به پاسداشت 25 اردیبهشت , بزرگداشت فردوسی بزرگ
شبـــی داستـــان گستـــر و دیـــرپـــــای
بــه زیبـنـــده آییـــن فــراگیــــرجـــای
فـــروگستــرانیــــــده بــــرکــوه و دشت
یکی پهـــن دامــن بـــه جــای نشـسـت
از آن زایــــش فـــــرخ دیــــــربـــــــاز
بــه دیگــرشبـــان ســـرفــرازان بنــاز
ز زایــیـــــدن مهـــــرگیـــتـــــی فــروز
شــده نـــاز پیــونــــد و فرخنـــده روز
فـزون تـــر ز شبهــــای دیــگـــربلنــــد
بـــه پـــایـــــان آذرمــــه ســـردخنــــد
مـن انــــدریـــکـــی روستــــای کهـــــن
بــه شش ســـالـــگـــی شــاهـد انجمـن
پـــدربـــــود و مــــادر فــــراخــاستـــــه
یکـــــی خــانگـــــی بـــزم آراستــــــه
بـــه آیـیــــن یلــدا ز بهــــــر شگـــــون
بــه خـوان چیده از میوه ها گونه گـون
مــن و دیـگـــــران ازکـســـــان حـــــرم
زخـوان بهـره ورهـریکــی بیش وکــم
هـم ازشــام کــردن شــده بهــــره یـــاب
بـرفتیـــم دربستــــر ازبهـــــرخـــواب
چودرخواب خوش پـاسی ازشب گذشت
مـرا حـــال یکســر دگـرگــونـه گشـت
بــــه نـــاگـــــه ز آوای مـــردانـــــه ای
زگلبـــــانگ دانــــــای فــرزانـــــه ای
دوچشمــم زخـــواب گـــران بــــازشـــد
دلــــم محــــوآن طـُــرفـــــه آوازشــــد
اگـــرچنـــد چشمــان مـن بستـــــه بـــود
دو گوشم بــرآن نغمـــه پیوستــه بـــود
چــــو آن نغمــه هــا دردلــم جـا گـرفـت
وجــــودم نـــوازش ســـراپـــا گــرفت
چنـــانـــم زلـذت دگــــر گشـــت حــــال
کـــه گفتــــی بـــرآورده ام پــر وبـــال
کــه بـــود آن بــرآورده آوای خــــوش؟
بــــرآورده آوای زیــبــــــای خــــوش
پـــدربـــود کـــز پهلــــوانـــــی ســـرود بــه
شهنــامــه خوانــدن دل مـن ربــود
همـــانـــا کــه گـــــاه جـوانیــــش بـــــود
گــرایــش بــه شهنـــامـــه خـوانیش بود
بــه فــردوسیـش بـــود بسیــــار مهـــــر
ز صهبــــای شعـــرش فروزنـده چهـر
بـــه گـُردانــــه آهنـــگ وبــانـگ بلنـــد
همــی خـــوانــد آن ســـرورارجمنــــد
«دلیری کـــه بــــد نــــام او اشکبـــوس
همی برخـروشیـــد بـرســـان کــوس»
«بیــامــد کـــه جویـــد زایـــران نبـــرد
ســرهمنبـــــرد انــدر آرد بــه گـــرد»
از آن شب کــه بشنیـــدم ایــن داستــــان
شـــدم جـذب آن نـــامـــه ی بــاستـــان
بـــه جــــان دوستـــــار سـراینـــــده اش
بـــه دل حـق گـــزار وستـــاینـــده اش
چکـــد یـــاد فردوســــی از خـــامــــه ام
دل آکنـــــــده ازمهــــــر شهنـــامـــه ام
الا ای گــرانمـــایـــــه دانــــای تـــــوس
کـــه خورشیــد پــای تــو را داد بـوس
بـــه هفــت آسمــــــان رفـــت آوازه ات
فلـک نیست ظـرفــی بـــه انـــدازه ات
فـروزنــده چهــری بـــه فــرزانـــگــــی
فــرازنـــده قــدی بـــه مـردانــــگـــــی
تـــو بــــرنـــــام داران ایــــران ســـری
بــــه رادان و رازآگهـــــان ســـروری
