فراهان نامي آشنا، سرزميني حاصلخيز با مفاخري تاريخ ساز در ايران است. هر ايراني باشنيدن نام فراهان به ياد نام آوران ادبيات و سياستمداران اسلام شناس و ضد استعماري چون قائم مقام فراهاني و ميرزا تقي خان اميرکبير ميافتد.
لغت شناسان فراهان را فشرده واژه فراهامون ميدانند. درياچهاي که امروز درياچه مگان (ميقان) ناميده ميشود. در روزگاران گذشتههامون ناميده ميشد و همه روستاها و شهرهاي کوچک پيرامون اين درياچه را فراهامون ميناميدند. فراهان نام روستاها و شهرهايي بود که در بالا يا فراي درياچه ساخته شده است. سرزميني که از يکسر به خورهه و از سويي به تفرش و از سوي ديگر به کميجان کشيده شده بود؛ فراهان ناميده ميشد.
فراهان در عهد ساسانيان خوش آب و هوا و شامل 360 پارچه روستا بوده است. تا پيش از سال 1316 از توابع شهرستان قم به شمار ميآمد و بعد از آن که سلطان آباد عراق به شهرستان اراک تبديل شد، فراهان جز شهرستان اراک شد و در سال 1342 بعد از اين که تفرش به شهرستان ارتقا يافت فراهان به دو بخش به فراهان سفلي تابع بخش مرکزي اراک و فراهان علياء تقسيم شد. در تغييراتي که در سالهاي 1366 و 1372 رخ داد 15 روستاي ديگر از فراهان جدا و به شهرهاي کميجان و اراک ملحق شد و در سال 1389 با مرکزيت فرمهين با جمعيت 26هزار نفر، دو بخش و 53 روستا به عنوان شهرستان فراهان هويت مستقل يافت. اقتصاد منطقه بر پايه کشاورزي و دامپروري و عمده محصولات آن گندم، جو، يونجه، حبوب، سيب زميني و انگور است.
*جاذبههاي تاريخي و فرهنگي
مکانهاي تاريخي و مذهبي فراهان شامل امامزده احمد بن علي (ع) در شهر ذلف آباد فرمهين، محوطه تاريخي و شهر زيرزميني ذلف آباد، تکيه تاريخي فرمهين، امامزاده حسن الافطس(ع) واقع در روستاي اسفين است.
*شهر زيرزميني ذلفآباد
شهر زيرزميني ذلف آباد که در سال 1388 حفاري و رونمايي شد، يکي از سکونتگاههاي دوران ايلخانان است که در 5 کيلومتري شمال فرمهين واقع شده و به صورت يک سايت موزه مورد بازديد مردم قرار ميگيرد. اين شهر تا 200 سال پيش محل زندگي مردم بوده و توسط حکومت قاجار به آب بسته شد و مردم مجبور به ترک آن شدند. اين شهر زيرزميني در جوار امامزاده احمد(ع) ذلف آباد قرار دارد. محوطه تاريخي ذلف آباد 110 هکتار وسعت دارد. آثار تاريخي و ارزشمندي که از اين اراضي به دست آمده ثابت ميکند در اين منطقه گروهي از مردمان صنعتگر متمدن سکني داشتهاند.
*جشن قدگان
جشن قدگان يکي از نادرترين آيينهاي اين منطقه است که در روز اول تابستان برگزار ميشود.
*تکيه فرمهين
ساخت اين تکيه به دوره قاجاريه برمي گردد و از نظر معماري بناهاي اسلامي داراي ويژگيهاي ممتاز است. کاربري آن براي برگزاري آيينهاي سوگواري حضرت سيدالشهدا(ع) و برگزاري تعزيه بوده است. آيين تعزيه در فصول سرد درون تکيه برگزار ميشد و طبقه پايين ويژه مردان و نيم طبقه دوم ويژه زنان بوده است. اين آيين در فصول گرم در محوطه باز حياط و بر روي سکويي که در وسط حياط تعبيه شده بود برگزار ميشد. دور تا دور حياط سکوهايي جانمايي شده که بر زيبايي بنا ميافزايد.
*امامزاده احمدبن علي (ع)
قدمت اين امامزاده به دوره ايلخاني بازمي گردد. در 3 کيلومتري شمال شرق فرمهين - کنار محوطه ذلف آباد وجاده ارتباطي فرمهين به تفرش و آشتيان قرار دارد. علاوه بر اهميت زيارتگاهي و مجاورت با محوطه تاريخي و شهر زير زميني ذلف آباد، هر سال در اول تيرماه آيين باستاني جشن تيرگان با آبپاشان با حضور چند هزار نفر در آن برگزار ميشود. اين جشن باعنوان ميراث معنوي در سال 1389 به ثبت ملي رسيده است.
*بقاياي آتشکده فردقان
قدمت اين آتشکده به دوره ساساني باز ميگردد. اين آتشکده در وسط روستاي فردقان بخش خنجين و بر بلنداي تپهاي قرار دارد. پايههاي آن بر ستونهايي قرار گرفته و در پاي يکي از اين ستونها سردابي به چشم ميخورد که بر اساس بعضي روايات محل زندان بوعليسينا بوده است. اين مکان در محوطه يک خانه مسکوني واقع است.
امامزاده تبرته(ع)، شاهزاده حسين نظام آباد و حمام خنجين از ديگر مکانهاي تاريخي فراهان است.
*مشاهير و مفاخر
علاوه براميرکبير و قائم مقام فراهاني، اديب الممالک فراهاني و ميرزا عيسي قائم مقام فراهاني از ديگر مشاهير و مفاخر فراهان به شمار ميآيند.
*صنايع دستي
صنايع دستي اين منطقه شامل جاجيم، گليم و قاليبافي ميشود.
گزارش:شهربانو شاکري - روزنامه ی اطلاعات