.jpg)
سردر قيصريه – اين بنا كه به سر در بازار شاهي نيز معروف است از بناهاي زمان شاه عباس اول صفوي مي‌باشد و در شمال ميدان نقش جهان در سالهاي 1011 تا 1029 هجري ساخته شده است و اضافه بر كاشيكاري هاي زيبا داراي نقاشيهاي عالي است. در عقب طاق بزرگ نماي سر در و برديوارهاي بالا و طرفين مدخل بازار يكي از جنگهاي شاه عباس با ازبكان نقاشي شده است11.
4- مسجد جامع عباسي- اين مسجد در سال 1021 هجري بدستور شاه عباس كبير شروع شد. اين تاريخ مربوط به آغاز سر در اصلي آن در جنوب ميدان نقش جهان است اين سردر داراي دو كتيبه است: يكي متن معمولي و راجع به بنياد بنا است و ديگري هنگام اتمام كليه قسمتهاي آن الحاق شده است. كتيبه اول بخط ثلث بوده و بزبان عربي در روي كاشي معرق سفيد بر زمينه لاجوردي نگاشته شده و كتيبه دوم در دو سطر،بهمان سبك ولي با حروف درشت،در بالاي در قرار گرفته است. يكسالي پس از شروع اين سر در مشغول پي ريزي مسجد شدند و طبق حاشيه بزرگ ايوان غربي آخرين تاريخي كه بين تاريخهاي متعدد راجع باتمام مسجد نوشته اند 1040 هجري مي‌باشد. عناصر مهم اين مسجد عبارت است از:
اول يك حياط مستطيل شرقي غربي.
دوم چهار ايوان در چهار ضلع حياط.
سوم سه تالار مربع در پشت ايوانهاي جنوبي،شرقي و غربي.
چهارم دو تالار ستوندار در طرفين ايوان و تالار مربع جنوبي و دو حياط مستطيل در طرفين دو تالار ستوندار مذكور.
پنجم چهار مناره بالكن دار در طرفين سردر اصلي و طرفين ايوان جنوبي.
ششم راهروها و قسمتهاي واقع در بين ايوانها و تالارها.
داخل و خارج اين مسجد با كاشيهاي هفت رنگ و آجرهاي لعابدار مزين شده و در سردر اصلي موزائيك بكار رفته است.
موضوعات مهم تزئيني عبارتست از: مقرنس‌ها،كتيبه‌هاي عربي و فارسي،پيچهاي تزئيني،اسليمي‌ها و گل بته‌ها. مصالح عمدة آن آجر و سنگ است ولي نسبت سنگ به آجر كم مي‌باشد و قطعات نازك و بلند آن در روي ديوارها و جرزها نصب شده است12.
اضافه بر بناهاي اطراف ميدان نقش جهان،در زمان شاه عباس كبير و اعقابش،بناهاي مهم ديگري نيز در اصفهان ساخته شده كه چند دستگاه آن بشرح ذيل است:
چهل ستون – ساختمان اين كاخ احتمالاً در حيات شاه عباس كبير آغاز شده و در زمان اعقابش بپايان رسيده است. پلان اين كاخ بدو قسمت مشخص تقسيم ميشود:
اول تالار چهل ستون كه در روي سكو قرار دارد و داراي بيست ستون است كه عكس آنها در آب استخر جلو آن منعكس ميشود شمال و شرق و جنوب باز است و در واقع بصورت يك ايوان ستوندار است. سقف مسطح اين تالار را ستونهاي چوبي شياردار تحمل مي‌كند.
دوم تالار مستطيل شمالي – جنوبي پشت تالار چهل ستون كه با سقف‌هاي گنبدي پوشيده شده است. در اين تالار،كه بيشتر با معماري دوره ساساني خويشي دارد،مجالس بزرگ در بالا و مجالس كوچك در پائين نقاشي شده و حاوي صحنه‌هاي تاريخي دوره صفوي است13. كاخ هشت بهشت – اين بنا در يكي از باغهاي بزرگ حاشيه خيابان چهارباغ اصفهان ساخته شده و در دورة قاجار مورد تصرف و تعمير قرار گرفته است. پلان بنا اساساً چهار گوش است ولي چهار گوشه آن بريده شده و بشكل هشت گوش در آمده است بنحوي كه طول اضلاعي كه از بريده شدن گوشه‌ها حاصل شده كوتاه تر است.
قسمتهاي مهم آن عبارتست از:
اول يك تالار مركزي كه از چهار ايوان واقع در چهار ضلع راه مي گيرد.
دوم چهار ايوان كه در روي چهار ضلع اصلي قرار دارد و هر يك بتالار مركزي و قسمتهاي طرفين خود راه ميدهد.
سوم چهار اطاق و راهروهاي مجاور آنها كه در چهار گوشه بنا قرار دارد. اين چهار قسمت در دو طبقه تشكيل هشت قسمت را داده است كه احتمالاً از نظر تزيينات زيبا و مجلل به هشت بهشت معروف گرديده است14.
كليه بناهاي مذكور و واقع در اصفهان كم يا بيش با بناهاي تخت جمشيد پيوند دارد و دنباله بررسي ما مربوط به همين مطلب است.
ادامه دارد...
برگرفته از:
"شباهتهاي تخت جمشيد هخامنشي و اصفهان عصر صفوي".هنرومردم دوره 9،شماره 107و108 (شهريور ومهر50)- شادروان دكتر عباس زماني استاديارپیشین دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران
پاورقی ها:
11-آثار ايران جلد دوم،جزوه اول،تأليف گدار فرانسوي،ترجمه سيد محمد تقي مصطفوي تهران 1318.
،ص 56 تا 67 و 75 تا 77 و 91 تا 93
12- ايضاً آثار ايران،ص 83 تا 89.
13 و 14- ايضاً آثار ايران،ص 89 تا 91 و ص 111 و 112.
برداشته شده از: گروه چارباغ