☀️☀️ افعالی ( پویه‌هایی ، کارواژهایی ) از زبان « پارسی میانه » که امروزه در زبان « پارسی نو » بکار نمیروند :
زبان پارسی صدها سال زیر ستم و فرهنگ زداییِ حکومت های بیگانه بود ، و بسیاری از واژگان کاربردی خود را از دست داد که جریان « پاکسازی زبانی و فرهنگی » مردمان ایران ، تاریخ گسترده و غمبار خود را دارد. اما امروزه باید این واژگان دوباره زنده شوند و بکار گرفته شوند.
در زیر ۳۰۰ فعل (پویه ، کارواژ) از زبان پارسی میانه (نیای زبا پارسی نو) که امروزه بکار نمیروند و بجایشان از افعال ترکیبی بهره میبریم ، آمده اند. اینها نمونه کوچکی از هزاران واژه زیبای پارسی هستند که باید دوباره بکار گرفته شوند.
منابع مورد استفاده برای افعال زیر : فرهنگ هزوارش‌های دبیره پهلوی ، فریدون جنیدی / فرهنگ فارسی به پهلوی ، دکتر بهرام فره‌وشی / فرهنگ پهلوی ، نیل مکنزی / واژه‌نامه کوچک پارسی میانه ، فرهنگستان زبان پارسی / فرهنگ واژه‌های مانوی ، نیکولاس سیمز ویلیام / واژه‌نامه شایست نشایست ، دکتر محمود طاووسی / واژه‌نامه اندرز اوشنر دانا ، ابراهیم میرزای ناظر .
۱- مقاومت کردن = patūtan / پَتوتن
۲- دوست داشتن = dōšītan , vandītan / دُوشیتن ، وندیتن
۳- پیروی کردن = haxtan / هَختن
۴- اجرا کردن ، درست کردن = passāxtan / پسّاختن
۵- سوراخ کردن = sōftan / سُوفتن
۶- مجبور کردن = hangēnitan / هَنگئنیتن
۷- بنا کردن = dēzītan / دئیزیتن (همریشه با دژ و دیوار و پردیس)
۸- گاز گرفتن = gazītan / گَزیتن ( گزیدن )
۹- درک کردن = mārtan / مآرتن
۱۰- پیروز شدن ، غلبه کردن = vānitan / وانیتن
۱۱- با خبر ساختن = čāštan / چاشتن
۱۲- گمان کردن = gumānītan / گومانیتن
۱۳- بدست آوردن ، کسب کردن = windādan / ویندادن
۱۴- بیرون آمدن = frajastan / فرَجَستن
۱۵- بیرون آوردن = ōnitan / اُونیتن
۱۶- بیرون رفتن = zruftan / زروفتن
۱۷- بیرون کردن = ōgārtan / اُوگارتن
۱۸- اذیت کردن ، خسته کردن = raxtan / رَختن
۱۹- احاطه کردن = parvastan / پَروَستن
۲۰- شهادت دادن = gukāyītan / گوکاییتن
۲۱- گول خوردن = frēpīhītan / فریپیهیتن
۲۲- گول زدن = frēftan / فریفتن یا vidēftan / ویدیفتن
۲۳- تزیین کردن = pēsītan / پیسیتن
۲۴- احترام کردن = franāmitan / فرَنامیتن
۲۵- راهنمایی کردن = ānīhītan / آنیهیتن
۲۶- پرحرفی کردن = žūtan / ژاوتن
۲۷- کمک کردن = ayyārītan / اَیّاریتن ( یاریدن )
۲۸- کمک خواستن = friyātītan / فرییاتیتن
۲۹- بهم وصل کردن = apyōxtan / اَپی اُوختن
۳۰- همراهی کردن = apākēnītan / اَپاکینیتن
