مهرمیهن | رسانه ی فرهنگ ایران

کنده (خندق) ارمغان ایران زمین برای سپاه اسلام

کنده خندق

کنده (به پارسی) یا خندق (معرب) به گودال های ژرفی گفته می شود که در جنگ های بزرگ و همچنین جنگ های شهری در پیش و روی سپاه  یا گرداگرد شهر کنده می شود و از پیشروی دشمن  پیشگیری می کند . کنده در جنگ های شهری به ویژه اگر شمار سپاهیان دشمن بیشتر از سپاه خودی باشد و زمان برای رویارویی اندک ، بهترین روشِ پیشگیری از تاخت و تاز دشمن به درون شهر است .

پیشینه ی کنده به چند هزار پیش می رسد .کنده ، دستاورد ایرانیان است . بن مایه های تاریخی به روشنی نشان می دهد که کنده نوآوری سپاهیان ایران در جنگ ها بوده است و رومیان و ترکان و تازیان از آن آگاهی نداشته اند . ایرانیان پس از کندن خندق ، گاهی درون آن را با آب پر می کردند تا سپاهیان دشمن را از آن گذری نباشد . نخستین اشاره ها به کندن خندق در ایران کمابیش به هنگام پادشاهی کیخسرو و اندکی پیشتر از او می رسد. آنچنان که استاد فریدون جنیدی بر پایه ی داده های زمین شناسی در کتاب زندگی و مهاجرت آریاییان نشان داده است ، هنگامِ پادشاهی کیخسرو در میان  4000 تا 5000 سال پیش بوده است . بنابراین می توان با اندکی گمانه زنی ، پیشینه ی کنده را در 4500 سال پیش جستجو کرد .

کیخسرو در نبرد بزرگ خود با افراسیاب از شیوه های نوینی در جنگ بهره می برد که یکی از آنها درآوردن "کنده" است و بهره گیری از این شیوه ها سرانجام به پیروزی پی در پی ایرانیان می انجامد .

بگرد سپه بر يکي کنده کرد

طلايه بهر سو پراگنده کرد

شب آمد بکنده در افگند آب

بدان سو که بد روي افراسياب

دو سه هزار سال پس تر ، در زمان ساسانیان ، انوشیروان در نبرد با رومیان با ساختِ کنده ای، سپاهیان روم را شگفت زده می کند :

به پیش سپه کنده ای ساختند

بشبگیر آب اندر انداختند

بکنده ببستند بر شاه راه

فروماند از جنگ شاه و سپاه!

پس از پدیدار شدن پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) نرم نرم آوازه ی دین او به دیگر سرزمین ها رسید و آرام آرام ، مردمانی از این سو و آنسو برای بررسی و پژوهش در دین او راهی عربستان شدند . یکی از کسانی که از ایران زمین برخاست و تا عربستان رفت و دین اسلام پذیرفت ، سلمان فارسی بود . سلمان پس از پیوستن به پیامبر همواره یار و یاور او بود و می توان بهترین همیار پیامبر را روزبه ایرانی نامید .

روزبه (سلمان) نزد پیامبر از ارج بسیاری برخودار بود و مسلمانان در جنگ ها همواره از پیشنهاد های او بهره می گرفتند.

در ۱۷ شوال سال پنجم هجرت، در نزدیکی یثرب میان سپاه پیامبر و سپاهیان مکه به رهبری ابوسفیان نبرد سختی در حال شکل گیری بود .شمار سپاهیان ابوسفیان بسیار بیشتر از سپاه پیامبر بود بنابراین حضرت محمد، برای جنگ یاران ویژه ی خود را گردآورد. شماری  پیشنهاد کردند که به شیوه قلعه‌داری از یثرب، دفاع کنند و از بالای دژها و جایگاه های بلند با دشمن نبرد کنند. سلمان فارسی که با شیوه‌های جنگ ایرانیان آشنایی داشت، پیشنهاد کرد که گرداگرد شهر را خندق بکنند تا از پیشرفت دشمن به درون شهر پیشگیری شود و سپس با ساختن دژها و سنگرها در گرداگرد خندق، و یا پرتاب تیر و سنگ، از گذر یافتن دشمن از خندق به سوی شهر، پیشگیری شود.  پیامبر اسلام پیشنهاد سلمان را پذیرفت. کار کندن خندق با شتاب آغاز شد؛ کندن هر ناحیه‌ای از خندق به یک گروه از مسلمانان واگذار گردید و هر کسی به کندن چهل ذراع واداشته شد. کار خندق در شش روز به پایان رسید و برای آن درهایی گذارده شد و نگهبانی هر در به قبیله‌ای واگذار گشت و زبیر بن عوام به سرپرستی پاسداران درهای قلعه گمارده شد.

پیش از آن که سپاه کفر به مدینه(یثرب) نزدیک شود کار کندن خندق سرآمد. هنگامی که لشکر کافران خندق را دیدند شگفت زده شدند که در عرب چنین کاری هرگز دیده نشده بود! سپاه ابوسفیان هیچ راه گذر نیافت و نزدیک به یک ماه پشت کنده ماند !

سرانجام گروهی از پهلوانان سپاه ابوسفیان به سختی از کنده گذشتند و بدین سو آمدند و پس از آنکه گُرد آنان از حضرت علی شکست خورد راه گریز در پیش گرفتند اما کنده ی ایرانی به این سادگی ها گذشتنی نبود و یکی دو تن از پهلوانان به کنده درافتادند .

پیشنهاد روزبه به اندازه ای برای سپاه پیامبر سودمند و برای دشمنان او شگفت آور بود که این جنگ بزرگ ، در تاریخ ، جنگ خندق نام گرفت ! در تاریخ اسلام گفتارهای فراوانی از ستایش روزبه از سوی پیامبر آورده شده است . به هر روی کنده این دستاورد دفاعیِ ! ایرانیان باستان  به یاری سپاه اسلام آمد و از تاخت  و تاز سپاهیان ابوسفیان پیشگیری کرد و تا جایی که پیامبر فرمود :

دانش اگر در ثریا هم باشد ، ایرانیان بدان دست خواهند یافت .

...........................................

پژوهش : مهدی زیدآبادی نژاد (گروه نویسندگان مهرمیهن)

بن مایه های نوشتار :

شاهنامه – فردوسی توسی

حیدرانه ها- صحتی سردرودی، محمد

تاریخ فرهنگ و تمدن ایران – عباس قدیانی

دیدگاه‌ها  

0 # ايراني6 1394-03-27 22:21
روزبه به روايتي يكي ازفرماندگان ارشدوكارازموده ساساني بودكه برسراختلافي با خسروپرويزبه عربستان گريخت وبيشترتاكتيك هاي دفاع شهري رابه پيامبراموخت واعراب كه فتح قلعه هاي نظامي رانمي دانستند ازتجربه سلمان كه ديگرروزبه ناميده نميشددربرابريهوديان انجام دادندوقلل نظامي انها راتسخيركردند
پاسخ دادن

نوشتن دیدگاه


دستاوردهای هموندان ما

بارگذاری
شما هم می توانید دستاوردهای خود در زمینه ی فرهنگ ایران را برای نمایش در پهرست بالا از اینجا بفرستید.
 

گزینش نام برای فرزند

 

نگاره های کمیاب و دیدنی

XML