لت میازار موری که دانه کش است

Question

آیا این لت در پیرایش استاد خالقی نادرست نیست؟
مکش مورکی را که دانه کش است
که او نیز جان دارد و جان خوش است
به را بنگرید! پس از واژه‌ای که نکره است، را امده است. ولی این در زوان پارسی درست نیست. نگر شما؟

Answer 1

درود بر شما

ریخت درست این بیت بر بنیاد کهنترین دستنویسهای شاهنامه بدین گونه است :

مکش مورکی را که روزی کش است / که او نیز جان دارد و جان خوش است

این سخن فردوسی است و ریخت زیر :

میازار موری که دانه کش است / که جان دارد و جان شیرین خوش است

سخن سعدی شیرازی در بوستان است .

سعدی این رج را از شاهنامه گرفته و به خواست خودش کمی آن را دیگرگون کرده و در بوستان آورده است . دستنویس هایی که پس از سعدی شیرازی نوشته شده اند ریخت سروده ی سعدی را گرفته و جایگزین ریخت کهن این بیت کرده اند در حالی که دستنویس های پیش از زمان سعدی همان ریخت کهن را دارند .

در زیر نمایی از ریخت درستین و کهن این بیت در دستنویس فلورانس (کهنترین دستنویس شاهنامه) را می بینید :

از اینگونه رویدادها و دیگرگونی ها در میان سرایندگان و سروده های ایشان فراوان است .

در ویرایش شاهنامه هرگز نمی توان ریخت نو و دستکاری شده را هر چند که زیباتر و آهنگین تر باشد جایگزین ریخت کهن کرد . بویژه اینکه ریخت کهن بیت از سوی دستنویس های کهن نیز پشتیبانی می شود و نباید از آن چشم پوشید .

پیرامون بخش دویم پرسش شما یادآوری می شود که در بررسی زبان شاهنامه باید با نگاه به ریختها و ساختارهای کهن زبان پارسی به داوری بنشینیم و ساختار زبان پارسی امروزی را با پارسی زمان فردوسی بزرگ همسان ندانیم .از این دست نمونه ها در شاهنامه فراوان است و ما نمی توانیم با نگاه به ریخت کنونی زبان پارسی به گفتار فردوسی بزرگ خرده بگیریم .

در همین زمینه پیشنهاد می شود جستار زیر را بنگرید :

مکش مورکی را که روزی کش است