۳۱- احساس کردن ، لمس کردن = sōhistan / سُهیستن ( سهستن )
۳۲- اعطا کردن = baxšītan / بخشیتن ( بخشیدن )
۳۳- صحبت کردن ، گفتگو = hampursītan / همپورسیتن
۳۴- هضم کردن = guvārītan / گوواریتن ( گواردن )
۳۵- نواختن آلت موسیقی = pazdītan / پَزدیتن
۳۶- حرف زدن = vāčītan / واچیتن
۳۷- فکر کردن = andēšītan / اندیشیتن ( اندیشیدن )
۳۸- اقامت داشتن = māndan / ماندن
۳۹- دعا کردن = yazītan / یَزیتن
۴۰- هدایت کردن = nītan / نیتن
۴۱- تصور کردن = angārtan / اَنگارتن
۴۲- بلعیدن = ōpārtan / اُوپارتن ( اوباردن )
۴۳- وجود داشتن = astītan / اَستیتن
۴۴- باطل کردن ، مانع شدن = patērānītan / پَتیرانیتن
۴۵- اعتقاد داشتن = virravistan / ویررَویستن
۴۶- وجود آمدن = anbūsītan / اَنبوسیتن
۴۷- هجوم بردن = patrōtan / پَتْراُوتن
۴۸- اطلاع دادن = azdēnītan / اَزدینیتن
۴۹- اعلام کردن = nivistan / نیویستن
۵۰- تاسیس کردن = frakānītan / فرَکانیتن
۵۱- وصیت کردن = andarzēnitan / اَندرزینیتن
۵۲- ویران کردن = apasihistan / اَپَسیهیستن
۵۳- اختصاص دادن = xvēšēnītan / خویشینیتن
۵۴- وعده کردن = nikēžitan / نیکیژیتن
۵۵- وفا کردن = tūxtan / توختن
۵۶- تحقیر کردن = nikōhītan / نیکوهیتن ( نکوهیدن )
۵۷- اغفال کردن = druxtan / دروختن
۵۸- بازجویی کردن = vijustan / ویجستن
۵۹- بد راه رفتن ، لغزیدن = škarvītan / شکَرویتن
۶۰- بدی کردن ، دشنام دادن = bēštan / بیشتن
۶۱- آبیاری کردن = xvārēnītan / خوارینیتن
۶۲- باز شدن = viškaftan / ویشکَفتن ( شکفتن )
۶۳- باز کردن دهان = gāftan / گافتن
۶۴- باز گرداندن = vāštan / واشتن
۶۵- بازی کردن = vāzītan / وازیتن ( بازیدن )
۶۶- بازشناختن = uzvārtan / اوزوارتن
۶۷- آتش زدن = āsiftan / آسیفتن
۶۸- پاره کردن ، دریدن = kaftan / کَفتن
۶۹- نجات یافتن = buxtan / بوختن
۷۰- فهمیدن = hōšitan , mēnitan / هُوشیتن ، مِینیتن
۷۱- پایمال کردن = xvastan / خوَستن
۷۲- التماس کردن = zādītan / زادیتن
۷۳- آرام بودن ، خوش بودن = rămistan / رامیستن
۷۴- آرام شدن = rāmihastan / رامیهَستن
۷۵- آرام کردن = rāmēnītan / رامینیتن
۷۶- ظلم کردن = hēčītan / هِیچیتن
۷۷- بحث و مجادله کردن = patkārēnitan / پَتکارینیتن
۷۸- پایین آوردن = višuftan / ویشوفتن
۷۹- پایین افتادن = ōpastan / اُوپَستن
۸۰- پایین انداختن = ōsānitan / اُوسانیتن
۸۱- پایین رفتن = frōtīhītan / فروتیهیتن
۸۲- تخمین زدن = hangārtan / هَنگارتن
۸۳- وضع کردن = nihātan / نیهاتن ( نهادن )
۸۴- مضطرب بودن = ayārtītan / اَیارتیتن
