‏ نام‏ استفاده‏ از آزادی‏، به‏ استقلال‏ سیاسی‏، فرهنگی‏، اقتصادی‏، نظامی‏ و تمامیت‏ ارضی‏ ایران‏ کمترین‏ خدشه‏ ای‏ وارد کند و هیچ‏ مقامی‏ حق‏ ندارد به‏ نام‏ حفظ استقلال‏ و تمامیت‏ ارضی‏ کشور آزادی های‏ مشروع‏ را، هر چند با وضع قوانین‏ و مقررات‏، سلب‏ کند».

اصل مزبور از مباني فصل «حقوق ملت» به شمار مي‌آيد، چنان كه بر مفهوم غير‌قابل تخطي بودن اين حقوق و آزادي‌ها صحه مي‌گذارد. با اين وجود بيان اصل نهم چيزي بيش از مفاد مورد نظر در جهت تأمين استقلال و آزادي است؛ چنان كه علاوه بر حكم به تضمين آنها، مسئله تزاحم ميان استقلال، وحدت و تماميت ارضي و آزادي‌ها را هم بيان مي‌كند. ابتدا به بررسي مفهوم هر يك از واژه هاي آزادي، استقلال، وحدت و تماميت ارضي كشور  پرداخته مي شود.

الف) بررسي مفاهيم

· آزادي

آزادي عبارت از حقي است كه به موجب آن، افراد بتوانند استعدادها و توانايي هاي طبيعي و خدادادي خويش را به كار اندازند، مشروط بر آن كه آسيب و يا زياني به ديگران وارد نسازند.[2]

از ديدگاه سياسي، آزادي يكي از پايه هاي دموكراسي محسوب مي شود. در نظام هاي دموكراتيك، قدرت سياسي در آزادي افراد مردم نهفته است و حكام از طريق آراء آزاد عمومي، نمايندگي مردم را به دست مي آورند. در چنين حالتي است كه حكام مردم، در اعمال قدرت سياسي، بايد حقوق فطري و آزادي و استقلال افراد را محترم شمارند.[3].

· استقلال

استقلال در اصطلاح سياسي عصر حاضر، وصف كشوري است كه تحت سلطه دولت ديگر نباشد. استقلال ملي كه تامين كننده امنيت مردم يك كشور از جهات مختلف در مقابل مداخلات نارواي بيگانگان است، اصل بنيادين موجوديت كامل كشورها محسوب مي شود. استقلال، تمامي ابعاد جامعه اعم از سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي، نظامي و سياست خارجي را شامل مي‌شود. قانون اساسي ايران، با مبنا قراردادن استقلال همه جانبه از آن به عنوان يك هدف متعالي ياد مي كند. در اصل نهم قانون اساسي، استقلال سياسي، فرهنگي، اقتصادي و نظامي مورد تاكيد قرار گرفته است.

اصل نهم ميان استقلال، آزادي و همچنين تماميت ارضي ارتباط وثيقي به صورت «تفكيك ناپذير» برقرار مي‌كند. حفظ واقعي استقلال كشور از طريق حفظ عدالت و آزادي در كشور است. وقتي در يك جامعه و كشوري عدل و آزادي درست پاسداري نشود خود به خود راه براي نفوذ بيگانگان هموار مي‌شود و بالعكس آنچه مي‌تواند به آزادي يك ملت معني بدهد استقلال آن ملت است.

· وحدت و تماميت ارضي كشور

تماميت ارضي مبتني بر عنصر سرزمين، از اساسي‌ترين عوامل سازنده دولت است. نظام دولت بدون وجود سرزمين مستقر و معين به واسطه مرزها وجود خارجي ندارد و دولتي كه نتواند بر سرزمين خود اعمال اقتدار نمايد يك دولت ضعيف و ناپايدار محسوب مي‌شود. بدون ترديد سرزمين عامل قدرت، ثروت و برتري كشورها محسوب شده است.