در ایــران نــدیــدم یکــــی شیــرمــــرد
که کــاری بـــه مقـــدارکـــارتــوکـــرد
وزآن شیــرمـــردان همـــه هــم کنـــــار
نکــردنـــد کـــاری چنـیــــن پـــایــدار
درایـــران به فــرت یکـــی مــرد نیست
درایـن پهنـــه ات کس همــاورد نیست
کــــه درآسمـــــــان سخـــن گسـتـــــری
تـــویـــی مهـــرتــابنـــده ی خــــاوری
سـراینــدگــــان را تـــویــــی رهنمـــون
ســـوی هفتمیـــــن طــارم نیلگــــــون
در ایـران بســــی گرچـــــه دانشورانــد
تـو چــون مـاهـی و دیگــران اخترانـد
زبـــــان دری از تـــو نیــــــرو گــرفت
وزیــن رو جهــان را زهــرسو گرفت
تـو دادی بــه هــر واژه اش آب ورنـگ
بهـایش فزودی بــه مقـــدار و سنـــگ
بســـی واژه کــز یــادهـــا رفتــــه بـــود
دل از تــاب مهجــوریش تـَفتـــه بـــود
کشیــدیــش بیـــرون زهــرگــوشـــه ای
ز اندیشـــــه بخشیــدیـَـش توشـــــه ای
بــه سلـک سخــن خـــوش درآوردیـَـش
بـــه خــرگــاهِ کیــــوان بـــرآوردیـَـش
زآمیـــــــــــزه ی واژه هــــــــــای دری
قریـن ســاختــی زهــــره بـا مشتـــری
عروس سخــن از تــو بـــا فـــر و زیب
بــه هــــرهفت آرایــــه شــد دلفــریب
نگــاریــن هنـــر از تــو زیبنــده گـشت
زجـــــادوی کلکـت فــریبنـــده گــشت
زهـرکس کـــه ســازِ سخــن بــرگــرفت
ســرودِ تــو آهنــگ بـــرتــــر گــرفت
زهــرگفتـــــه کــــان بـس دلاویــزتــــر
سخنهـــــای تـــو رامـش انگیــــزتـــر
خـــرد مسنـــد آرای ایــــوان تـــو است
هنر بنده ی سر بــه فرمــان تــو است
تــو چـون ســردهــی پهلـوانــی ســرود
بــه شـور انــدرآری زتــن تــاروپـــود
تـــویــــی آن جهـــــان پهلــــوان سخــن
کـــه نـــازد بــه نــامت جهـــان سخـن
بشـــر را تـــو در بنــــد آســـــایشــــــی
رهـــــاننـــــده ازچنـــــگ آلایشــــــی
تـو را بس نظر داشت بــرمردمــی ست
گـریـزایــی از شیـوه ی کــژدمـی ست
شـــرف را یکـــــی مـــرد آزرمگیـــــن
جهان چـون تـو کـی دیـد بــا داد ودیـن
گــــراستـــــادی آرایـــش جنـــــــگ را
زصلح است کـــز دل بــری زنـگ را
جهــــــان بینــــــی و حکـمت آمیختـــی
بـــه آونــدِ[۱] علــــم و خــرد ریختـــی
بــه خـوان بـرنهـــادی گــوارا خــورش
کــه یــابــد از او جـان و دل پرورش
ز رستـــم یلــی ســـاختــــی یکـــه تــاز
جوانمـرد و خوش خــوی ومردم نـواز
هـرآن چیــزکِت بـُد خـوشـــاینـــد ونغـز
نمـــــودی درآن گـُـــردِ بیـــــدار مغــز
چـــو شــد واژگـــون بخـت ایـرانیــــان
نمــانـــد از شکــوهِ کیـــانــــی نشـــان
حــــرامــــی صفـت از ره آز وکیــــــن
فـَرَس رانـــد تــازی بـه ایـران زمیــن
نبـــودش ز بهـــــــر زر انـــــدوختــــن
«بـــه جـز غــارت وکشتن وسوختن»
ره آوردش ار چنــــد آییـــــن پــــــــاک
ولــــی کــارکـردش بســـی دردنــــاک
ســــلوکش بــــه هنجـــــار اسلام نـــــی
پـــی غــــارتش خــواب وآرام نــــــی