۸۵- اجباری کردن = frēčvānītan / فریچوانیتن
۸۶- اجتناب کردن = pahrēxtan / پَهریختن ( پرهیختن )
۸۷- ارتعاش کردن = fravītan / فرَویتن
۸۸- ضعیف کردن = nazārtan / نَزآرتن
۸۹- صدا دادن = drāhītan / درآهیتن
۹۰- صدا کردن = xvāntan / خوآنتن
۹۱- تاراج کردن = rōtan / راُوتن
۹۲- دراز کشیدن = nisītan / نیسیتَن
۹۳- عذر خواستن = apaxšītan / اَپَخشیتن
۹۴- مخالفت کردن = purtan / پورتن
۹۵- اخراج کردن = pazdēnitan / پَزدینیتن
۹۶- آرایش کردن = azrāyītan / اَزراییتن
۹۷- تخفیف دادن = kāstan / کآستن
۹۸- خم شدن = nyāītan / نیآایتن
۹۹- مراقبت کردن = hūdāštan / هوداشتن
۱۰۰- دور کردن = vitartan / ویتَرتن
۱۰۱- دور شدن = sačitan / سَچیتن
۱۰۲- دور داشتن = vēxtan / وِیختن
۱۰۳- دور انداختن = afgantan / اَفگَنتن
۱۰۴- آرد کردن = ārtan / آرتن
۱۰۵- قطعه قطعه کردن = fragastan / فرَگَستن
۱۰۶- مبهوت شدن = startan / ستَرتن
۱۰۷- تدوین کردن = nipīkēnitan / نیپیکینیتن
۱۰۸- مخلوط کردن = gumēxtan / گومیختن
۱۰۹- مخلوط شدن = hārēftan / هآریِفتن
۱۱۰- لگد زدن = vispurtan / ویسپورتن
۱۱۱- لگد کردن = ōspurtan / اُوسپورتن
۱۱۲- تربیت کردن ، پروردن = frahixtan / فرَهیختن
۱۱۳- محصول برداشتن = drūtan / دروتن
۱۱۴- آرزو کردن = ayyastan / اَییَستن
۱۱۵- همانند بودن = mānistan / مانیستن
۱۱۶- آزاد کردن = višātan / ویشاتن
۱۱۷- به عمل آمدن = pazāftan / پَزآفتن
۱۱۸- پایان بردن = hanjaftan / هَنجَفتن
۱۱۹- شایع کردن = rawākēnitan / رَواکینیتن
۱۲۰- تخصیص دادن = ōbaxtan / اُوبختن
۱۲۱- دمیدن در چیزی = nivāzitan / نیوآزیتن
۱۲۲- پاک شدن = pulītan / پولیتن
۱۲۳- پاک کردن = havāsitan / هَواسیتن
۱۲۴- آزار رساندن = āzārtan / آزارتن ( آزاردن )
۱۲۵- اقدام کردن = uzītan / اوزیتن
۱۲۶- بزرگ داشتن ، خوش‌آمد گفتن = burzitan / بورزیتن
۱۲۷- بزرگ شدن = bālitan / بالیتن
۱۲۸- آزمایش کردن = āzmūtan / آزموتن ( آزمودن )
۱۲۹- پراکنده کردن = fšanjitan / فشَنجیتن
۱۳۰- شادی کردن = urvāzistan / اوروازیستن
۱۳۱- دفن کردن = nikānītan / نیکانیتن
۱۳۲- بخاک افتادن = šastan /شَستن
۱۳۳- هیچ کردن = ēčēnītan / ایچینیتن
۱۳۴- ملاقات کردن = masītan / مَسیتن
۱۳۵- بدست آوردن = ayāftan / اَیآفتن
۱۳۶- مقتضی بودن = apāyistan / اَپاییستن
۱۳۷- عصاره کشیدن = hunītan / هونیتن
۱۳۸- فرمان صادر کردن = advištan / اَدویشتن
۱۳۹- تخلیه کردن = rītan / ریتن
۱۴۰- آسایش دادن = āsānēnitan / آسانینیتن
۱۴۱- یکی کردن = hamēnitan / همئنیتن