به نظر مي رسد آنچه كه باعث شد اين مفهوم (تماميت ارضي كشور) بدين صورت به عنوان يكي از اصول اساسي شناخته شود و حفظ آن وظيفه دولت و آحاد ملت قرار بگيرد سابقه‌اي بود كه نقض اين اصل را در سده‌هاي اخير براي ملت ايران رقم زده بود. اين سابقه تأسف‌برانگيز به نحو جدي مسئله تماميت ارضي را براي ايرانيان به يك خواست عمومي بدل كرد. آنچنان كه در رديف اصول كلي قانون اساسي قرار گرفت.

عوامل تشكيل دهنده ملت را هر چه كه بدانيم،( اعم از نظريه عيني: نژاد، زبان و مذهب- يا نظريه شخصي: تفكر، احساس، تعلق خاطر و...) هويت جماعات از طريق احساس ملي متظاهر مي شود و اصل وحدت ملي را به دنبال خود مي آورد.[4]

وحدت ملي و تماميت ارضي با يكديگر ملازمه دارند، بدين معني كه فقدان وحدت ملي موجب در خطر قرارگرفتن تماميت ارضي و فقدان تماميت ارضي موجب از بين رفتن وحدت ملي است.

ب) تفكيك ناپذيري اين مفاهيم

پس از بررسي مفاهيم اساسي اين اصل نوبت به بررسي تفكيك ناپذيري اين موضوعات مي‌رسد.

مسئله قابل تأمل كه در اين خصوص وجود دارد اين است كه در حقوق اساسي ايران، بين آزادي از يك طرف و استقلال و وحدت و تماميت ارضي از طرف ديگر، نوعي رابطه وجود دارد و حفظ هر دسته براي كشور لازم و ضروري است. در شرايط عادي تعارضي ميان آزادي و استقلال وجود ندارد اما در شرايط ويژه و غير قابل پيش‌بيني ممكن است جمع هر دو ممكن نباشد؛ در اين صورت تفوق با كدام است. اصل 9 قانون اساسي نمي‌خواهد بگويد كه در موارد ضرورت و در صورت خطر، كدام عنصر از عناصر چهارگانه (‌آزادي، استقلال، تماميت ارضي و وحدت‌) قابل خدشه است و مي‌توان از آن صرف نظر كرد بلكه لحن قاطع اين اصل «تفكيك ناپذيري» چهار عنصر است. وظيفه دولت و هر فرد ملت حفظ و نگهداري و حمايت از آنها است.[5]

از اين چهار عامل يك عامل مربوط به افراد ملت است كه آن، آزادي متعلق به افراد است. سه عامل ديگر يعني استقلال، وحدت و تماميت ارضي متعلق به جامعه و كشور است. قانون اساسي خواسته است از بين نظرات گوناگون فلاسفه و حقوقدانان كه در مكاتب مختلف ابراز شده است، راهي برگزيند كه همه اين عناصر حياتي در زندگي اجتماعي را حفظ و حمايت نمايد. اصل نهم پاسخ منفي‌اي است به تاريخ تحول مكاتب سياسي كه يا قائل به اصالت فرد بوده‌اند يا قائل به اصالت جامعه. اصل مزبور با لاينفك دانستن آزادي از استقلال، تماميت ارضي و و حدت، به جامعه و فرد هر دو اهميت والايي داده است كه تمامي اصول قانون اساسي به اين امر اتكا دارند.[6]

بنابراين و در نتيجه گيري به اين مي رسيم كه: چون قانون يك مجموعه ي به هم پيوسته است كه بايد هر قسمت (ماده- اصل و...) آن را با ساير قسمت ها و بخش هاي آن قانون در كنار هم سنجيد و برداشت كرد و قانون اساسي يك قانون كلي براي يك پيكره واحدي به نام كشور ايران است، و از جمله بايد به اصل چهلم قانون اساسي توجه ويژه داشت كه مي گويد: «هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد».