لبـــش گــرچـــه بــــا نـــــام اسلام بــود
دلــش دور از ایـن ایــزدی نــــام بــود
بـرون ریخـت از سینـــه بـس کینـــه را
بــرانــداخت فــرهنـــگِ دیـرینــــه را
بـــه رغـمِ پیمبــــــربه یکبــــــارگــــــی
بـــرآورد دسـتِ ستـــــــم کـــــارگــــی
نمــانــد انـــدرایـن بـوم وبـرفـــر وجــاه
نـه تخت و نـه رخت و نـه زرین کلاه
براین جملــه بگـذشت ســـالـــی دویست
که ایران براحوال خـود خون گریست
بـه ایــرانــی آن گونـــه بــرگشت حــال
که شد قـــد چون سروش ازنـاله نال[۲]
ســـرش بـــــرســـرظلـمِ حجـــاج رفت
همـه مــرده ریـگش بــه تــاراج رفـت
درایـن ســالیــان هـرکــه قد بــرفـراخت
سپــــاه عـرب کـــــار او را بســـاخت
ممــانــــــاد پـوشیـــــده انـــــدرجهـــــان
کهــن رازِ پیــــــروزی تـــــازیــــــان
کــــــه بودنـــــد ایرانیــــــان همـگــروه
زشـــاهـــان و ازموبـــدان در ستــــوه
شنیـدنـــد چــون مـــژده ی داد ومهـــــر
زآییــــن پیغمبـــــرِ پـــــــاک چهــــــر
کــه کس را نبـاشـد بـه کس بــــرتـــری
جـــز از راه تقـــــوا و مینــــوفـــــری
هجـــــــوم عــــــرب را نبسـتـنـــــد راه
مگـر گیـــــرد اسلامشــــــان در پنـــاه
بــه امیـــدِ ایــن کیــش مینــــــو نهـــــاد
کس انـــدرمیـــــــان دادِ مـــردی نــداد
وگـرنـــه عـــرب راکجــــا بــود تــــاب
کــه بینـد چـراگــــاهِ ایـران بــه خواب
کجــا بــود تــازی چنــــان مـــایــه وَرز
کـــه تـــازد بدیــــن نـــام بـُردار مـرز
دریغـــا کـــه ترفنــدشــــان کـــار بــــود
نــه بـرســـان گفتـــــار،کــــردار بــود
الا ای سخـــــن ســـنـج بیـــــــداربخـت
کـــه بـردی بـه فردوس ِ جـاوید رخت
تـو بــالیــــــده درعهــــد ســـامــانیــــان
سگــــالیـــــده درکــــــار ایــرانیـــــان
نـــه «محمـود» پیـــدا و نـــی لشگـرش
نــه زرینــــه اورنگ و نــــی افسرش
کــه درسیصدوشصت،بـــرخــــاستــــی
بــه کـــــاری گـــران،همت آراستــــی
چــو دیــدی کــه بـــاشنـــــد ایـرانیــــان
ز پیشینــه ی خویشتــــن بـــی نشـــان
گـروهــــی غـــم انــــدوزِ مـــاتــــم کـده
گـروهــــی دگــرخیــــل ِ تـــــازی زده
زفــر کِیـی مـــانـــــده بــــی آگهـــــــــی
هـــم ازنــــام داران ِ بـــــا فـــــرهـــی
زجنــگـــــی ســـواران ِ فــــــرخ نــژاد
جهــــــان پهلوانـــــان ِ بــــا فــر و داد
هـــــم از روزگــــــاران نــــــــام آوری
زگــــــاهِ جهـــــــانـــــــداری و داوری
زجــــورِ بــــدانـــدیش، سـرکــوفتـــــــه
بـــه مـژگـــــان ره بنــدگــــی روفتـــه
بــه نـودولتـــــــان داده سنگیـــن خـراج
بـه بیگـانگــان بــاختـــه تخت وتــــاج
تــو را تـــاب ایـــن جملــه دیـدن نبـــود
شکـــیبـیــدن از دردِ میهـــــــن نبـــود
بــه فـرخنـــده پیغـــام ِ فـــرخ ســـروش
بــرآوردی ازسینــه پنهــــان خـروش
بـــرون آختـــــی از بغـل خــــامــــه را
قـد افـراختـــــی نظـم ِ شهنــــامــــه را
نـشـسـتــــــــی پـس ِ زانــــــوی آرزوی
چــو در پشت سنگــریلــی رزم جـوی
نجـــات وطـــن راهـــدف ســــاختـــــی
بســـی تیــــر زی دشمـــن انـــداختــی
پــراکنـــده ازهـــرســویـــی داستــــــان
بـــه کف کــردی از دوده ی بـــاستـان
کشیـــدی بــه نظم دری هـرچـــه بــــود
خــروش ســـواران ِ جنــــگ آزمـــود
هـــم از بخـــردان و ردان بـــی شمـــار
نـوشتـــــی سخنـهـــــای آمــوزگــــــار
نـمــــــــودی ز یــــــــادِ دلاور یــــــلان
جــوانمــــــــردی و داد راهمنشــــــان
همـــــه پهلــــوانــــان ایــــران سپــــــاه
زتـــو بـــازجستنـــد دیرینـــــه جـــــاه
بُسفتــــــی بـــه عــــزم گــران کـــوه را
ستــــــــردی ز دل داغ انــــــــــدوه را
تـو جوشنـــــده خـون در تـن ِ رستمـــی
به رزم اندرش جــا بـه جــا همدمــــی
چــــو ایـران بخوانْـد آن یل تـــاج بخش
تــواَش بــرنشـــانـدی به تازنده رخش
چــو دیدت به دشمــن گـره کــرده مشت
«تهمتـن»پسر را بــه پــای تــو کشت
تویــــی سوگمنــــــد سیــــاووش پــــاک
کــه خونش بــه یــاد تو جوشد ز خاک
اگـــر کــــــاوه شوریـــد بـــرمـــاردوش
بـه جنـگ ستــم خونش آمد بــه جوش
تـو دادی به دستش در ایــن ســالیـــــان
شکـوه آفریــن پــرچــــم کــاویــــان[۳]
نهـــــــان درچکــــاچـــــاکِ رزم آوران
تـویـــی کـرده رازِ درون را عیــــــان
زگـــردِ ســـواران بـــــه دشـت نبـــــرد
تـویـی هـرزمـــان سربــرآورده مـــرد
درآویــــــزش لشگـــــــر آوای کــــوس
بـــود نعــــره ای کــان برآمـد زتــوس
خـــود آن نعــــره آوای درد تــو بـــــود
ز درد وطـــــن یــــادکـرد تــــو بــــود
هـــم ازمـــاتـــم رستمـــــی ســوگــــوار
هـــم ازمـــرگ روییـــن تــن اسفندیار
گل آرزوهــــــای رفتــــــه بـــه بـــــــاد
شــکفت از دمــت درگلستـــــان یـــــاد
دوانــــدی تـــو خــــون در رگ آرزوی
مگـــر آبـــرو بــــازآری بــــه جـــوی
به یـزدان پــــرستـــــی شـدی راهبـــــر
بـــه مینــــوگرایـــــی گشــــاینــــده در
نکـــوهیـــــــــدی آییــــــــن بـیــــداد را
ستـــــــودی نکـــــوکــــــاری و داد را
تومـا را شنـــاســانــدی انــدرجهـــــــان
نمانــــدی گهــــر با هنـــر درنهــــــان
دمیــدی بــه تنـدیس مــا تـــاب و تــوش
نمــودی بــه پیکــارمـــان سخت کوش
تــو ایرانیـــــان را همـــه حلقــــــه وار
بــه گِـردهــــم آوردی از هـــر کنــــار
چــو شهنــــامـــه ایـن حلقه را شد نگین
زنــو زنــده شد نـــام ایـــران زمیــــن
جهـان تا جهـان است وگیتـــی بـه پـــای
تــو را کـــوه رفعــت نجنبـــد زجـــای
نـــــه تنهــــا «ادیــبت»ستــاینــده است
کـــه گیتـــی بـه ارجت فزاینـــده است
۱- آوند = ظرف
۲- نال = نی میان تهی،رگ وریشه ی قلمِ نی
۳- نسخه ی دیگر،اخترکاویان.
...........
استاد ادیب برومند
مهدی زیدآبادی نژاد