۱۴۲- تعمیر کردن = vināristan / ویناریستن
۱۴۳- آسیب رساندن = vināsitan / ویناسیتن
۱۴۴- آسیب زدن ، مجروح کردن = xastan / خستن
۱۴۵- گفتوگو کردن = dranjītan / درَنجیتن
۱۴۶- پرتو افکندن = brāzitan / برازیتن
۱۴۷- شایسته بودن = hūsačītan / هوسَچیتن
۱۴۸- ترکیب کردن = hambastan / همبستن
۱۴۹- ترکیب یافتن ، متحد شدن = hambūtan / همبوتن
۱۵۰- مشورت کردن = huskārtan / هوسکارتن
۱۵۱- آگاه کردن = čihēnitan / چیهینیتن
۱۵۲- نصیحت کردن ، تنبیه کردن = āvēnitan / آوئنیتن
۱۵۳- نشان کردن ، داغ زدن = drōšitan / درُوشیتن
۱۵۴- کفایت کردن ، قادر بودن = tāyitan / تاییتن
۱۵۵- نرم کردن = sūdan / سودن
۱۵۶- محصور کردن = xanjistan / خَنجیستن
۱۵۷- آلوده کردن = āhōkēnitan / آهوکینیتن
۱۵۸- روان شدن = tazitan / تَزیتن
۱۵۹- رسیدن میوه = pazāmītan / پَزآمیتن
۱۶۰- ادعا کردن = pahikārdan / پَهیکاردن
۱۶۱- پخش شدن ، لیز خوردن = rēčitan / ریچیتن
۱۶۲- از یاد بردن = framōštan / فرَمُوشتن
۱۶۳- یاد دادن = dānēnitan / دانینیتن
۱۶۴- مجادله کردن ، محکوم کردن = ēraxtan / ئرَختن
۱۶۵- دعوا کردن = kōxšītan / کُوخشیتن
۱۶۶- نبرد کردن = nipartitan / نیپَرتیتن
۱۶۷- محروم کردن = zīnītan / زینیتن
۱۶۸- عرق کردن = xvistan / خویستن
۱۶۹- آواز خواندن = srūtan / سروتن
۱۷۰- گیج شدن = sturtan / ستورتن
۱۷۱- تعلیم دادن = vičistan / ویچیستن
۱۷۲- تعظیم کردن = anāmītan / اَنامیتن
۱۷۳- اجازه دادن = hištan / هیشتن
۱۷۴- قربانی کردن = izītan / ایزیتن
۱۷۵- شکاف دادن = unānītan / اونآنیتن
۱۷۶- واداشتن = naxvāritan / نَخواریتن
۱۷۷- وادار برفتن کردن = rawēnītan / رَوینیتن
۱۷۸- وادار به حرکت کردن = rānēnītan / رانینیتن ( راندن )
۱۷۹- خود را وادار کردن = vixāzītan / ویخآزیتن
۱۸۰- وارونه کردن = nikūnitan / نیکونیتن
۱۸۱- متلاشی شدن = frakastan / فرَکستن
۱۸۲- اخطار کردن = kartan / کَرتن
۱۸۳- بالا آمدن = xēzistan / خیزیستن
۱۸۴- بالا بردن = ahrāmitan / اَهرامیتن
۱۸۵- بالا رفتن = ahrāftan / اَهرآفتن
۱۸۶- پژمرده شدن = afsartan / اَفسَرتن ( افسردن )
۱۸۷- شعله‌ور شدن = vaxšitan / وَخشیتن
۱۸۸- اداره کردن ، حکومت کردن = vinārtan / وینارتن
۱۸۹- نمناک شدن = nambitan / نَمبیتن
۱۹۰- ادا کردن = vičārtan / ویچارتن
۱۹۱- پُر کردن = ākantan / آکنتن ( آکندن )
۱۹۲- پَر کندن = rūtan / روتن
۱۹۳- نفرین کردن = vizūtan / ویزوتن
۱۹۴- لعنت کردن = gazūtan / گَزوتن
۱۹۵- معالجه کردن = bēšāzītan / بئشآزیتن (همریشه با پزشک)
۱۹۶- ادامه دادن = kašitan / کشیتن
۱۹۷- ادامه داشتن = patāyitan / پتاییتن
۱۹۸- ادامه یافتن = pattūtan / پتتوتن
۱۹۹- نظم دادن = rāyēnitan / رآیئنیتن
۲۰۰- نامنظم بودن = šiftan / شیفتن
۲۰۱- ارائه دادن ، شرح دادن = nikēxtan / نیکئیختن
۲۰۲- اعتراف کردن = astovānitan / اَستُوانیتن
۲۰۳- پشیمان شدن = tōjītan / تُوجیتن
۲۰۴- راضی کردن = xšnūtan / خشنوتن ( خشنودن )
۲۰۵- ناراحت کردن = ayōzītan / اَیُوزیتن
۲۰۶- مقاربت کردن = marzītan / مَرزیتن
۲۰۷- اره کردن = karrēnitan / کَررینیتن
۲۰۸- بال زدن = škāftan / شکآفتن
۲۰۹- لطمه زدن = vizāstan / ویزآستن
۲۱۰- ازبر کردن = xvastan / خوَستن
۲۱۱- نذر کردن ، عهد کردن = patistātan / پَتیستآتن
۲۱۲- سوگواری کردن = xrōsītan / خرُوسیتن
۲۱۳- استغاثه کردن = zabāyitan / زَباییتن
۲۱۴- ناتوان شدن = mōšītan / مُوشیتن
۲۱۵- ناتوان کردن = ačārēnitan / اَچارئنیتن
۲۱۶- استفراغ کردن = vāmitan / وامیتن
۲۱۷- نابود کردن = nasītan / نَسیتن
۲۱۸- نابود شدن = āpaxšitan / آپَخشیتن
۲۱۹- گوش دادن = gōšītan / گُوشیتن
۲۲۰- اصلاح کردن = vīrāstan / ویراستن
۲۲۱- پیش آوردن = āšēhītan / آشیهیتن
۲۲۲- پیش رفتن = frāčitan / فراچیتن
۲۲۳- قتل کردن = ōžatan / اُوژَتن
۲۲۴- اطاعت کردن = niyōkšitan / نیوکْشیتن
۲۲۵- بیدار شدن ، مراقب بودن = vigrātan / ویگراتن
۲۲۶- بیدار کردن = gubrāsitan / گوبراسیتن
۲۲۷- معطر کردن = hūbōyītan / هوبُوییتن
۲۲۸- مضایقه کردن = tanūtan / تَنوتن
۲۲۹- قضاوت کردن = vičīrītan / ویچیریتن
۲۳۰- الصاق کردن ، متحد کردن = patvastan / پَتوَستن
۲۳۱- معاوضه کردن = gōhrītan / گُوهریتن
۲۳۲- امانت دادن = apaspārtan / اَپَسپارتن
۲۳۳- تبدیل کردن = vartēnītan / وَرتینیتن
۲۳۴- تغییر کردن = vartītan / وَرتیتن
۲۳۵- ماتم گرفتن = čihītan / چیهیتن
۲۳۶- امید داشتن = ōmētēnitan / اُومیتینیتن
۲۳۷- گذرا بودن ، سپری شدن = sazistan / سَزیستن
۲۳۸- مشتمال دادن = muštan / موشتن
۲۳۹- اهداء کردن = nivēditan / نیویدیتن
۲۴۰- انبار کردن = hanbārtan / هَنبارتن
۲۴۱- انتخاب کردن = vičitan / ویچیتن
۲۴۲- انتقام گرفتن = kēnitan / کینیتن
۲۴۳- خوب حمایت کردن = hūpāyītan / هوپآییتن
۲۴۴- انجام دادن = frajaftan / فرَجَفتن
۲۴۵- اندازه گرفتن = handāxtan / هنداختن
۲۴۶- یوغ بر گردن اسب نهادن = āyōxtan / آیُوختن
۲۴۷- مایع گرداندن ، ذوب کردن = vitāxtan / ویتاختن
۲۴۸- ایجاد کردن = tāšitan / تاشیتن
۲۴۹- ایجاد شدن = anbūsitan / اَنبوسیتن
۲۵۰- بی اثر کردن = akārītan / اَکاریتن