لذا دريافته مي شود كه نمي توان به بهانه‌ي آزادي هاي فردي كوچكترين خدشه اي به استقلال و تماميت ارضي وارد كرد، همچنان كه نمي شود آزادي هاي فردي مجاز مردم را به اين بهانه سلب كرد.

اصل نهم قانون اساسي يكي از بهترين و قوي ترين اصول قانون اساسي كشور مي باشد و هيچ تعارضي در اين اصل وجود ندارد ولي در خصوص تزاحم ممكن است به طور طبيعي بين آزادي هاي بي حد و حصر فردي و تماميت ارضي و استقلال كشور تزاحم به وجود بيايد كه در آن صورت به حكم عقل و ضرورت، ترتب حاكم مي شود كه بايد استقلال و تماميت ارضي به هرحال حفظ شود تا كشور باقي بماند و پس از آن آزادي افراد رعايت شود.

هم چنين در جهت پيوستگي اين حقوق به يكديگر، در آخر گفتار مي توان اضافه كرد كه در اصل رعايت حقوق و آزادي هاي افراد در حد ممكن آن، خود به خود به رضايتمندي افراد و انسجام و وحدت ملي كمك مي كند و لذا همين رعايت حق آزادي، خود به گونه اي در جهت حفظ استقلال كشور و حفظ تماميت ارضي نيز قلمداد مي گردد. در اصل نهم قانون اساسي هيچ تعارضي وجود ندارد.

[1] -  تزاحم در فقه و حقوق به زبان ساده آن است كه به هنگام وضع قاعده منافاتي با هم ندارند. بلكه به هنگام اجرا با هم ناسازگارند كه بايد ديد آنگاه اولويت با كدام است؟ مثال قاعده تسليط [ شايد برابر با عبارت فارسي: توان بر دارايي] ( هركس بر مال خود حق هرگونه دخل و تصرف دارد) با قاعده لاضرر [ شايد برابر عبارت فارسي: نرساندن زيان به ديگري] كه فرد از سويي داراي حق هر نوع تصرف در مال خود مي باشد ازسوي ديگر فرد نمي تواند اعمال حق خويش را وسيله اضرار به غير قرار دهد.

[2] - هاشمي، محمد، حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران، جلد اول، انتشارات ميزان، 1391، ص 188

[3] - پيشين

[4] - براي مطالعه بيشتر مراجعه كنيد به : هاشمي ، محمد، حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران، نشر ميزان، 1391، ص 203-211

[5]- سيد مجتبي حسيني پور،آزادي، استقلال، تماميت ارضي و وحدت چهار عنصر تفكيك‌ناپذير ، مقاله منتشره روزنامه جوان، 31 خرداد 93

[6] - پيشين

منبع : مجله خواندني شماره85

دیدگاه‌ها  

+8 # سیاوش مقدم 1393-11-26 22:21
بسیار خوب. از اینکه افراد ایرانی دانش پژوه و میهن دوست و شاهنامه شناس پیدا شوند، در ادم احساس امید پیدا میشود.
پاسخ دادن
+5 # ایرج ایراندوست 1398-04-13 11:56
درود
ایران همچون ققنوسی است که از اتش زمانه ها باز سر بلند می کند و می روید.
اینک یکی از رویش های این سرزمین همین اقای محمد رسولی شاهنامه پژوه ارجمند است. کتاب بوفی کور او را هم دوستان بخوانند که کتاب خاصی هست/
پاینده ایران
پاسخ دادن
+5 # حسن 1399-02-24 21:27
سلام.
کتاب ایران و روابط بین الملل آقای رسولی هم کتاب خیلی خوب و روشنگری هست.
موفق باشید
پاسخ دادن
+5 # مهشید 1399-10-03 15:28
سلام.
جناب استاد دکتر رسولی بیش از آن است که در این مقاله آمده است.تشکر
پاسخ دادن
+2 # تیمور انصاری 1400-04-02 21:36
درود بر استاد بزرگ شاهنامه پژوه جناب دکتر محمد رسولی.
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML