زنوزق نام روستايي است كه به عنوان بزرگترين روستاي پلكاني ايران با منظره‌اي بسيار زيبا و مردماني ميهمان نواز در شمال غرب آذربايجان شرقي قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار مهر، اگر انبوهي و تراكم درختان سيب و زردآلو مجال بدهد. مي‌توانيد از لابلاي آنها منظره جالب خانه‌هايي را ببينيد كه تنشان را با كاه و گل اندود كرده‌اند، پشت به پشت هم، مثل قطاري از الوار از دامنه كوه بالا رفته‌اند و تمام فضاي موجود بين آنها را درختان بلند و كهني پر كرده است كه آويزهاي زرد، سبز و سرخي از جنس زردآلو، گردو و سيب دارد.
اينجا «زنوزق» است، روستايي در دل كوه، پلكاني، سرسبز و بسيار پاكيزه، روستايي با هواي مطبوع و مردماني مهربان...
اين روزها انجام هر كاري سخت باشد، سفر رفتن و بودن در مناطقي كه از هواي مطبوعي برخوردارند لذت‌بخش است. براي فرار از زندگي ماشيني و ديدن يك تابلو منحصر به فرد نقاشي از آثار مشترك طبيعت و انسان‌هاي سختكوش كوهستان نشين، مي‌توانيد به آذربايجان شرقي برويد سفري خاطره‌انگيز تا روستاي زنوزق.
بعد از رسيدن به شهر تبريز و ادامه مسير تا شهر مرند، در ميان باغ‌هــاي پربار و رنگارنــگ، روستاي زنوزق خودنمايي مي‌كند كه عنوان بزرگترين روستاي پلكاني ايران را دارد.
زنوزق در كوهپايه‌هاي كوه قلعه قرار دارد و به همين خاطر از اصول معماري پلكاني ايران هم استفاده كرده؛ اتفاقا به همين دليل هم به زنوزق يا «زنوز داغ» مشهور شده، يعني زنوز كوهستاني كه به مرور و در گويش عاميانه به زنوزاغ و زنوزق تبديل شده است.
اين منطقه به دليل شكل كوهستاني منحصر به فردش، دهها چشمه جوشان دارد، چشمه‌هايي كه بيشتر آنها در باغ‌ها مي‌جوشند و موجب استمرار سرسبزي مي‌شوند.
وقتي وارد روستا شديد براي ديدن بافت قديمي پلكاني روستا، بايد پياده به طي مسير بپردازيد. داخل روستا امكان تردد با ماشين را نخواهيد داشت. با آغاز پياده‌روي وارد روستا مي‌شويد. مي‌توانيد از مسير سنگفرش شده روستا به سمت «قلعه» بالا برويد. بعد از چند دقيقه خود را روي يك ديواره عمودي مي‌بينيد كه دور تا دورتان را خانه‌هايي با ديوارهاي كاهگلي و در و پنجره‌هاي رنگي فرا گرفته‌اند.
اين مسير سربالايي است و در نقاط مرتفع آن تمام روستا قابل ديدن است. در انتهاي اين مسير به راحتي مي‌توانيد ميدان روستا را ببينيد. از اينجا به بعد چند انتخاب مختلف خواهيد داشت، دشت، آبشار يا قلعه؟
آبشار دامجي قيه يكي از جاذبه‌هاي زنوزق به شمار مي‌رود؛ براي رسيدن به اين آبشار از حاشيه روستا بايد سه كيلومتر در مسير جاده «كوه كمر» پيش برويد، اطمينان داشته باشيد از ديدن اين مسير خسته نخواهيد شد، به ويژه در فصل تابستان كه باغ‌هاي حاشيه جاده را سيب‌هاي رنگين، زردآلو و گردو پوشانده و چشم‌انداز زيبايي را به وجود مي‌آورند. امتداد اين جاده به ييلاق «ماهار» مي‌رسد، دشت وسيع و سرسبزي كه اهالي از سبزي‌هاي تازه و مفيد آن بهره مي‌گيرند.
در مسير قلعه، يك سد هم وجود دارد «سد قلعه» كه در بالا دست روستا ساخته شده اما آبگيري نشده است و اين به خودي خود جذابيت تماشا دارد. شايد در جاي ديگري خيلي راحت نتوانيد يك سد بي آب را از نزديك ببينيد.
اما اگر طالب ديدن يك سد پر آب هستيد، مي‌توانيد اين جاده را تا تنديس «فهميده» طي كنيد، بعد به سمت راست بپيچيد، چند دقيقه بعد سد زنوز را خواهيد ديد كه حاشيه‌اي سرسبز و ديدگاهي زيبا دارد.
در اين مسير از جاده‌هايي كه در بالاي كوه هستند عبور مي‌كنيد و مي‌توانيد باغ‌هاي پايين كوه را نيز تماشا كنيد.
اگر وقتي دست داد، سري هم به گورستان تاريخي روستا در پايين دست ميدان روستا بزنيد؛ سنگ قبرهايي با شكل‌هاي متنوع و تاريخ‌هاي قديمي مي‌تواند سوژه خوبي براي شما باشد.
هر چه باشد اينجا روستايي است كه آثاري از دوره ايلخاني و صفوي دارد و بسياري معتقدند قدمت روستا خيلي بيشتر از اينهاست؛ حتي برخي با استناد به نقوش برخي سنگ قبرها، قدمت سكونت در زنوزق را تا دوره ميتراييسم عقب مي‌برند.
در مدت حضور در زنوزق، يادتان نرود كه چهار محله اصلي روستا را ببينيد تا با نحوه زندگي مردم بيشتر آشنا شويد؛ محله‌هاي بدير، آقا بابا، سيدي و كوده‌لر حاصل تقسيم‌بندي‌هايي است كه اين خانه‌هاي پلكاني را در دل خود جاي داده است.
كوده‌لر محله جديد روستا و مسير سد است و باقي محله‌ها بخش‌هاي تاريخي روستا را تشكيل مي‌دهند.
در اين گشت و گذار، چيزي كه بيش از همه توجه و تعجب شما را بر خواهد انگيخت، سنگفرش مرتب روستا و در و پنجره‌هايي است كه با رنگ‌هاي آبي، سبز و قرمز رنگ‌آميزي شده‌اند.
زنوزق يكي از با سوادترين روستاهاي كشور است، شمار افراد داراي ليسانس و فوق ليسانس در روستا زياد است و هر سال بر اين عده افزوده مي‌شود.
اهالي مي‌گويند در سي سال اخير بيش از 500 نفر از اهالي روستا، پس از اتمام تحصيلات خود شغل معلمي را انتخاب كرده‌اند و تدريس از مشاغل مورد علاقه و پر رونق زنوزق است.
* پشت بام‌هاي خوشمزه
زنوزق، روستاي پلكاني زيبايي است. مثل تمام روستاهاي پلكاني، پشت بام خانه پايين دست، حياط خانه بالا دست است و اينگونه زندگي آرام و مسالمت‌آميزي ميان مردم جريان دارد.
در فصل تابستان روي بيشتر پشت بام‌ها مي‌توانيد طبق‌هاي بزرگ چوبي را ببينيد كه رويشان برگه زردآلو با سليقه زيادي چيده شده است؛ اما اين طبق‌ها هم قصه‌هاي جالبي دارند... در فصل تابستان و بعد از رسيده شدن كامل زردآلوها، فصل خشك كردن ميوه‌ها و درست كردن «برگه» فرا مي‌رسد.
براي اين كار، زردآلوهاي رسيده و مناسب اين كار را جدا كرده، مي‌شويند، هسته آن را جدا مي‌كنند و آنها را روي سيني چوبي باز مي‌كنند.
حالا نوبت آماده كردن كوره است. به جز سوخت و هيزم، مقداري گوگرد در كوره ريخته مي‌شود و وقتي كوره به دماي مناسب رسيد، طبق‌هاي زردآلو در آن قرار مي‌گيرد. اين طبق‌ها بايد بين هشت تا 10 ساعت در كوره بمانند، اما تا اتمام كار تقريبا سه روز باقي مانده است.
در اين سه روز، طبق‌ها روي پشت بام خانه‌ها و زير آفتاب تابستاني چيده مي‌شوند تا آب اضافي آنها تبخير شده و كاملاً خشك شود.
اين سه روز تنها فرصت ديدار از منظره چيده شدن طبق‌ها نيست، چون در تمام طول تابستان باغ‌هاي ميوه دارند و اين فرآيند به مرور و در طول اين فصل انجام مي‌گيرد.
زنوزق چشم اندازهاي زيبايي هم دارد؛ باغ‌هايي كه در هر كران چشم شما را مي‌نوازد، درختان سيب، گردو، بادام، زردآلو و امثال آن زيادند. به همين دليل اين روستا در هر فصلي، ديدني ويژه‌اي دارد، از زمان شكوفه دادن اين درختان كه همه جا رنگين مي‌شود گرفته، تا رسيدن ميوه‌ها و پاييز با شكوه اين درختان و حتي زمستان سپيد و بسيار سرد روستا، هر كدام زيبايي ويژه خود را دارند.
اين همه دشت و دمن، باعث شده علاوه بر خشكبار، فرصت چشيدن عسل نابي را هم داشته باشيد كه محصول بي نظير زنبورهاي روستاست. باغداران روستا اغلب زنبورداري هم مي‌كنند و اين مساله باعث شده عسل به يكي از توليدات اصلي رستا تبديل شود.
* املت و نان داغ، در سايه درختان سيب
در زنوزق از رستوران خبري نيست، اما آنجا هم نانوايي دارد و هم چندين كافه محلي، با آنكه بيشتر زنان زنوزق نان را در خانه مي‌پزند، اما نانوايي هم در روستا وجود دارد.
براي خريد نان بايد تا ميدان در ورودي روستا برويد. بالاي ميدان نانوايي سليماني و پايين ميدان نانوايي دلدار، بربري تازه به شما مي‌دهند.
چند كافه محلي هم براي تهيه آب داغ يا چاي در همين ميدان وجود دارند.
كافه رحمان درسا در حاشيه ميدان و كافه حاجي عنايت 50 متر بالاتر از ميدان هستند و در آنها آقا رحمان و آقا عنايت با روي خوش از شما استقبال مي‌كنند.
اگر براي ناهار مي‌خواهيد در روستا بمانيد، چون تمام مواد لازم دور ميدان وجود دارد، وقت زيادي براي جمع‌آوري آنها صرف نخواهد شد.
* دستاني پر از زردآلو
سوغاتي‌هاي زنوزقي بيشتر از جنس طبيعتند، انواع ميوه و خشكبار براي خريدن قابل دسترسي هستند؛ زردآلو، قيسي، برگه زردآلو، لواشك، گردو و ميوه‌هاي سردرختي روستا طعم بي نظيري دارند. براي تهيه اين ميوه‌ها بايد از يكي از اهالي روستا بخواهيد تا برايتان از اين اقلام بياورد و چون تمام اهالي باغدار هستند، هيچ كس به شما نه نمي‌گويد.
بسته به نوع و مرغوبيت ميوه‌ها، قيمت آنها هم متفاوت است. روي شيشه‌هاي بزرگ و كوچك عسل، يا طبق‌هاي عسل با موم هم مي‌توانيد حساب كنيد.سبزي‌هاي كوهي مانند شنگ كه در آش محلي ريخته مي‌شود، غازياقي كه كوكو و خورش خوشمزه‌اي دارد و سير وحشي هم خالي از لطف نيستند.
* هم سياحت، هم زيارت
در رفت و بازگشت به اين روستاي زيبا، مي‌توانيد از ديدني‌هاي موجود در مسير هم لذت ببريد.
نخستين اين ديدني‌ها شهر زنوز است، شهري آرام و داراي معادن خاك سفيد و توليد بالاي ظروف چيني مرغوب.
در ادامه مسير شهر مرند و اطراف آن با بناها و ديدني‌هايي مانند مسجد جامع مرند يا كليساي سهرل را مي‌بينيد و ديدن تپه‌هاي رنگين و دشت‌هاي گل زرد، كوه‌هاي ماهار و آغداش و ييلاق منطقه خالي از لطف نيست.
علاوه بر قلعه باستاني مرند و امامزاده ابراهيم(ع) مرند كه كمي پايين‌تر از هتل گردشگري مرند قرار دارد، مي‌توانيد پل قديمي قيزيل كورپي (پل طلا) زنوز، تفرجگاه و دشت ماهار، كوه سلطان سنجر در بالا دست زنوزق، تفرجگاه آدنه در كنار سد زنوز با جاده خاكي و چشم انداز سرسبز، تفرجگاه آبشار دامجي قيه و حاشيه سد زنوز را كه ببينيد از جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي شهر زنوز و روستاي زنوزق به شمار مي‌آيد.
------------------
روزنامه اطلاعات