۲۵۱- بی اثر ماندن = niyastan / نییستن
۲۵۲- کوتاه کردن = nirfsītan / نیرفسیتن
۲۵۳- متوقف کردن = ēstānitan / ایستانیتن ( ایستاندن )
۲۵۴- ایمان آوردن = gravitan / گرَویتن ( گرویدن )
۲۵۵- کمر بستن = kustan / کوستن
۲۵۶- عجله کردن = ōštāftan / أُوشتافتن
۲۵۷- پلک زدن = mēčitan / میچیتن
۲۵۸- گشاد کردن = frāxvītan / فرآخویتن
۲۵۹- گرم کردن = tāftan / تافتن
۲۶۰- شایع کردن گناه = āstāritan / آستاریتن
۲۶۱- مربا درست کردن = parvartan / پَرورتن
۲۶۲- گچ‌کاری کردن = dōsēnitan / دُوسِینیتن ( دوسیدن )
۲۶۳- لبریز شدن = āšixtan / آشیختن
۲۶۵- توبه کردن = garzītan / گَرزیتن
۲۶۶- محو کردن = avestardan / اَوستَردن
۲۶۷- از یاد بردن = awyastan / اَویَستن
۲۶۸- مهر کردن = avištan / اَویشتن
۲۶۹- آفریدن ، مقدر کردن = brēhēnīdan / بریهینیدن
۲۷۰- چیره و پیروز شدن = čērīhistan / چیریهیستن
۲۷۱- نفس کشیدن ، دمیدن = daftan / دَفتن
۲۷۲- داغ کردن ، سوزاندن = dazīdan / دَزیدن
۲۷۳- سفر کردن ، حرکت کردن = ēwarzīdan / ایورزیدن
۲۷۴- راهنمایی کردن ، نشان دادن = nimūdan / نیمودن
۲۷۵- مشاهده کردن = nišidan / نیشیدن (واژه نشان از آن بجامانده)
۲۷۶- منتظر شدن ، حمایت کردن = pādan / پادن
۲۷۷- نورانی کردن = rōzēnīdan / رُوزینیدن
۲۷۸- تحریک کردن = sārēnīdan / سارینیدن
۲۷۹- تجاوز کردن = spōxtan / سپُوختن
۲۸۰- شکست دادن = stōwēnīdan / ستُوئنیدن
۲۸۱- قادر بودن ، شایستن = šāyistan / شآییستَن
۲۸۲- حرف زدن ، صحبت کردن = wāxtan / واختن
۲۸۳- خراب کردن = wimuštan / ویموشتن
۲۸۴- ترغیب کردن = hāxtan / هآختن
۲۸۵- هدایت کردن بسمتِ = zāmēnīdan / زآمینیدن
۲۸۶- حیات بخشیدن = zīwēnīdan / زیوینیدن
۲۸۷- پرتاب کردن = wistan / ویستن
۲۸۸- تقاضا کردن = zastan / زَستن
۲۸۹- ترجیح دادن ، تشخیص دادن = wizīdan / ویزیدن
۲۹۰- به‌بالا خرامیدن = āxrāmīdan / آخرامیدن
۲۹۱- توزیع کردن = baxtan / بَختن
۲۹۲- بزرگ گرداندن = vaxšēnītan / وَخشینیتن
۲۹۳- افسوس خوردن = swahistan / سوَهیستن
۲۹۴-جلا دادن = abrōxtan / اَبرُوختن
۲۹۵- بوجود آوردن = warzīdan / وَرزیدن
۲۹۶- جشن گرفتن = yaštan / یَشتن
۲۹۷- تعارف کردن = frawārdan / فرَوآردن
۲۹۸- جادو کردن = afsūdan / اَفسودن
۲۹۹- تمیز کردن ، تصفیه کردن = wēxtan / ویِختن
۳۰۰- به زمین نهادن = nibastan / نیبَستن
✔️✔️✔️✔️✔️✔️✔️✔️✔️✔️
#۳۰۰ فعل از هزاران واژه #پارسی_میانه ، که امروزه در پارسی نو بکار نمیروند و بجای شان از افعال مرکب استفاده میشود
@pasoookhz
.
mziefum1372 